ئایینی ئیسلام بابەتێكە پەیوەندیی ڕاستەوخۆی بە خودای خوڵقێنەری زەوی و ئاسمانەوە هەیە، ئەو كاتەی كە خودای گەورە مرۆڤەكانی دروست كرد، لەگەڵ ئەوەشدا پەیام و پڕۆگرامی ژیانكردن و ڕێكخستنی ژیانی هەبووە لەگەڵ بەڕێكردن لە ڕێگەی فریشتە بۆ پێغەمبەر (د.خ)، ئەگەر بێتو باسی ئایینی ئیسلام، یان هەر ئایینێكی دیكە بكەین، كە لە ئاسمانەوە بۆ زەوی هاتووە، دەبینین مەبەستی دیاریكراوی ئەوەیە بۆ ڕێكخستنی پەیوەندیی نێوان بەندەكان لەگەڵ یەكتر و پەیوەندیی بەندەكان لەگەڵ ژیان (ژیاندۆستی، لێبووردەیی، خۆشەویستی، پێكەوەژیان، یەكترقبووڵكردن و...هتد) بووە، ئەوانەش هەموو ئەو پەیامە جوانانەن كە لە ناو پەیامی خودای گەورەدا هەیە. خودای گەورە كە پەیام بەڕێ دەكات بۆ مرۆڤایەتی، زۆر شت لەخۆی دەگرێت، تەنیا بابەتەكە لە پەرستن لە نێوان بەندەكان و خودا كۆ نابێتەوە، بەڵكو ژیانی خۆت و نێوان بەندەكان لە ناو خاك و نیشتمان و مرۆڤایەتی ڕێك دەخات، هەموو ئەو سێكتەرانەی كە لە ژیاندا هەیە، خودای گەورە باسی كردوون و هیچ شتێك نییە خودای گەورە لە قورئاندا باسی نەكردبێت. خودای گەورە دەفەرموێ: (وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ) و هیچ شتێك لە ناو قورئاندا لەبیر نەكراوە (مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ)، بەڵام بەداخەوە نەمانتوانیوە وەكو پێویست سوودی لێ وەربگرین و زۆرجار دەبینین لە ناوەندی كۆمەڵگەی موسڵمانانیشدا كێشە زۆرە، خەڵكانێك هەیە پەیامەكانی خودا وەك خۆی وەرناگرن، تێگەیشتن لە مەبەستەكانی خودای گەورە لە گرنگترین شتەكانە و هەموو ئەو بابەتەی كە خودا بۆی ناردووین یاسان و وتەی ڕێنمایین، ئەگەر ئێمە وەكو دەقی یاساكان تەماشای دەقە قورئانییەكان بكەین، هەر لە ناو قورئانیشدا دەقی دیكە هەن یاسان، بەڵام شیكەرەوەی بابەتەكانی دیكەی ناو قورئانن، لە دوای ئەوەش پێغەمبەری خودا و پەیامەكانی پێغەمبەر (د.خ) دەبن بە شیكەرەوەی دەقە قورئانییەكان و ڕاڤەی دەقە قورئانییەكان دەكەن.

 ژیانی كەسانی موسڵمان، یان ژیانی ئادەمیزادە و تاك لە ناو كۆمەڵگەدا، تەنیا لەسەر بەندایەتیكردن و ئەنجامدانی چەند پەرستنێك قەتیس نەماوە، بەڵكو فەلسەفەی دوای پەرستنەكان ئەوەیە كە ئێمە چۆن لە ڕێگەی پەرستنەكانمانەوە ژیانی ڕۆژانەی خۆمان ڕێك بخەین (ژیانی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی)، پرسیار ئەوەیە، ئایا ئیسلام تەنیا بۆ عیبادەتە، یان تەنیا بۆ سیاسەتە، یان ئیسلام تەنیا بۆ شتێك دیاری كراوە؟ نەخێر، بەڵكو ئیسلام هەموو كایەكانی دیاری كردووە و هەموو شتەكانشی بە جوانی داناوە، خودا دەفەرموێ: (إِنّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلّتِي هِيَ أَقْوَمُ) ئەو قورئانە و پەیامەكانی بەرەو باشترین و چاكترینمان دەبەن، باشە بۆچی لە ناو دابەشكردنەوەی نوێ بۆ ئیسلام دەبینین كەسانێك هەن، بەتایبەتی ئەوانەی ئیسلامی سیاسین و ئیسلام بەكار دەهێنن وەك پەیژەیەك بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، تەنیا كۆمەڵێك لە پەیامەكانی خودای گەورە زەق و گەورە دەكەنەوە، كە سوود و قازانج بە بۆچوون و بیر و هزری خۆیان بگەیەنێت، ئەو كەسانەی وەك ئەوان بیرناكەنەوە، بە ڕاستیان نازانن. بۆیە دەپرسین: ئایا كامە ئیسلامی دروست و ڕاستە؟ هەرچەندە دەزانین ئیسلامی ڕاست لە پەیامەكانی خودا و پەیامەكانی پێغەمبەر(د.خ) سەرچاوە دەگرێت و دوای ئەوە ڕاڤەی قورئان و ڕاڤەی فەرموودەكانی پێغەمبەر(د.خ)، بۆیە لێرەدا گرنگە بوەستین لەسەر بابەتێك كە بزانین هەموو پەیامێك كە لە قورئاندا باس كراوە، كێ دەتوانێت تێی بگات و كێ دەتوانێت پەیامەكانی قورئان ڕاڤە بكات؟ ئایا دەزانن بۆ مەبەستی تێگەیشتن لە پەیامەكانی خودا و پێغەمبەر(د.خ) پێویستە كەسانی زانا و پسپۆڕ ئەو كارە ئەنجام بدەن؟ خودا دەفەرموێت (فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ) لە كەسانی شارەزا و تێگەیشتوو لە بابەتەكاندا پرسیار بكەن، لەو كەسانەی كە لە بابەتی قورئان و فەرموودە تێدەگەن، ئێنجا ئێوە دەتوانن لێی تێبگەن، لە شوێنێكی دیكە خودا دەفەرموێت (فَاسْأَلْ بِهِ خَبِيرًا) واتە لە كەسانی زانا و شارەزا و بەئەزموون بپرسن، لێرەدا شتێكمان بۆ لێك جیا بووەوە كە هەموو كەسێك ناتوانێت ڕاڤەی قورئان بكات، هەر وەكو چۆن هەموو كەسێك بۆی نییە فتوا بدات و هەموو كەسێك بۆی نییە خۆی بە زانا دابنێت، زانایی و دانایی لە ئیسلام و ناو ژیانی موسڵماناندا مەرج و پێداویستیی و بنەمای خۆی هەیە، ئەوەی ئێستا لە ناو كۆمەڵگەی موسڵماناندا دەگوزەرێت، كە هەركەس هەڵدەستێت بە قسەكردن لەسەر ئایین و هەموو كەسێك فتوا دەدات لەسەر ئایین، كە زۆر جار كەسانی كاڵفام و تێنەگەیشتوون لە سەر پەیامەكانی خودا قسە دەكەن، كە كەسانێكی تێنەگەیشتوو و پێنەگەیشتوون قسە دەكەن، هەروەها لە بیرمان نەچێت پەیامی قورئان كە پێغەمبەر (د.خ) ڕێگەی پێ درا بۆ خەڵكی شی بكاتەوە، ئەوە خودا پێی گەیاند كە 23ساڵ پێگەیاندن بوو و پێش هاتنی پەیامەكەش بۆ پێغەمبەر (د.خ) كە تەمەنی چل ساڵ بوو، ئەو ماوەیەش هەر پێگەیاندن و ئامادەباشی بوو بۆ ئەوەی بتوانێت تێبگات، لێرەدا نمونەیەك لە پەیامەكانی قورئان باس دەكەم، كە خودا مرۆڤەكان دروست دەكات، دەفەرموێت: (وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ)، هەروەها دەفەرمووێ (وَجَعَلْنَٰكُمْ شُعُوبًا وَقَبَآئِلَ لِتَعَارَفُوٓاْ) ئەو دوو پەیامە لە قورئاندا هەیە و پەیامی نیشتمانین و پەیامێكن پێمان دەڵێن دەبێت ئێمە نیشتمانی خۆمان خۆش بوێت و پەیامێكن پێمان دەڵێت خودا چۆن عەرەبێك و فارسێك و توركێك و ئەوانی دیكەی دروست كردووە، كە دەبێت ڕێز لە زمانەكەیان بگیرێت، منیش زمانم