لڤان روژا زوربەیا بەرپرسیارێت كەرتێ ئاڤێ ل عێراقا فیدرال دەنگویێن رەوش و مەترسیا كێمبونا ئاڤێ ئاشكەرا دكەن، وهەر نووكە هەست پێ دكەن كو (ناچاربوینە) بریارێ بەردانا ئاڤا بەنداڤێت (حەدیسە، میسل، دوكان، دەربەندیخان) زێدەكەن، بومەبەستا زێدەكرن و پاراستنا ئاڤا رویبارێ (دجلە وفرات) تا دگەهنە (شط العرب). ئەڤێت خوارێ بوینە هووێت كیمبونا ئاڤێ و زێدەبونا رێژا  (لەوتینا ئاڤێ) د هەر دوو رویباران دا:

1- نووكە هەمی قەرارا خەزنا ئاڤێ د هەر 4 بەنداڤێت سەرەكی نێزیكی (6 ملیار و700 ملیون م3) ئاڤێ تێدا هەنە. قەبارا ئاڤا تێت سەر هەر 4 بەنداڤا نێزیكی (461 م3/ چركێ دانە)، لێ قەبارا بەردانا ئاڤێ نێزیكی (875 م3/ چركەكێ دا). بەردانا ئاڤێ ل بەنداڤا(حەدیسە ومیسل) ب ڤی شێوازی، (بریارەكا ئینتحاریە)؟ چونكە،دێ هەر دوو بەنداڤ (خالی بن ژ ئاڤێ د 3ێ مەهێت (ئادار ونیسان وگولانێ)دا !!!! ئەڤە ژی (مەزنترین خەتەرە) لسەر بەنداڤا (حەدیسە ومیسل). .لێ بەنداڤێت (دوكان ودەربەندیخان) دێ (وەكو خوو مینن)، چونكە (ئاڤا تێتە بەردان،كێمترە ژ ئاڤا تێتە سەر هەر دوو بەنداڤا).

2- عێراقێ سالانە ب كێمی پێویستیا ب (50 ملیون م3 ئاڤێ هەی)، لسالا 2019ێ ( خەزنا ئاڤێ گەهشتبو(56ملیار م3)، وسالا پار2022 دابەزیە بو (18 ملیار م3)،  نووكە ناگەهتە (7 ملیار م3 ئاڤا) عومباركری د بەنداڤا ن دا . یان كو رێژا ئاڤا عومباركری نێزیكی (87% كێمتر لێ هاتیە.

3- قەبارا ئاڤا (لەوتی) یا باژێرێت عێراقێ پتری (5 ملیون م / د روژی دا)دچنە  سەر رویباری، دجلە وفورات وتایێت دیرترێت ئاڤێ، ئەڤە ژی بویە هوویا بەرزبونا رێژا لەوتینا ئاڤێ، ل دەمێ ئاستێ ئاڤێ دناف رویباروبەنداڤا  كێمبویە، وبویە هوویا پەیدابونا نەخوشیا، وهشكاتیێ، ومشەخەتبونا مروڤا ل چەند گوند وباژێركێت باشورا عێراقێ.

4- كێمبونا ئاڤێ دناف (شط العرب) دا بویە هوویا ئاڤا سویرا كەنداڤی بەرف باكور ڤەهاتیە بو ناف(شط العرب) ورێژا (سویریاتیا ئاڤێ- ملوحة المیاە) زور بەرزبویە، ئەڤێ چەندێ كێشا ئاڤێ  ل باشورا عێراقی ئالوزتر لێ كریە.

5- تا نووكە (پشكا) عێراقێ د ئاڤا رویبارێت (مشترك) لگەل (توركیا وئیرانێ وسوریا) نەهاتیە دیار كرین، لەوانێ حكومەتا عێراقا فیدرال یا كەتیەت ( تەنگاڤیەكا مەزن دا)، و هەگەر هوو بمینیت ؟ دێ كێشا ئاڤێ (دناف بەرا پاێزگاهێت عێراقی دا پەیدابیت)، نەخاسمە دناف بەرا پارێزگاهێت ( ناڤەراست وباشور دا دێ پەیدابیت لسەر ئاڤێ).ئەڤە ژی دێ (كارتێكرنەكا خراب كەتە سەر ئاسایش وسەقامگیرا پارێزگەهێت ناڤەراست وباشورا عێراقێ دا).

