عێراق وەك كۆمارێكی فیدڕاڵی هەڕەشەی لەسەرە، هەڕەشەی لەناوبردنی ئەو بنەمایانەی عێراقی فیدڕاڵیان لەسەر دامەزراوە و دەستوورەكەی نووسراوە، لە ڕێزنەگرتن لە پێناسەكردنی ئەو دەوڵەتەوە بگرە، كە كۆمارێكی فیدڕاڵییە، تا پێشێلكردنی ئەو دەستوورەی ناوی لێ نراوە هەمیشەیی، كە وەك دامەزراوە گرنگەكانی وەك پەرلەمان و دادگای فیدڕاڵی بە بارمتە گیراوە و هێزە شیعەكان بە ویست و بەرژەوەندیی خۆیان بەكاریان دەهێنن.

ئەو دەستوورەی لە پێشەكییەكەیدا نووسراوە، پابەندبوونی بە جێبەجێكردنی ماددەكانی ئەو دەستوورە گەرەنتیی مانەوەی عێراقە. هەر لەو دەستوورە ٦٣ ماددەی پێشێل كراون و ژمارەیەكیشی پشتگوێ خراون، لەوە خراپتر ئەوەیە، ئەو لایەنەی بەرپرسە لە جێبەجێكردنی دەستوور و لە كاتی بوونی لێكدانەوەی جیاواز بۆ ناوەڕۆكی ماددەكان، هێزی یەكلاكردنەوەی هەیە، بووەتە بەشێكی سەرەكی لە دروستكردنی كێشەكان، دادگای بە ناو فیدڕاڵی لە ڕێگای دەركردنی بڕیار لە بەرژەوەندیی لایەنێك لە دژی لایەنێكی دیكە، لەژێر كاریگەری هێزی دەرەكی و لە ڕوانگەیەكی شۆڤێنییانە مامەڵە لەگەڵ مافە دەستوورییەكانی خەڵكی هەرێمی كوردستان دەكات، تا ئێستا زۆرترین بڕیار كە لەو دادگایە دەرچووبن، لە دژی هەرێمی كوردستان بووە، ئەم دادگایە لە دژی ئەو عێراقیانە بەكار دێت كە لە ناو بازنەی بەرژەوەندییەكانی ئێران ناجووڵێنەوە.

دەسەڵاتی یاسادانانی عێراقی فیدڕاڵ، تا ئێستا نیوەی كارایە، واتا عێراق وڵاتێكە لە ڕووی یاسایی و یاسادانانەوە، لە سەر لاقێك ڕاوەستاوە، چونكە بە گوێرەی ماددەی ٩٢ دەستوور جەخت دەكاتەوە لە زەروورەتی پێكهێنانی دادگایەكی ئیتیحادی لە چوارچێوەی یاسایەك كە لە پەرلەمانی عێراقەوە دەربكرێت، بەڵام تا ئێستاش پەرلەمانی عێراق لە لایەنی كرداریدا ئەو ماددەیەی لەكار خستووە و یاسایەكی دەرنەكردووە كە كاری دادگای ئیتیحادی بەپێی دەستوور ڕێك بخات.

عێراق لە پێدانی شایستە داراییەكانی خەڵكی كوردستان، نەك هەر ئەو ئەركەی جێبەجێ نەكردووە، وەك لە مادەی ١٢١دا هاتووە، بەڵكو كردوویەتی بە ئامڕازی سزادانی خەڵكی كوردستان، لە ڕێگای بڕینی بودجە و نەناردنی مووچە و شایستە داراییەكان لە ساڵی ٢٠١٤وە، ئەو سزادانە ئێستا لە دەستكاریكردنی بڕگەكانی یاسای بودجەی فیدڕاڵی كە لەلایەن حكومەتەوە ئامادە كراوە، بە ڕوونی و ئاشكرا ئەو دژایەتیكردنەی خەڵكی كوردستان و قەوارە دەستوورییەكەی دیارە، كە هەندێك هێزی بەناو كوردستانییش لەگەڵیان هاوكارن و بگرە دەستپێشخەریشن بۆ لاوازكردن و پارچەكردنی قەوارەی دەستووری كوردستان، لە ڕێگای مافدان بە بەغدا لە مامەڵەكردنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، كە ئەوە هەنگاوی یەكەمی هێزێكی بەناو كوردستانی و بە ناوەڕۆك دژە كوردستانییە و میلیشیایەكی ئێرانە بۆ هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی دەستووری كوردستان.

لێرەدا پێویستە ئاماژە بە خاڵێك بكرێت، كە نەیارانی كوردستان هەمیشە و بە درێژایی مێژوو، بەهێزترین كارت و تاكە كارتی بەهێز كە لە دژی كورد بەكاریان هێناوە، كارتی یەكگرتوو نەبوونی كوردە، كە لە چەند ساڵی ڕابردوو لە خیانەتی ١٦ی ئۆكتۆبەر و ئێستاش لە تێپەڕاندنی یاسای بودجەی فیدڕاڵی ڕووی داوە. لێرەدا قسە و سەرنج دەچێتە سەر نوێنەرانی كوردستان لە بەغدا، چ پەرلەمانتاران و چ بەرپرسانی حكوومی ئایا لە بەرانبەر ئەو هەموو پێشێلكاری و خراپەكارییانەی بەرانبەر بە خەڵكی كوردستان كە نوێنەرایەتییان دەكەن، چییان كردووە؟ وەڵامی ئەو پرسیارە ڕەنگە زۆر لە بەرژەوەندیی ئەو نوێنەرانە نەبێت، ئەوەش بە پلەی یەكەم دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی گوتار و كارنامەیەكی یەكگرتووی كوردستانی لە ناوخۆی كوردستان، بۆیە لە بەگژداچوونەوەی ئەو سیاسەتە دوژمنكارییانەی لە بەغدا لە دژی كوردستان بەڕێوەدەچێت، بۆ كۆتاییهێنانی درێژەدان بە سیاسەتی شۆڤێنییانە و ڕێگە گرتن لە پێشێلكردنی مافە دەستوورییەكانی هاووڵاتیان و قەوارەی دەستووری هەرێمی كوردستان گرنگە هاوهەڵوێستی و یەكگرتنی هێزە سیاسییەكان لە ناوخۆی كوردستان مسۆگەر بكرێت و، ئەوە ببێتە هۆكارێك بۆ پەلەكردن لە چاكسازییەكان لە هەموو بوارەكاندا، هەروەها چوون بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە زووترین كات و دەرفەتدا.