كورد میللەتێكە زۆرینەی موسڵمانە و پێویست ناكات هیچ گرووپ و لایەنێك بیانوو و تەفسیری بۆ بدۆزنەوە

 

لە ساڵانی شەستەكان بیر و لایەنی ئیخوان موسلمین گەیشتە هەرێمی كوردستان و، لە ساڵانی هەشتاوە بیر و لایەنی جیهادی دروست بوون، ئەو بیر و هزرانە وای كرد ئیسلامی سیاسی لە هەرێمی كوردستان، بەتایبەت لە دوای ساڵی 1991 زیاتر دەر بكەون. ئەو لایەن و حزبە ئیسلامییە سیاسییانە بە جۆرێكن، كە ڕێز لە ئینتیمای نەتەوەیی و نیشتمان و خاك و پیرۆزییەكانی میللەت ناگرن، گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ مامۆستا مەلا ئومێد عومەر سەعدوون باوەمەردەیی، قوتابیی دكتۆرا و شارەزا و پسپۆڕ لە شەریعەتی ئیسلامی ئەنجام دا و، بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

 

* لە دوای ڕووخانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبووڵ، ڕێكخراوی ئیخوان موسلمین لە میسر دامەزرا، بۆ دووبارە گێڕانەوەی خەلافەتی ئیسلامی، دواتر فیكری ئیخوان بووە فیكرێكی جیهانی، ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی ئیسلام دابەش ببێت بۆ سیاسی و عیبادەت، ئایا ئەم دابەشكردنەی ئیسلام بۆ ئیسلامی سیاسی تاچەند خزمەتی بە ئیسلام كردووە؟

- لە هەقیقەتدا خەلافەتی ئیسلامی بە ڕۆڵ و كاریگەریی خۆی كە بیروباوەڕێكی تەسەوفی بوون، توانیبوویان ئەو شوێن و وڵاتانەی لەژێر دەسەڵاتیاندا بوو، جۆرێك لە ئازادی و سەربەخۆییان پێ بدەن، وەكو كوردستان لەو سەردەمە لە ناو ئیمپراتۆریيەتەكەیاندا، ئەو ئيمارەتانە وەك (مووسڵ و شارەزوور و كەركووك) هەبوون. زانایانی كورد لەو سەردەمەدا وەك شێخ ئەحمەد فائیز بەرزنجی و محەمەد جەواد سەرگەڵۆیی كە زانای گەورە و موفتی بوون، ڕۆڵی كاریگەریان هەبووە، بەڵام بە نەمانی خەلافەتەكە كەلێنێكی گەورە دروست بوو، بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەلێنە كۆمەڵێك دروست بوون بە ناوی ئیخوان موسلیمین، كە بیرۆكەكەی لە سەید قوتب و حەسەن بەننا لە میسرەوە دەستی پێكرد، پاشان بە وڵاتانی ئیسلامی و عەرەبیدا بڵاو بووەوە، ئەگەرچی حەسەن بەنا كەسی بۆ توركیا نەنارد، چونكە لە توركیا مامۆستا بەدیعولزەمان (سەعید نەورەسی) گەورە زانا و نوێكەرەوە و تەسەوفێكی گەورەی كورد هەبوو، هاوكات لەو سەردەمانەشدا لە كوردستاندا زانایانی تەسەوف و تەكییە و خانەقایەكان ڕۆڵی گەورەیان هەبووە، بیر و بەرنامەی ئیخوان موسلیمین لە ساڵانی 1960ـەوە هاتە كوردستان، دواتر بزووتنەوەی ئیسلامی لێیان جیا بووەوە و ئیخوان موسلیمینیش هەر مایەوە، بەڵام لە دوای ڕاپەڕین چەندین حزبی ئیسلامیی سیاسی وەك یەكگرتووی ئیسلامی و بزووتنەوەی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامی كە ئێستا دادگەرین دروست بوون، بێگومان ئیخوان موسلیمین كە دروست بوون، لەوێوە دابەشبوون و جیاوازی دروست بوو، كاریگەریی خراپیشی كردە سەر ئیسلام، لە ئیسلامدا بە هیچ شێوەیەك نابێت دابەشبوون و جیاوازی دروست ببێت، وەك خوای گەورە دەفەرموێت: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ»، واتە ئیسلام یەكڕیزی و دابەشنەكردنی كۆمەڵگەیە و برایەتی و پێكەوە ژیانە، هەر بۆیە ئێمەش دەبێت بڵێین نابێت كوردستان، یان هەر وڵاتێكی ئیسلامی بەسەر جەماعەت و گرووپدا دابەش ببێت و، دەتوانین ئەو ئایەتەی قورئانی پیرۆز بهێنینەوە كە خوای گەورە دەفەرموێت: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»، واتە بڕواداران برای یەكترن، هەر بۆیە ئەو دابەشبوونە لە ڕێگەی هەر بیروباوەڕێكەوە بێت، مەترسیدارە و زیانێكی گەورە بە ئوممەی ئیسلامی و كۆمەڵگە دەگەیەنێت.