كوردییە دەبێت بەپێی پەیامی خودا ڕێزی لێ بگیرێت، من بە زمانی خۆم كە كوردییە لە خودا دەپاڕێمەوە و بە كوردی لەگەڵ خودای خۆم دەدوێم، دەكرێت من ڕاڤەی قورئان بە كوردی بكەم، تاوەكو هەموو میللەت و كۆمەڵگەكەم لە پەیامی قورئان بگەن و لە خودا نزیك ببنەوە. خودا كە ئێمەی كردووە بە نەتەوە و عەشیرەت و هۆز و تیرە بۆ ئەوەیە یەكتریی بناسین، لێرەدا پرسیار ئەوەیە ئەدی بۆچی ئێمە میللەتێكین كەسانێك لە ناوخۆشماندا بە ناوی ئایین و شتی دیكەوە كاڵبوونەوەی بیری نەتەوەیی و خۆشەویستیی نیشتمان بە ئاقارێكی دیكەدا دەبەن، بۆیە تەنیا وشەیەك بۆ ئەو كەسانە بەكار بێت ئەوەیە، ئایا ئەوە ئەوانە تێنەگەیشتوون لە پەیامەكانی خودا؟، چونكە پەیامی خودا هیچ كات لەگەڵ ئەوەدا نییە نەتەوە و نیشتمانی خۆتت خۆش نەوێت و نەتەوەی خۆت لەسەر زەوی بسڕیتەوە، بەڵكو خۆشەویستیی نیشتمان و نەتەوەكەمان لە سەرووی هەموو شتەكانمانەوەیە، چونكە پەیامی خودایە جێبەجێی دەكەین.

ئێستا بەپێی پەیامی خودا هزری نەتەوەیی و نیشتمانپەروەری زۆر پێویست و ئەركە، لە كاتێكدا كەسانێك پێیان وایە سیمبولی هزری نەتەوەیی و نیشتمانی و خاك پیرۆز نییە، ئەوە من لێرەدا پێیان دەڵێم ئەو پەیامە لە قورئانەوە وەرگیراوە كە ئەو خاك و نەتەوە و نیشتمانەن و زمان و كەلتوورەی ئێمە هەمانە خۆشمان بوێت، لە لایەن خوداوە پێمان دراوە و لە گەورەیی خوداوە بۆمان هاتووە و ئێمە لە خودا دەترسین و خودا دەپەرستین، بۆیە هیچ كاتێك نابێت بیر لەوە بكەینەوە، شوێن كەسانێك بكەوین كە بابەتە نیشتمانییەكان بسڕنەوە، لێرەشدا بابەتێكی زۆر گرنگ هەیە، ئێمە وەك میللەتی كورد خاوەنی مێژوویەكی پڕ لە شانازین لە خزمەتكردنی ئیسلام كە توانیومانە زانای زۆر گەورە و بەناوبانگ و شارەزامان هەبێت، چ لە ڕابردوو و چ لە ئێستادا ئەو زانایانە خزمەتی زۆری نیشتمانیان كردووە لە چوارچێوەی ئیسلامدا، تەماشا بكەن شاعیرەكانمان وەك (ئەحمەدی خانی و مەولەوی و نالی و...هتد) كە هەر هەموویان خزمەتێكی زۆری ئیسلام و نەتەوە و نیشتمانەكەیان كردووە، حوجرە و قوتابخانە ئایینییەكانیی ئیسلام لە كوردستاندا خزمەتی زۆر گەورەی ئیسلام و نیشتمانی كوردیان كردووە، كە ئەوانە زامنی پاراستنی ئیسلامن لە ناو كۆمەڵگەی ئێمەدا و هیچ شتێك بێ هاوكاری و هەماهەنگی نابێت، ئەوە دەبێت هەموومان هەموو شتەكانمان بە یەكەوە بپارێزین و خۆشەویستی بۆ دروست بكەین، بەڵام ناكرێت تۆ بێیت هەموو ئەو مێژوو و ڕابردووە جوانەی ئێمەی كورد هەمانە و ئەوەی مامۆستا و زانایانی ئایینی ئیسلامی كورد كردوویانە لە ڕووە هەقیقەتە مێژووییەكەی بابەتەكان لەبیر بكەیت و بە قوربانی كەسانی دیكەی بكەیت، بە تەئكید بەپێی پەیامەكانی قورئان هەر نەتەوەیەك مافی ژیان و سەربەخۆیی خۆی هەیە لەبەر ئەوەی ئەو مافانە خودای گەورە پێی داوین كە بە ئازادی بژین، ئەوەشی