یەكەم: هەنگاوی بچووك بەڵام ئەنجامی گەورە

ئەم چەند هەنگاوەی لای خوارەوە لە ڕوواڵەتدا بچووكن، بەڵام لە ئەنجامدا كاریگەریی گەورەیان هەیە، چونكە بەپێی زانیارییەكان لە سایتی نەتەوە یەكگرتووەكان مرۆڤ وەك تاك دەتوانێت بەم هەنگاوە بچووكانە بەشدار بێت لە كەمكردنەوەی تێكڕای ساڵانەی خۆی لە گازی دوانە ئۆكسیدی كاربۆن، لە 6.3 تۆن بۆ دوو تۆن:

1. كەمتر بەكارهێنانی ئۆتۆمبیل.

2. زیاتر بەكارهێنانی خۆراكی ڕووەكی.

3. بەفیڕۆنەدانی خۆراك.

4. دووبارە سوودوەرگرتن لە كەرەستەكان.

5. كڕینی شتومەكی ژینگەدۆست.

6. بەشداربوون لە هۆشیاركردنەوەی ژینگەیی.

دووەم: بایەخدان بە خاك، وەك پێكهێنەرێكی سەرەكیی ژینگە:

خاك بریتییە لەو شوێنەی كە خۆراك لەوێوە دەست پێ دەكات.

لە ساڵی 2015ـەوە ڕێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان، ڕاسپێردرا بۆ زیندووڕاگرتنی ڕۆژی تایبەت بە خاك، بە هەماهەنگی لەگەڵ حكومەتەكاندا، لە پێناوی ڕووبەڕووبوونەوەی بەبیابانبوون لەو وڵاتانەی تووشی وشكەساڵی بوون، بەتایبەت لە كیشوەری ئەفریقا.

ئامانجەكانی بەرزڕاگرتنی بابەتی خاك:

1. زیادكردنی هۆشیاری لای بڕیاربەدەستان و كۆمەڵگەی مەدەنی و هاووڵاتیان لە بارەی گرنگیی خاك بۆ مرۆڤ و ئاسایشی خۆراك.

2. پشتگیریكردنی ئەو ڕێكارانەی كە دەبنە هۆی پاراستنی خاك بە بەردەوامی.

3. هاندان بۆ وەبەرهێنان لە باشتر بەڕێوەبردنی خاك.

4. ڕێگرتن لە داخوڕانی خاك، كە هۆكاری سەرەكیی تێكچوونی سیستمی ژینگەیە.

سێیەم: غازی هاوەڵ بۆ دۆستی ژینگە

ئەو گازەی كە پێی دەڵێن غازی هاوەڵ یان (الغاز المصاحب) و بە بێ سوود دەسووتێت، ئێستا بۆ ساڵی چوارەمە لەسەر یەك، كە عێراق لە پلەی دووەمدایە لەم بەهەدەردانە لە دوای وڵاتی ڕووسیا.

لە كاتێكدا ئەم غازە ئەگەر نەسووتێنرێت، لە توانایدا هەیە كە ڕۆژانە كارەبا بۆ نزیكەی سێ ملیۆن ماڵ دابین بكات، گرفتەكە ئەوەیە عێراق ئەو دامەزراوانەی لەدەست داوە كە هەیبوون بۆ سوودوەرگرتن لەم غازە، بەڵام هەرێمی كوردستان توانیویەتی لە زیاتر لە ناوچەیەكدا ئەم غازە بەكار بهێنێت بۆ بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا، لە هەوڵیشدایە ئەو تەكنۆلۆژیا گرانبەها و نوێیانە دەست بخات، تا بتوانێت سوودی زیاتر لەم غازە وەربگرێت بۆ ئەوەی بەفیڕۆ نەچێت.

وەزارەتی سامانە سرووشتییەكان جەخت لەوە دەكاتەوە كە لەگەڵ كۆمپانیاكانی دەرهێنانی نەوت لەسەر وەبەرهێنان لە بواری غازی هاوەڵەدا، بۆ دامەزراندنی ژێرخانی پڕۆژەیەكی تایبەت بە غازی هاوەڵ كاری پێكەوەیی بكەن، ئەم پڕۆژەیەش لە كارە لەپێشینەكانی وەزارەتی سامانە سرووشتییەكانە، چونكە سووتاندنی بەردەوامی ئەم غازە، واتە لەدەستدانی ساڵانەی ملیارەها دۆلار، لەلایەكی دیكەشەوە سوودوەرگرتن لەم غازە واتە پاراستنی ژینگە بەگشتی و هەوا بەتایبەتی. ئەمە جگە لەوەی ئەم پڕۆژەیە هەنگاوێكە بۆ گەشەپێدانی بەردەوام و بنیادنانی ئابوورییەكی سەوزی بەردەوام.