* بەپێی ئەم مێژووەی ئیخوان موسلیمین، ئەوە دەركەوتووە كە فیكری ئیسلامی سیاسی بایەخ بە پرسی خاك و نەتەوە نادات، پیرۆزییەكانی نەتەوە بێ بەها دەكەن، ئایا سڕینەوەی ئینیما و پیرۆزییەكانی نیشتمانی چ كارەساتێكی لێ دەكەوێتەوە؟

- بێگومان سڕینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمان كارەساتێكی گەورەیە و لەگەڵ ئایینی پیرۆزی ئیسلامدا ناگونجێت، چونكە خودای گەورە لە قورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»، بەپێی ئەو ئایەتە و چەندین بەڵگەی دیكەش، لە بنەڕەتدا خودای گەورە كۆمەڵگەی لە نەتەوە و گەلی جیاواز دروست كردووە، ئەمەش تەنیا لە دەسەڵاتی خوای گەورەیە و میللەتی كوردیشی دروست كردوە كە زمانێكی تایبەتی پێ بەخشیوە كە كوردییە و خاك و نیشتمانێكیشی پێ داوە كە كوردستانە، بۆیە داكۆكیكردن لە زمان و خاك و نیشتمانی خۆمان ئەركێكی ئایینییە كە هەموو موسلمانێك و مامۆستا و پیاوێكی ئایینی و ڕۆشنبیرێك دەبێت بەرگری لە خاك و نیشتمانی خۆمان بكەین، هەروەها كە دەبینین شاعیرانی كورد كە شعریان داناوە و گوتوویانە، ئەوە زمانی شاعیرەكان و لێكدانەوەكانیان بە كوردییەكی زۆر پاراو و تایبەتمەند بووە، بۆ نموونە كە بێكەسی شاعیر دەڵێت: «ئەی وەتەن مەفتوونی تۆم و شێوەتم بیر كەوتەوە، وەختی بەندیی و ئەسارەت، پێ بە تەوق و كۆتەوە»، هەروەها پیرەمێرد، یان نالی دەبینین تا چەند پابەند و بە دیقەت بوون چ لەلایەنی زمانی شیرینی كوردی و چ خۆشەویستی بۆ خاك و نیشتمانەكەمان، لەلایەكی دیكەوە بێگومان هەر كاتێك كەسێكی موسڵمان، یان كۆمەڵگەیەكی موسڵمان، یان هەر كۆمەڵ و گرووپێك بڵێن باوەڕمان بە پیرۆزیی نیشتمان نییە و جیاوازی نەتەوەیی نییە و داكۆكی لە زمان و نەتەوە و خاك و نیشتمان و پیرۆزییەكانی خۆیان نەكەن، ئەوە جارێكی دیكە دەبینەوە بە كۆیلەی عەرەب، یان نەتەوەكانی دیكە، ئەگەرچی ئایینی ئیسڵام لەگەڵ ئەوەدایە كە مرۆڤ ئازاد و سەربەخۆ بێت، هاوكات ڕێز لە هەموو ئایین و پێكهاتە و نەتەوەكانی دیكەش بگرێت.

