چییە؟ چۆن تێگەیشتن لە کەسایەتیت یارمەتیت دەدات بۆ بەدەستهێنانی تێگەیشتنێکی زیاتر لە تەندروستی سۆزداریت؟ کەسایەتی شتێکە کە زۆربەی خەڵک باسی دەکەن، بەڵام زۆرێکیان بە تەواوی نازانن لێکۆڵینەوەی زانستی لەسەر کەسایەتی چییە. ئەوە کەسایەتی ناوازەی تۆیە کە دەتکاتە ئەو کەسەی ئێستایت و کاریگەری لەسەر هەموو شتێک هەیە لە پەیوەندییەکانتەوە تا شێوازی ژیانت. دەروونناسی کەسایەتی یەکێکە لە گەورەترین و بەناوبانگترین لقەکانی دەروونناسی.
دەروونناسەکان هەوڵ دەدەن تێبگەن کە کەسایەتی چۆن گەشە دەکات و چۆن کاریگەری لەسەر شێوازی بیرکردنەوە و هەڵسوکەوتمان هەیە. ئەم بوارەی دەروونناسی هەوڵی تێگەیشتن لە کەسایەتی و چۆنیەتی جیاوازی لە مرۆڤەکاندا دەدات، هەروەها مرۆڤەکان چۆن لە ڕووی کەسایەتییەوە لەیەک دەچن.
هەروەها پسپۆڕانی دەروونناس هەڵسەنگاندن و دەستنیشانکردن و چارەسەری ئەو تێکچوونانەی کەسایەتی دەکەن کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ڕۆژانەی کەسێک هەبێت. وە بێگومان بواری ئەرکەکان و شێوازی کارکردنی دەروونناسەکان جیاوازە لە پزیشکانی دەروونی.
کارەکتەر چییە؟
چی وای لێکردی ئەو کەسەی ئێستایت؟ بێگومان زۆر هۆکار پەیوەندییان بەوەوە هەیە کە ئێستا تۆ کێیت، لەوانە جینات و پەروەردەکردن و ئەزموونەکانی ژیانت. بۆ زانینی تاقیکردنەوەکانی کەسایەتی ئەم بابەتە بخوێنەرەوە
زۆر کەس پێیان وایە ئەوەی بەڕاستی ناوازەت دەکات، ئەو شێوازە تایبەتانەی بیرکردنەوە و هەست و ڕەفتارەکانن کە کەسایەتیت پێکدەهێنن.
زیاتر بخوێنەوە: جۆرەکانی تێکچوونی کەسایەتی
لە کاتێکدا پێناسەیەکی ڕێککەوتن لەسەر کەسایەتی نییە، بەڵام زۆرجار وەک شتێک بیری لێدەکرێتەوە کە لە ناو مرۆڤەوە سەرهەڵدەدات و بە درێژایی ژیان تاڕادەیەک جێگیر دەمێنێتەوە. هەموو ئەو بیرکردنەوە و شێوازی ڕەفتار و هەڵوێستە کۆمەڵایەتیانە لەخۆدەگرێت کە کاریگەرییان لەسەر چۆنیەتی بینین و باوەڕمان سەبارەت بە ئەوانی دیکە و جیهانی دەوروبەرمان هەیە.
تێگەیشتن لە کەسایەتی ڕێگە بە دەروونناسەکان دەدات پێشبینی بکەن کە مرۆڤەکان چۆن وەڵامی هەندێک بارودۆخ دەدەنەوە و ئەو جۆرە شتانەی کە بەهایان پێدەدەن و پێیان باشە.
بۆ ئەوەی تێبگەین کە توێژەرانی دەروونی چۆن لە کەسایەتی دەکۆڵنەوە، گرنگە بە فێربوونی زیاتر لەسەر هەندێک لە گرنگترین تیۆرییەکانی کەسایەتی دەست پێبکەین.

تیۆرییە دەروونییەکانی کەسایەتی یان کەسایەتی
چەندین تیۆری جیاواز بۆ دیاریکردنی لایەنە جیاوازەکانی کەسایەتی سەریان هەڵداوە. هەندێک لە تیۆرییەکان سەرنجیان لەسەر ڕوونکردنەوەی چۆنیەتی گەشەکردنی کەسایەتییە، هەندێکی تریش لەسەر تێگەیشتن لە جیاوازییە تاکەکەسییەکان لە کەسایەتیدا.

