ئاريشا سەرەكى"اصل المشكلة"دگەل بەغدا مافێن تایبەت ئەوێن ب نەتەوا كوردفە گرێدايى ئەوژى وەكو درۆشم دئێتە بلندكرن"ئازادى و دێموكراسى و دادپەروەرى"ئەف دورشمە زور گونجايە دگەل رێنماێن نافخۆ و جيھانى ڤە،
ژ ئەنجامێن دوماھيك ھاتنا جەنگێ جيھانێ ئێكێ كوردستان ھاتە بارجەكرن بو چار پارچێن ديار،پشتى عێراق ھاتى دامەزراندن كوردستانا باشوور بونە هەڤپشک دگەل ئێك لسالا ١٩٢١ ێ ئەف دۆرشمە كەتنە دەستورێ ل وی دەميدا لسالا ١٩٢٥ بشێوەیەکێ فەرمى وەك ياسا دەولەتەك شاھ" ملكي" سەربەخۆ،بەلێ بمخابنيڤە ئەڤى پروژەيى سەرنەگرت دگەل قوناغا شاھيدا ھەتا بدوماھيك ھاتى لسالا ١٩٥٩ كودەتا عبدالكريم قاسم خوارزاێ كوردا سەركەت و دستورەك نويى ھاتە دارێشتن بھەمان دروشم بشتى قوناغێت سەخت بورين بونە ھيفيى بو ئايندەك جوان و شايستەيى رێنماێن مرۆڤایەتی، بەلێ بمخابنيفـــە د وەختەك كورتدا كەفتا بەر پێلێن سياسەتا زلھێزانڤە و كوتا سەرھلدا ھاتا سالا ١٩٦٨ دەستھەلاتا بەعسى ھاتيە پايتەختی،پشتى ڤێ قوناغێ ئێككەتيا سوڤيەت رەوشا دەڤەرێ راگرت لديڤ بەرژەوەنديت خودان ڤيتويا و بابەتێ كوردستانێ مال سەر ئاگرەكێ نافخۆيدا ، تايبەت بشتى بريارا"١١ ئادرێ" لسالا ١٩٧٠ وھاتيە دارێشتن دەستورێ پێنجێدا ل وی دەمی دەرئەنجام نەبوون مخابن و پێگێرى بدەقێن دستورى نەھاتنەكرن ،خيانەتا جەزائێر ھاتە توماركرن لبن جاڤێن نەتەوێن ئێكگرتى و زلهێزانڤە دگەل کومەلەیا عەرەبى و رێكخراوێن ئيسلامى ڤە بێ دەنگى پاراستن ھەتا شورەشا گولانێ ژى بدوماھيك ئينان ٨-٨-١٩٨٨ ێ بچەكێ كێمياوى،بەلێ نفشێ تاونبارێن دەڤەرێ خۆە توشى جەنگێ دووێ كرن ئەوا بنافێ كەنداڤێ دوو ھاتى نافكرن ٢-٨-١٩٩٠ دگەل كوێتێ،ئەفێ قوناغێ بدوماھيك ھات ئێش و ئازارێن گران و كوچەيا ملیونيیا كوردستانيا ژ ئەگەرێ بێ دادى ٣١-٣-١٩٩١،پشتى مللەتێ مە زڤريە كوردستانێ بريا نەتەوێن ئێكگرتى ٦٨٨ ێ ل « ٥- نيسانى ١٩٩١» ێ بو پاراستا مرۆڤا پشتەڤانيا فرنسا ما دبن ئابوقا ئابووريڤە دوو قولى عيراق و جيھانيڤە،ئەڤێ قوناغێ مللەتێ مە بكێموكاسێن خۆە بوراند بشێوەیەك خۆراگرى و سەرفراز چونکی نيمچە سەربخۆە وەرگرت، سەرەرايى ئاستەنگێن نافخۆى و دەوروبەرا،پشتى بريارا نەھێلانا نيزامێ عيراقێ ھاتیكرن ١٩٩٨ - ٢٠٠٣ كوردستان كەتە بەر پرسيارێن زلھێزانڤە و بوونە ھێزەك دانپێدانكرى لسەر ئەردى دگەل جيھانێ و دەريكێن دبلوماسى ھاتنە ڤەكرن،كوردستانیيا پشكدارى د سێ كونگرێن گرنگداكرن لسەر رەوشا دەڤەرێ" لندن ـ لبنان ـ اربيل "ئەڤ پێنگاڤە بوونە ئەگەرێ لاپەرەك نوى دگەل دامەزراندنا عێراقا فيدرال و ھەرێمەك فەرمى بدستورێ شەشێ ھاتە رێكخستن،ل ڤێرێ پيلان ھاتن دارشتن و رێكخستن نافخۆیى و دەرەكى بۆ نەھێلا سەقامگێريى لدڤەرێ،ژوان ژی نەھێلانا پێگێريا دقێن دەستورى داكو بێبنە ئەگەرێ نە ئازادى و نە دێموكراتى و نە دادپەروەريێ بەرقرار بیت ل وەلاتى.٣١-١٢-٢٠٠٧بشێوەیەکێ فەرمى سەرپێچى ھاتەكرن لسەر دەقێ دەستورى ژمارە ماددا "١٤٠"ھەتا گەھشتنا پتر ژ ٥٥ دەقێن دەستورى،دورشمێ "ئازادى ـ دێموكراتى ـ دادپەروەرى"ێ دوارێ پراكتيكيدا نينە، ئەڤە ئەگەرێن سـەرەكينە يت ئاريشا گەلێ مە دگەل بەغدا چونكی نەتەوەیەك جێوازن ب كەلتور و زمانەك جێواز .