ئێستا ئێمە دەچەوسێنێتەوە و مافی ژیان و ئابووری و دارایی بە ئێمە ڕەوا نابینێت، لە ڕواڵەتدا موسڵمانە و قورئانیش دەخوێنێت، بەڵام لە قورئان تێنەگەیشتووە و لە مافەكانی موسڵمان كە لە قورئاندا هاتووە زانیاریی نییە و تێناگات، بۆیە پەیامەكانی خودا لەسەر زەوی بە هەڵە ڕاڤە دەكات، ئەو كەسانە با لە میللەتی خۆمانی كوردیش بن، بەڵام كە بە مەبەستی گەیشتن بە بابەتێكی تایبەتیی خۆیان و بەرژەوەندییەكانیان و بە سیاسەتكردنی ئیسلام بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، كە بابەتە نەتەوەیی و نیشتمانیەكانمان بكەیتە قوربانی، ئەوە كارێكی هەڵەیە. زۆر جار ڕاڤەكردنێكی هەڵەی كەسانێكی ئیسلامی سیاسی بۆ بابەتە نیشتمانییەكان، وای كردووە خەڵكێك ڕقیان لە ئیسلام و پەیامە ئاسمانییەكانیش ببێتەوە، ئەو جۆرە كەسانە وا دەزانن، خودا مافی پێ نەداون بژین و مافی ئازادی و سەربەخۆبوون لە ئایینی ئیسلامدا نییە، ئەگەرچی تاكە پەیام كە مافی ئازادیمان پێ دەدات، ئایینە ئاسمانییەكانە، چونكە خودا دروستكاری ئێمەیە، بەڵام لەبەر ئەوەی لە سەردەمی نوێدا خەڵكانێك پەیدا بوون ئایین بەكار دەهێنن و دەیكەن بە قەڵغان بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، خەڵك وا تێدەگەیەنن ئەو ئایینەی لە پێشتر لە ڕێگەی مامۆستایانی ئایینی و حوجرە و فەقێ و زانایانی ئیسلامی كورد تێگەیشتنیان بۆ ئیسلام هەبووە، هەڵە بووە، ئێمەش ناڵین هەڵە ڕووی نەداوە، بەڵكو هەڵە لە هەموو بابەت و سەردەمێك ڕوو دەدات. لەلایەكی دیكەوە كەسانێك پەیدا بوون هەر لە خۆیانەوە فتوا دەدەن، لە كاتێكدا فتوادان دەبێت لەلایەن لایەنی پەیوەندیداری وەك ئێمە بێت، كە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئایینی و لێژنەی فتوا و سەرۆكی یەكێتیی زانایانی ئایینی ئیسلاممان هەیە، هەموو ئەوانە دەتوانن لەسەر پرسە گرنگ و هەنووكەیی و پەیامەكانی خودا گفتوگۆ و قسە بكەن. لەلایەكی دیكەوە بۆچی ئێمە وەك نەتەوەی كورد هەقی خۆمان نەبێت لەژێر چەتری ئایینی خۆماندا مافی ئازادی و سەربەخۆبوون و دەوڵەتمان هەبێت؟ هەڵە خەڵكی نەزانە كە ڕاڤەی هەڵە دەكەن بۆ پەیامەكانی خودا و دەقەكانی قورئان و فەرموودەكانی پێغەمبەر(د.خ)، هەروەها ئێمە چەند شتێك هەیە پێویستە بیزانین لەوانە، یەكەم: هەڵە تێگەیشتن لە چەمكەكان زۆر كێشەی بۆ ئێمە دروست كردوە. دووەم: فتوادانی نوێ كە كەسانێك پێیان وایە ئەگەر بڕوانامەیەكی زانكۆیان لە بواری شەریعەتدا هەبوو، ئەوە دەتوانن فتوا بدەن، یان بڕوانامەی ماجستەر و دكتۆرایان لە شەریعەتدا هەبوو، دەتوانن فتوا بدەن، ئەمە هەرگیز وا نییە، چونكە موفتی و موجتەهید و زانا و توێژەر و لێكۆڵەر، ئەمانە چەمكی ئایینین كە هەموو كەسێك بە ئاسانی پێی ناگات، بەڵكو دەبێت ئەزموون و تێگەیشتن و دیقەت و واقیعییەتێكی زۆری هەبێت، ئینجا