14ی 3 بۆ کوردستانیان ڕۆژێکی پڕشکۆ و تایبەتە ئەو ڕۆژەی کە بارزانی نەمر، رابەری مەزنترین شۆڕشی مێژووی رزگاریخوازی خەڵکی کوردستانی تێدا لەدایکبوو، بارزانی لە تەواوی تەمەنی سڵی نەکردەوە لە داواکردنی مافەکانی خەڵک و خەباتکردن بۆ وەدیهاتنی خواستە نەتەوەییەکان، لە دوای خۆشی رێبازێکی پڕ رێبواری بۆ داخوازییە نیشتمانی و نەتەوەییەکان بەجێهێشتووە و بووەتە سەرمەشق و نموونەی باڵای حەقانییەت و داخوازی نەتەوەیی و مافخوراوان.

 

بارزانی نەمر، لە قۆناغێكی مێژووی و چارەنووسسازدا، خەباتی دژی داگیركەرانی خاوەن هێز و پشتیوان هەڵبژارد، كە گەلی كورد لە سەردەمێكی پڕ لە ئازار و نەهامەتی دەژیا، كە جگە لە خوا و رەوایی دۆزەكەی و ئامادەیی رۆڵەكانی بۆ مەرگ لە پێناو ئازادی، هیچ پشت و پەنایەكی دیكەیان شك نەدەبرد، بەڵام ئیرادەی بەهێز و باوەڕبەخۆبوون و رەوایی دۆزەكەی، بۆ چركەیەك بڕوای ئەو سەركردە مێژوویەی كوردیان لەق نەكرد و   ئازایانە خەباتی بۆ نەتەوەكەی كرد ‌و لەو رێگەیەشەوە، میراتێكی گەورەی لە خەبات، دژی ستەم و زۆرداری بۆ رۆڵەكانی بەجێهێشت.

- لە 11ی ئەیلوولی 1961 تا 1975 رابەرایەتی گەورەترین شۆرشی چەكداری لە دژی دەسەڵاتدارانی بەغدا كرد. شۆڕشی ئەیلوول، 14 ساڵی خایاند و تێیدا چەندین دەستكەوتی نەتەوەیی و نیشتیمانی بۆ خەڵكی كوردستان بەدیهێنان.

- لە 11ی ئاداری 1970 بارزانی و حكوومەتی عێراق لەسەر پڕۆژەی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان رێككەوتن، یەكەم جار بوو لە مێژووی كوردستاندا، شۆڕشێكی كوردستانی بە 9 ساڵ خەبات، بتوانێت ئەو دەستكەوتە مێژوویە بۆ خەڵكی كوردستان مسۆگەر بكات. 

 

گەلی کوردستان لە مێژووی خۆیدا، خاوەن بە چەندین شۆڕش و سەدان سەروەری و داستانی نەبەردییە، ھەریەک لەو داستانانە، خەباتێکی دوور و درێژ و بێ وچانی بەدواوە بووە، ئەمە جیالەوەی چیرۆکی تراژیدی دایکە شەھید و پێشمەرگەی نەبەزیوویی سەنگەر و بست بە بەستی نیشتمانی پێوە نەخشاوە. گرنگی پێگەی بەھێزی بارزانی نەمر لەوەدابوو؛ بوو کە حکومەتەکانی عێراقی پێشوو لەوپەڕی بەھێزیدا بوون، بەڵام بەھێزی و توانستی گەورەی پێشمەرگەکانی شۆڕشی ئەیلول بە ڕابەرایەتی بارزانی، ئەو خەونە مێژووییەی کردە واقیع، کە ساڵانێک بوو کورد قوربانی بۆدەدا.

 

بارزانی و شۆڕش

 

شۆڕشی ئەیلول لە مێژووی دێرێنی کورد درێژترین شۆڕش بوو بوو کە 14 ساڵ تەمەنی بوو، بەڕێبەرایەتی مستەفا بارزانی، ئەو لە ماوەی 14 ساڵی شۆڕشی ئەیلوولدا تەنھا بۆ یەکجار نەچووە بەغدا، دەسەڵاتدارانی عێراق بۆ دانووستان خۆیان دەھاتنە ناوچە ئازادکراوەکان، مەلا مستەفا بارزانی و شۆڕشی ئەیلوول ڕۆحییەتی شۆڕشگێڕی و نەتەوەی کوردستانی بوونی بە گیانی تاکی کوردا کردەوە.

لە ماوەی شۆڕشی ئەیلوول بە سەرۆکایەتی بارزانی، چوار ڕژێم لە عێراق گۆڕان، عەبدولکەریم قاسم و عەبدولسەلام عارف و عەبدولرەحمان عارف و ئەحمەد حەسەن بەکر، بەڵام شۆڕش بەردەوام دەبێت لە خەبات تاوەکو ڕژێمی عێراق ناچاردەکات دان بنێت بە مافەکانی گەلی کوردا بنێت

 

"مەلا مستەفا بارزانی" لە ماوەی 14 ساڵی شۆڕشی ئەیلوول ئەوەندەی توانی پێوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ وڵاتان پەرەپێدا، وەک وڵاتانی ڕۆژئاوای و ئیقلیمی، ھەرچەندە ئەوکاتە پێوەندییەکان سنورداربوون، ئەوکاتی دونیا کوردی زۆر نەدەناسی و گەیاندن ئەوکاتە حزووری نەبوو، بەڵام بارزانی توانی دەنگی شۆڕش و کورد بەدەرەوە بگەیەنێت و سەدان ڕۆژنامەنووس و میدیاکاران بھێنێتە کوردستان".

"بارزانی" و شۆڕشی ئەیلوول ڕۆحییەتی شۆڕشگێڕی و نەتەوەی کوردستانی بوونی بە گیانی تاکی کوردا کردەوە و خۆشەویستی بۆ نیشتیمان لە دیدی بارزانیەوە سەیر دەکرا، ھەموو کوردی دڵسۆز پشتیوانیان دەکرد، کە دواتریش ڕێککەوتنامەی 11 ئازاری 1970 ی لێکەوتەوە.بەو رێککەوتنە، هەستی کوردبوون و ئومێد بە شۆڕشەکەی تا ئاستێکی زۆر بەرزبوویەوە. خۆشاردنەوەو بۆردمانی هەمیشەیی گوندەکانی کوردستان کە لە 1961 دەستیپێکردبوو، کۆتایی هات لەسەر ئاستی ئیقلیمیی و نێودەوڵەتی، پرسی کورد لە کوردستانی عێراق تاڕادەیەکی زۆر بەرەوپیشچوونی بەخۆیەوەبینی.

 

لە بزووتنەوە شۆڕشگێری و چەکداری و جووڵانەوە سیاسیەکاندا ناوی بارزانی نەمر لە پاڵ پۆلێک لە سەرکردەکانی دیکەی جیهان وەک غاندی و کاسترۆ و سەڵاحەدین ئەیوبی و عومەر موختار و گیڤارا و ماوتسی تۆنگ و شێخ مەحمودی حەفید و شێخ سەعید و سمکۆی شکاک و زۆر شۆڕشگێری دیکەدا دێت، کە ژیان و خەباتیان لەپێناو ئاشتی و سەربەستی و سەرفرازیدا تەرخانکرد و ناویان بە بەرزی لە مێژووی مرۆڤایەتیدا دەمێنێتەوە.