هوویێت رویدانا بومەلەرزا:

1- گەرماهیا دناف زكێ ئەردی دا، ستویریاتیا ناڤنجیا تێلێ ئەردی ل كشوەرە - هشگاتیا 35 كم و بەرز دبیت تا 75 كم، و ستویریاتیا تسڤلێ ئەردی ل هەرێما كوردستانێ 62 كم. ستویریاتیا تیڤلێ ئەردی ل ژێر ئەقیانوسان دا نێزیكی 8كم، لەوانێ زوربەیا بومەلەرزینا دناف ئەقیانوسا رویددەن. تەخا لبن تیڤلێ ئەردی (تەخا مانتەل) ستویریاتیا ژ 3000 كیلو مترا پترە وپێلا گەرمیاهیێ تیدا دگەهتە نێزیكی 3000 پێلێت  میەوی.

 ڤشارا دناف زیكێ ئەردی دا (تەخا مانتەل) یا زورە وكارتێكرنا خوو ل جهێت لەواز شكەتی -  فالقێت ل تیڤلێ ئەردی دا دكەن.وەكو فالقێ(زاكروس -توروس قبرص، فالقێ ئەنازولێ- دەریا ئیجە، فالقێ دەریا سور - عقبە -لبنان قبرس).جورێ فالقێت كویر ومەزن دكەفتە دانف بەرا توخیبێت (كونینانتا- پلینا) بزاڤا پلیتا ب سمتێت هەڤ جور ولەزبونا هەڤجور دبنە لەوازترین  پارتێت تیڤلێ ئەردی، و زور بەیا فشارێت ناڤخویێت ئەردی كارتێكرنا خو ل سمنا اون فالقێت كویر وبهێز دكەت، ودبنە هووێت بومەلەرزا ودكراندنا وان.

2-تێكجونا تیڤلێ ئەردی، دبنە هویا هەرشینا تەخێت تیڤلێ ئەردی، ورویدانێت بومەلەرزا لێ پەیدا دبن.

3-پێلێ تورا كهربایێ ل دور ئەردی، كارێ خو  دكەنە سەر خورتكرنا بزاڤا پیلێت كرماهیا ناف  ئەردی، ودبنە هوویا رویدانا بومەلەرزنا.

4-پیك هاتێن موادین ئیشاعی دناف زكێ ئەردی دا، فشارا خو دێخنە سەر جهیت لاواز وسێست (فالقا) ودبنە هوویا رویدانا بومەلەرزا.

5-نێزیكی بونا مادێ (ماكما) ل تەخا مانتل بو ناف تیڤلێ ئەردی دبیتە هوویا بەرزبونا پلا كەرماهیا تیڤلێ ئەردی وئەنجامێت بو ب شێوازێ بوركان وبومەلەزرا دیار دبن.

6-گەرماهیا غازێت ناف تەخا مانتل دا وفشارا وێ لسەر تیڤلێ ئەردی،

7-كوهرینی وتەفاعولاتێت كیمیائی ئوێت جێت بن ل پێلێت كهرەبائی دانف تەخا مانتا وفشارا و لسەر تیڤلێ ئەردی.

بومەلەرزە ل كوردستانێ

 هاتینە توماركرێن كو (985 بومەلەرزین رویدانە)، 70% دكەڤنە دەڤەرا خشیای -الزاحفە، ل سمتا فالقا زاكروس دا.40 بومەلەرزە ل دەڤەرا بەرزا جییای داینە (1000-3560 مترا بەرز. 60 بومەلەرز د دەڤەرا دەشتێ داینە ( 1000 مترا نزمتر).

كویریاتیا بومەلەرزا دنافبەرا ( 33-33 كم،)و 59 كم، و6 بومەلەرز ل كویریاتیا (6-99 كم) رویداینە.

جورێ بومەلەرزا:

1-لدویڤ كویراتیا ژێدەرێ بومەلەرزا هاتینە دابەشكردن بو 3ێ جورا.

1-بەمەلەرزێت نەكور تا كویرساتیا ( 70 كم).

2-بومەلەرزێن ناوندی تا كویراتیا داناف بەرا (٧٠-٣٠٠ کم ).

3- بومەلەرزێت كویرا كویریاتیا دناف بەرا ( ٣٠٠ -٧٠٠ كم ).

2- لدویڤ ژێدەرا:

1-بومەلەرزێت سروشتی.

2-بومەلەرزێ دەستچێكری: (دروستكرنا بەنداڤێ مەزن، كانێت ژێر ئەرد، پەقاندنا قونبەلێت مەزن لژێر ئەردی،حەقنا  ئاڤێ بو ناف كویریاتیا ئەردی - نفت وغازێ.

هێزا بومەلەرزا:

بومەلەرزا ب هێزا ٤.٤ پلە لسەر پیڤەرێ رێختەر بەران بەری پەقینا (١٠ ) تەنێت -تی ئین تییە

بومەلەرزا ب هێزا5.5 پلە لسەر پیڤەرێ رێختەر بەران بەری (١٠٠٠ )تەنێت تی ئێن تییە بومەلەرزا ب هێزا 6 پلە لسەر پیڤەرێ رێختەر بەران بەری پەقینا (6000) تونێت تی ئێن تییە.

 بومەلەرزا ب هێزا 8 پلە لسەر پیڤەرێ رێختەر بەران بەری پەقینا (400) قونبەلێت نەووی یە.

نیشانێت پەیدابونا بومەلەرزا:

1-زوربە بەری رویدانا بومەلەرزا مەزنا سەرەكی (بەمەلەرزێت بجیك رویددەن)، پشتی بومەلەرزینا مەزن، سەدەها وجاران تا هزارەها بومەلەرزێت بجیك لدویف بومەلەرزینا مەزن رویددەن. تا جارەكا دیتر ئەو پلیتێت بوینە هوویا بومەلەرزینێ بەرف ئیستقرار فە بجن جندەها روزا وجاران ب مەهان فەت كێشێن تا ب كوتاهێ تێن.