دەتوانێت فتوا بدات. سێیەم: دەبێت ئەوە لێك جیابكەینەوە كە زانای ئایینی كە دەتوانێت فتوا بدات، زۆر جیاوازە لە بانگخوازێكی ئایینی، چونكە بانگخوازی ئایینی بە هیچ جۆرێك ناتوانێت لەسەر پرسەكان فتوا بدات، بانگخواز پەیامەكان لە ڕێگەی هاندانەوە بە خەڵك دەگەیەنێت، ناكرێت تۆ بێیت هەموو ڕابردوو ڕەش بكەیتەوە و فتوای تازە بدەیت، ئەوە كێشە بۆ تێگەیشتنی خەڵك دروست دەكات، وەك ئەو هەموو زانستانەی كە هەن وەك زانستی فیقه و و ئوسووڵی فیقهی و زانستی تەفسیر و زانستەكانی قورئان و زانستی فەرموودە و زانستی ڕاڤەی فەرموودە و...تاد، هەر بۆیە ڕێكخستنی فتوا و دانانی لێژنەی فتوا وەك ئەوەی ئێستا هەیە، پێویستە و دەبێت فتواكان لەلایەن ئەو لێژنە تایبەتەوە بێت كە دانراوە، ئەوەی كێشە دروست دەكات بۆ كۆمەڵگەی موسڵمانان دوو شتە، كە زۆر مەترسیدارن، ئەوانیش تێنەگەیشتن لە چەمكەكان و ڕاڤەی چەمكەكان لەلایەن یەكێك بە جۆرێك و لەلایەن یەكێكی دیكە بە جۆرێكی دیكە لەسەر بنچینە و بنەمایەك كە خۆی پێی باشە، كە بەو جۆرە نییە و دەبێت ئێمە بزانین خودا چی پێ باشە و دەبێت بزانین خودا مەبەستی لەو ئایەت و پەیامە چییە و پێغەمبەر (د.خ) مەبەستی چی بووە، ئەگەر مەبەستەكانی خۆمان و مەبەستە سیاسییە ئیسلامییەكانی خۆمان تێكەڵاو بكەین لەگەڵ مەبەستەكانی خودای گەورە، ئەوە تێكچوون و تێكگیران لە نێوانماندا دروست دەبێت، بۆیە زۆر گرنگە ئێمە بزانین كە بیری توندڕەوی و بەكارهێنانی ئیسلام بۆ گەیشتن بە دەسەڵات و شتی دیكە هەڵەیەكە كە دواجار كۆمەڵگە لە یەكتر دەترازێنێت، ئێستا لە كوردستان نەك بەگشتی لە ناو كۆمەڵگە، بەڵكو لە ناو حزب و لایەنە ئیسلامییەكانیشدا بیری جیاواز هەیە و یەكێكیان ئەوەی دیكە بە ڕاست نازانێت، ئەگەر پێیان وابێت خزمەت دەكەن بە ئایینی ئیسلام، ئەدی بۆچی هەموو ئەو حزبە ئیسلامییانە لەسەر یەك پەیام كۆك نابن، كە هەموویان بە شێوازی ئیسلامی نوێ كار دەكەن و پێیان وایە باوك و باپیران و شاعیران و مامۆستا و زانایانی ڕابردوومان نەیانتوانیوە بە ئیسلامی راستەقینە بگەن. لە سەردەمی نوێدا لە جیاتی ئەوەی حزبی ئیسلامی سیاسی كەم ببێتەوە، لەبەر ئەوەی مەبەستیان دەسەڵاتە، دەبینین زیاتر لێك جیادەبنەوە و لقی زیاتریان لێ دەبێتەوە، هەر بۆ نمونە ئێستا لە هەرێمی كوردستان حزبی ئیسلامیی سیاسی تازە دروست بووە و لەبری ئەوەی سێ بن، ئێستا چوار و پێنج و زیاترن، ئەوە جگە لە بیری جیاواز، ئەمە پێویستی بەوەیە هەموومان لەوەدا كۆك بین، كە ڕاستییەكان هەمووی لەلای كەسێك نین و هەڵەكانیش لەلای كەسێك نین، بەڵكو هەر یەكە لەوانە كۆمەڵێك بنچینە و بنەمای ڕاستی هەیە و هەر یەكەش لەوانە كۆمەڵێك هەڵەی بۆ بابەتەكان هەیە، هەر بۆیە بە هیچ شێوازێك ناكرێت پەیامە ئایینییەكان بۆ گەیشتن بە دەسەڵات و بەرژەوەندییە سیاسییەكانیان بەكار بێن.