* ئێمە وەك گەلێكی موسڵمان «گەلی كورد»، خاوەنی مێژوویەكی پاكی موسڵمانیەتی و كوردایەتین و چەندین زانای گەورەی ئیسلامیمان هەیە، هەر لە ئەحمەدی خانی تا دەگاتە مەولەوی و نالی، بۆچی ئیسلامی سیاسی ئەم مێژووە فەرامۆش دەكات و دەیەوێت مێژوویەكی دیكە لە كوردستان بڵاو بكاتەوە، كە ئەویش مێژووی عەرەبییە؟

- لە كوردستان مەزهەبی ئیمامی شافیعی مەشهوورە، ئەوە هەر بیروباوەڕێكی دیكە پێچەوانەی مەزهەبی ئیمامی شافیعی بێت، ئەگەر بیروباوڕێكی دیكەی ئیسلامیش بێت بە ڕاستی لە كوردستاندا نامۆیە، چونكە سڕینەوەی كەلتوور و ڕۆشنبیریی میللەتی كوردە و كارەساتێكی زۆر گەورەی لێ دەكەوێتەوە. لە هەقیقەتدا مێژووی كورد زیاتر لە هەزار ساڵە پڕ لە ڕووناكبیری و خزمەتكردن و نیشتمانپەروەرییە كە لە ناو كۆمەڵگەی كوردستانەوە هەڵقوڵاوە و پێكهاتەكەی كوردستان دەپارێزێت كە وەك شاعیرانی گەورەی گەل و نەتەوەكەمان تەعبیریان كردووە بە شێوەیەكی زۆر جوان و باڵا، وەك حەزرەتی نالی و مەحوی و چەندانی دیكە، چونكە ئەوانە پەروەردەی قوتابخانەی تەسەوف بوون، (هەر دوو تەریقەتی پیرۆزی قادری و نەقشبەندی)، لە لایەكی دیكەوە ئەگەر تەماشای مێژووی سەركردە شۆڕشگێڕەكانی كورد بكەین، وەك قازی مەحمەد و شێخ مەحموود و مەلا مستەفای بارزانی، دەبینین پەروەردەی ئەو قوتابخانە تەسەوفانەن بەتایبەت نەقشبەندی. هەر بۆیە لە ئێستاشدا ئەگەر لەسەر ڕێچكەی ئەو زانا و شاعیرە گەورە و سەركردە و شۆڕشگێڕانەمان نەڕۆین، ئەوە جارێكی دیكە وەك میللەتی كورد و كوردستان ئەنفال و جینۆساید و كیمیاباران دەكرێینەوە.

* حزبە ئیسلامییەكان پرۆسەیەك بەڕێوە دەبەن، وەك ئەوەی بیانەوێت سەرلەنوێ كۆمەڵگەی كوردستان ئیسلام بكەنەوە، ئایا دەكرێت ئیسلامەتی تەنیا ئەو ئیسلامە بێت كە حزبە ئیسلامییەكان پێناسەی دەكەن؟

- ئێمە وەك میللەت و گەلی كورد و كوردستان زیاتر لە هەزار ساڵە دینداری و خواپەرستیمان كردووە و گەلێكی موسلمانین و لەخواترسین و هەر بیروباوەڕێكی دیكە بێتە كوردستانەوە ئەگەر خزمەت بە ئایینی ئیسڵام و نەتەوەی كورد بكات، ئەوە شتێكی باشە، بەڵام بە بۆچوونی من ئەو بیروباوەڕانەی تازە دێنە كوردستانەوە دەبێتە هۆی دابەشبوونی كۆمەڵگەكەمان و نامۆشە بە میللەتەكەمان، هەر بۆیە پێویست ناكات هیچ گرووپ و لایەنێك بیانوو و تەفسیری جۆراوجۆر بۆ گەلی كوردی موسلمان بدۆزنەوە، لەلایەكی دیكەوە ئێستا لە كوردستان سێ لایەن و حزبی ئیسلامیمان هەیە، لە هەقیقەتدا بوونی ئەو سێ حزبەش بۆ كۆمەڵگەیەكی وەك ئێمەی كورد كە موسلمانین، كێشەیە، چونكە ئەو حزبە ئیسلامییانە سیاسین و هەر یەكەی بۆ خۆی هەوڵ دەدات بگاتە ئەو ئاوات و ئامانجەی دەیەوێت و دەیانەوێت بگەنە لوتكەی دەسەڵاتیش، ئەوەش كێشەیەكی دیكەیە، لەبەر ئەوەی ئەو سێ حزبە ئیسلامییە هەر یەكەو بەرنامە و پەیڕەو و ستراتیژ و ئامانجی تایبەت بە خۆیان هەیە، ئەگەرچی ئایینی ئیسلامی و عەقیدە و عیبادات هەر هەمووی بەپێی قورئان و فەرموودەی پیرۆزی پێغەمبەرن (د.خ) كە هەر هەمووی لەپێناو خزمەتكردنی مرۆڤایەتییە بە یەكسانی و دادپەروەری. ئەگەر حزبی ئیسلامییش هەبێت، پێویست بوو یەك حزبی ئیسلامی هەبێت، ئەگەر بۆ خزمەتی ئیسلام بێت، هەر بۆیە بە بۆچوونی من بوونی ئەو چەند حزبە ئیسلامییە لە كوردستاندا سلبیاتیان زیاترە لە ئیجابییاتیان .