2-بەری رویدان ودەمێ رویدانا بومەلەرزێ (روناهیەكا كەسێك بەرف زەری فە) دیار دبن ل جهێت بەرز وبلندا، وەكو (چرڤا بروسیسا دیار دبیت ل هناڤی جهێ بومەلەرز رویدەت) بەری بومەلەرز  رویدەت.

3-كوهرینا ئاستێ ئاڤا دەریا بەری رویدانا بومەلەرزێ، تایبەت بەمەلەرزێت ێوارێ) سونامی ).

4-شەوقا بومەلەرزێ جییا دهینین وئەسمانی روون دكەت.

5-دەنگێ بومەلەرزێ تێتە توماركرێن ب رێكا تورێت ئامریێت توماركرنا (پێلێن  زلزالی) بەری بومەلەرز  پەقیت.

6-جاران (روژ د غەیریت) بەری رویدانا بومەلەرزا، وەكو بومەلەرزا ل 11/8/1999 ل ئیران وتوركیا و لبنان وقبرسێ دا.

7-گوهرینا ساخلەتیێت مگناتیسێ كەڤرا بەری رویدانا بومەلەرزا.

8-كوهرینا (چراتیا) كەڤرا بوەری رویدانا بومەلەرزا.

9- نزمبونا رووێ ئەردی ل سمتا فالقێت مەزن بەری رویدانا بومەلەرزێ پەقیچت.

10-كوهرینا ئاستی وجورێ ئاڤاژێر ئەردی بەری رویدانا بومەلەرزا.

11-زێدەبونا رێژا (مادێت تیشكی- مواد مشعە، وەكو غازا (الرادون) لكەل نێزیكبونا پەقینا بومەلەرزا.

12- گوهرینا بزاڤ وهەستێ گیانەوەرا بەریپەقینا بومەلەرزا ب چەندەها كاتژمێرا، یان روژا، وەكو گیانەوەرێن وەكو (كتێك، كوریشك، دیكل، مشك، جورج، مار، پەر، تەیر و تەوال- كوترا، هەسپ) ئەڤ جورێ گیانەورا هەست ب پیلێت بومەلەرزێت بجیك دەكەن بەری پەقینا بومەلەرزا مەزن.

قازنجێت بومەلەرزا:

1-خو خلاس كرین ژ زاخا نافخویا زكێ ئەردی، بو ئەوەی ئەردی ژگور نەپەقیت وببیتە كوتاهیا  ژیانێ لسەر ئەردی، هاتیە دیار كرین كو هەر 11 دەقیقا د روژەكێ جارەكێ بومەلەزەك رووی ددەت، و زاخا ناڤخویا ئەردی ناهێلیت پەنگیێت وببیتە ترس لسەر ژیانا ئەردی.

2-پەیدابونا كانزاێت نووی ل نافخویا ئەردی دەردكەفنە سەر روویێ ئەردی.

3-بالدەرك بو پەیدابونا عومبارێت نووێت نفت و كازێ.

4-پەقینا سەرچاڤێ ئاڤێ وهشگ بوما چەند سەر چاڤێت ئاڤێ لسەر روویێ ئەردی.

پێشنیار

بو (كێمكرنا مەترسیێت بومەلەرزینا لسەر هەرێما كوردستانێ) دپێت نەخشە رێكێت گونجاو بێنە دانان، ژ وان ژی پێشنیارێت بلەز بو دانانا نەخشە رێكێت گونجاوا كاری لسەر بكەین:

1-ڤەكرنا (دەستگاهێ كارەساتا) ل هەرێما كوردستانێ، ئەڤ پێشنیارە لدەستپێكا كارێ حكومەتا هەرێمێ هات پێشکێش کرن.

2-دانانا (تورا توماركرنا بومەلەرزا) ب رێكا (ئامیرێت توماركردنا بومەلەرزا ل هەمی پارێزگەهێت هەرێما كوردستانی، وكرێدانا وان پێكڤە، گرێدانا تورا توماركرنا بومەلەرزا هەرێما كوردستانێ ب تورا بومەلەرزا لگەل وەلاتێن ئقلیمی وجیهانی ڤە.

3- دروستكرنا ( نەخشێ بومەلەرزینا ل هەرێما كوردستانێ)، تێدا بێتە دیار كرێن (زون وسمتا جهێت توش بومەلەرزینێت ب هێز دبن) ل هەرێما كوردستانی.

4- دانانا (ئامیرێت توماركرنا بومەلەرزا) لسەر پروژێت مەزن، وەكو (بەنداڤا، نشتەجێبونی، كێلگەهێت نفت وكازێ، جسرێت مەزن لسەر رویبارا، خالێت كومركیێت مەزن).

5- ڤەكرنا بەش بومەلەرزینا و كولیژێت كارەساتا دناڤ پەیمانگەها و زانكوێت هەرێما كوردستانێ دا.

6-دەستنیشانكرنا (فالقێت ژێر ئەرد ل هەرێما كوردستانێ)، زوزبەیا فالقێتژێر ئەرد هاتینە دیار لسەر (پروڤالیێت مەسحا جیوفیزیائی) ل كیلگەهێت نەفت وكازێ ل هەرێما كوردستانێ.

7- پیتە پێكردن ب (روشنبیرایا كارەساتێت سروشتی) ل هەرێما كوردستانێ.

 

 

راوێژكار جەنابێ سەروكێ حكومەتا هەرێما كوردستانێ