چوارەم: چاكبوونەوەی لەسەرخۆی چینی ئۆزۆن

چینی ئۆزۆن قەڵغانێكی تەنكە لەو غازەی كە زەوی دەپارێزێت لەو بەشە زیانبەخشەی تیشكی ڕۆژ، بۆ ئەوەی بەم جۆرە ژیان لەسەر گۆی زەوی بەردەوام بێت، بە هەوڵەكانی ساڵانی ڕابردوو، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی توانی بە شێوەیەكی پلەبەندی، جیهان لەو ماددانە ڕزگار بكات، كە دەبوونە هۆی زیانگەیاندن بە چینی ئۆزۆن، بەمەش توانرا ڕێگری بكرێت لە گەیشتنی تیشكی سەرووبنەوشەیی زیانبەخش بە ژیان و ژینگە و مرۆڤ. ئەمەش ئەو ڕاستییە دەردەخات كە پڕۆتۆكۆڵی مۆنتریال توانی كاری پێكەوەیی و هاوكارییەكی جیهانی بهێنێتە ئاراوە، بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو ماددە مەترسییدارانەی كە كاریگەرییان لەسەر ئێستا و داهاتووش هەیە، وەك كلۆر، فلۆر، بڕۆم، یۆد و ماددە كیمیاییە دەستكردەكانی وەك پێكهاتەكانی هایدرۆ كلۆر و فلۆر و كاربۆن.

ڕێككەوتننامەی ڤییەنا بۆ پاراستنی چینی ئۆزۆن كە لە ئاداری ساڵی 1985 پەسەند كرا، هەروەها پڕۆتۆكۆڵی مۆنتریال كە لە سێپتەمبەری ساڵی 1987 پەسەند كرا، بەم جۆرەش ڕێككەوتننامەی ڤییەنا و پڕۆتۆكۆڵی مۆنتریال بوونە یەكەم دوو پەیماننامە لە مێژووی نەتەوە یەكگرتووەكاندا، بۆ بەدیهێنانی پەیمانێكی جیهانی لە بارەی چینی ئۆزۆنەوە. كۆبوونەوەی لایەنەكانی نێو پڕۆتۆكۆڵی مۆنتریالیش لە كیگالی ڕوواندا لە ئۆكتۆبەری ساڵی 2016، سەلماندی كە بە پێكەوەكاركردن هەموو بەئەنجام گەیشتنێك ئاسان دەبێت، لە پێناو پاراستنی هەسارەكەمان و ئەو ژینگەیەی كە هەموومان خاوەنین.

لەبەر گرنگیی چینی ئۆزۆن، عێراق یاسای چوونە نێو ڕێككەوتننامەی ڤیەننا و پڕۆتۆكۆڵی مۆنتریالی پەسەند كرد، بەپێی ڕەزامەندیی پەرلەمانی عێراق و، واژۆكردنی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی لە 12/8/2007 بە مەبەستی بەشداریكردنی عێراق لەگەڵ وڵاتانی جیهان، لە پاراستنی چینی ئۆزۆندا. بەم پێیەش لە وەزارەتی ژینگەی عێراقدا (سەنتەری نیشتمانیی ئۆزۆن) هەیە، (هۆبەی ئۆزۆن)یش لە فەرمانگەی تەكنیكیی دەستەی ژینگەی هەرێمی كوردستان نوێنەری هەرێمە لە ڕیككەوتننامەكەدا.

بۆیە بەردەوام دەستەی ژینگە و فەرمانگەكانی ژینگە لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكاندا، لە پەیوەندیدان لەگەڵ وەزارەتی بازرگانی و خاوەن شوێنەكانی ساردكەرەوە، بۆ جەختكردنەوە لەسەر هاوردەكردنی ئەو جۆرە لە سپلیت و بەفرگر و ساردكەرەوەی ئۆتۆمبێل و ئاگركوژێنەوە و سپرای، كە پێكهاتەكانی كلۆر، فلۆر و كاربۆنیان تێدا بەكار نەهاتبن، بەڵكو ئەو كەلوپەلانە بەكار بهێنن كە غازەكانی دۆستی ژینگەیان تێدا بەكار هاتووە و، هەروەها خۆ بە دوور بگرن لەو تەختە و دارانەی كە بە برۆمیدی مێسیل چارەسەر كراون، ئەمەش لە ڕێگەی ناسینەوەیان بەو پیتانەی كە لەسەریان نووسراوە، چونكە ئەگەر پیتی (ئێچ تی)یان لەسەر بوو، مانای وایە بە گەرمی چارەسەر كراون، بەڵام ئەگەر پیتی (ئێم بی)یان لەسەر نووسرابوو، ئەوە مانای وایە كە بە برۆمیدی مێسیل برۆمید چارەسەر كراون.