* باس لە بەرهەمهێنانی توندوتیژی و تیرۆر لە فیكری ئیخوان موسلمین و ئیسلامی ئوسووڵی دەكرێت، ئایا چاندنی تۆی توندوتیژی و ئیرهاب لە كۆمەڵگە، تا چەند كۆمەڵگە بەرەو ناسەقامگیری و كاولبوون دەبات؟

- بێگومان هەر بیروباوڕێكی توندڕۆیی بە ناوی ئایینی ئیسڵامەوە كۆمەڵگە تێك دەدات، ئەگەرچی نابێت توندوتیژی بە هیچ جۆرێك بە ناوی ئایینی ئیسڵام بكرێت، چونكە خوای گەورە دەفەرموێت: «فمن شاء فلیۆمن ومن شاء فلیكفر»، واتە كێ ئارەزووی هەیە با ئیمان بێنێت. خوای پەروەردگار بە پێغەمبەر(د.خ) دەفەرموێت تۆ نەرمونیان بە فەزڵی خوای پەروەردگار (وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ۖ)  ئەگەر تۆ دڵڕەق و ڕووشكێن بیت، ئەوانەی دەوروبەرت دوور دەكەونەوە، كەواتە ڕاوێژ و گفتوگۆ لەگەڵ ئەوانەی دەوروبەرت بكە، هەروەها پێغەمبەر (د.خ) دەفەرموێت: «نەرمونیانی لە هەر شتێكدا بێت، جوانی دەكات»، بۆیە پێویستە كەسی موسڵمان وەك ئاو بێت و لە هەر خاكێكدا بێت، سەوزی بكات و بەرهەم و سوودی بۆ كۆمەڵگە هەبێت، بۆ خەڵك و كەسی ئیسلام و نائیسلامیش.

* خاڵێكی دیكەی ترسناك لە فیكری ئیسلامی سیاسی مەسەلەی دووبارە تەفسیركردنەوەی فەتوایە، ئایا ئەمە بێماناكردنی فەتوا و دروستكردنی ئاژاوە نییە لە كۆمەڵگە؟

- بێگومان فەتوادان بەبێ زانست و هەر كەسێك بیدات ترسناك و ئاژاوە نانەوەیە، لەم بارەیەوە پێغەمبەر (د.خ) لە فەرموودەكانیدا مەترسیی فەتوادانمان بۆ ڕوون دەكاتەوە و مەترسی لەسەر ئەو كەسانەش دەخاتەڕوو كە لە خۆیانەوە بەبێ زانست و شارەزایی فەتوا دەدەن. دەبێت فەتوا لەلایەن لێژنەیەكی تایبەتمەندی باڵا بدرێت، وەك ئەوەی لەهەرێمی كوردستان هەیە، كە زانا و خاوەن ئەزموونی زۆر و شارەزای زانستی هزر و شەریعەتی ئیسڵامن، هاوكات پێویستە هەرێمی كوردستان وەك سعودیا و میسر و وڵاتانی موسڵمان موفتییەكی هەبێت، تاوەكو لە فەوزای فەتوادان ڕزگارمان بێت .