6-نوكە قەبارا عومباركریا ئاڤا بەنداڤێت كوردستانی (دوكان ودەربەندیخان) نێزیكی (3ملیارو 272 ملیون م3) ئاڤێ نە. نوكە  (99 م3) ئاڤێ تێنە سەر بەنداڤا دوكان، و(80 م3) ئاڤێ د چركەكێ دا تێنە بەردان .بەنداڤا دربەندیخان نێزیكی(1 ملیار53 ملیون م3 ئاڤێ تێدانە . نوكە (28 م3 ئاڤێ تێنە سەر بەنداڤێ و(15 م3 ئاڤی د چركەكێ دا تێنە بەردان. هەگەر هوو بمینیت؟ ئاڤا عومباركریا هەر دوو بەنداڤا دێ (زێدەتر لێ هێت). چونكە قەبارا ئاڤا تێتە سەر هەر دوو بەنداڤا (127 م3 د چركەكێ دانە) بەران بەری بەردانا (95م3ئاڤێ د چركەكێ دا .لێ لأ  وەرزێن (هاڤینێ وپاییزێ)دت،دێ  قەبارا تێتە سەر هەر دوو بەنداڤا دێ كێمتر لێ هێت .

 لەوانێ دڤێ  (ئیستراتیجیەتا) بەردانا ئاڤێ لسەر بنەمایێ (پاراستنا دناف بەرا قەبارا ئاڤا تێتە سەر بەنداڤا وئاڤا تێتە بەردان تەمەت یەكتر بن).

حكومەتا هەرێما كوردستانێ هەول بدەت قەبارا ئاڤا عومباركریا  هەر دوو بەنداڤا بپارێزیت، و(كارتا ئاڤێ) بكەتە ئارمانجەك لگەل حكومەتا فیدرالا عێراقێ ل (دان وستاندنێت) تێنە كرێن دناف بەرا (هەڤلێر وبەغدا دا) . 

 ب ڤی شێوازی حكومەتا هەرێما كوردستانێ دێ هاریكاریا حكومەتا عێراقا فیدرال بكەت ب رێژا نێزیكی 30%بو چارەسەركرنا كێمبونا ئاڤێ ل دەمێت تەنگاڤیان دا، تایبەت بو (مەهێت 7،8،9،10) كە  زور پێویستی ب ئاڤێ هەبیت، ئەڤ كارە دێ بیتە هوویا (بەرزبونا  روولێ حكومەتا هەرێما كوردستانێ د چارەسەركرنا كێشێت حكومەتا عێراقا فیدال دا، ژ وان ژی (كێشا ئاڤێ ل عێراقێ) .:

 پێشنیار:

1-كارهینانا كارتا ئاڤێ ب شێوازەكی (زانستی، د تەنگاڤیێت ئاڤێ دا) بێتە بكار هینان . سامانێ ئاڤێ ل هەر دوو بەنداڤێت دوكان ودەربەندیخان پارێزیت، كو قەبارا ئاڤا عومباركری ل 30% تێدا كێمتر لێ نەهێت . دێ هنگێ شێت (ئاسایشا ئاڤێ) بو چەند پارێزگەهێت (سلێمانێ، هەڵەبجە،  كەركوك، دیالە) ب پارێزیت .

2- حكومەتا هەرێما كوردستانێ دێ شێت ب پاراستنا  30%  ژ ئاڤا هەردوو بەنداڤا هاریكاریا حكومەتا فیدرال بكەت ب (باژێرێت دكەڤنە باشورا  بەنداڤا دوكان ودەربەندیخان)دا.

3- زورا فەرە ب زویترین كات كار بێتە كرێن بو دانانا (بەنكا ئاڤێ) ل هەرێما كوردستانێ.

4- دروستكرنا (دەستگاهێ كارەساتا) ل هەرێما كوردستانێ.