کارەکتەر بەزۆری بە تایبەتمەندییەکانی وەسف دەکرێت.
تیۆرییەکانی پەیوەست بە سیفەتی کەسایەتی پێیان وایە کەسایەتی لە کۆمەڵێک تایبەتمەندی فراوان و جیاواز پێکهاتووە. لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا تیۆری جۆراوجۆر پێشنیار کراون بۆ ئەوەی بە وردی دیاری بکرێت کە کام سیفەت وەک پێکهاتەی سەرەکی کەسایەتی ناسراوە و کۆی ژمارەی سیفەتەکانی کەسایەتی چەندە.
دەروونناس گۆردۆن ئالپۆرت یەکێک بوو لە یەکەم کەسەکان کە کەسایەتی لە ڕووی تایبەتمەندی تاکەوە وەسف کرد. بە پێی تێڕوانینی شەخسی خۆی باسی لەوە کرد کە سیفات جۆری جیاواز هەیە. سیفەتە باوەکان ئەو شتانەن کە بۆ زۆر کەس لە کولتوورێکی دیاریکراودا هاوبەشن. سیفەتە سەرەکییەکان ئەوانەن کە کەسایەتی مرۆڤ پێکدەهێنن.

سیفەتە ناوەکییەکان ئەوانەن کە ئەوەندە باڵادەستن کە مرۆڤ بە پلەی یەکەم بەو سیفەتانە ناسراوە.
بۆ نموونە دایە تێرێزا بە کارە خێرخوازییەکانی ئەوەندە بەناوبانگ بوو کە ناوەکەی نزیک بوو لە هاوواتای خزمەتکردنی خەڵکی پێویست.
لە کاتێکدا ئۆڵپۆرت ڕایگەیاندووە کە نزیکەی ٤٠٠٠ تایبەتمەندی کەسایەتی هەیە، دەروونناس ڕیمۆند کاتێل پێشنیاری کردووە کە ١٦ سیفەتی کەسایەتی هەیە. دواتر دەروونناس هانس ئایسنک ئەم لیستەی سیفەتەکانی هێندەی تر کەمکردەوە و ڕایگەیاند کە تەنها سێ سیفەت هەیە کە بریتین لە دەرچوون، دەمارگیری و دەروونی.
ڕەنگە ئەمڕۆ تیۆری “پێنج گەورە” بەناوبانگترین و پەسەندکراوترین تیۆری سیفەتی کەسایەتی بێت. ئەم تیۆرییە پێشنیاری ئەوە دەکات کە کەسایەتی لە پێنج ڕەهەندی فراوانی کەسایەتی پێکهاتووە: دەرەوەگەرایی، ڕازیبوون، ویژدان، دەمارگیری و کراوەیی (بە بەراورد بە قبوڵکردنی ئەزموون). هەر سیفەتێک وەک سپێکترۆمێکی فراوان بوونی هەیە و کەسایەتی هەر کەسێک لە شوێنێکدا لەسەر ئەو سپێکترۆمە بۆ هەر سیفەتێک دایە.
بۆ نموونە، ڕەنگە تۆ پلەی بەرزت هەبێت لەسەر سپێکترۆم بۆ دەرەوەگەرایی و ویژدان و ڕازیبوون لە کاتێکدا لە شوێنێکدا لە ناوەڕاستی سپێکترۆمەکەدایت بۆ سیفەتەکانی کراوەیی و دەمارگیری.

هەندێک تیۆری سەیری چۆنیەتی گەشەکردنی کەسایەتی و گۆڕانی کەسایەتی بە درێژایی ژیان دەکەن، تیۆری فرۆید بۆ گەشەکردنی دەروونی سێکسی یەکێکە لە تیۆرییە ناسراوەکانی کەسایەتی، بەڵام یەکێکە لە مشتومڕترین تیۆرییەکان. بە بڕوای فرۆید، منداڵان لە ڕێگەی زنجیرەیەک قۆناغی گەشەکردنی کەسایەتییەوە گەورە دەبن. لە هەر قۆناغێکدا ئەو وزەیەی پەیوەستە بە هێزی سێکسییەوە، یان ئەو هێزەی کە هەموو ڕەفتارەکانی مرۆڤ دەباتە پێشەوە، لەسەر ناوچە سێکسییەکان چڕ دەبێتەوە. تەواوکردنی سەرکەوتووانەی هەر قۆناغێک دەبێتە هۆی گواستنەوە بۆ قۆناغی داهاتووی گەشەکردن، بەڵام شکستهێنان لە هەر قۆناغێکی دیاریکراودا ڕەنگە ببێتە هۆی وەستان و کاریگەری لەسەر کەسایەتی گەورەساڵان هەبێت.
دەروونناس ئێریک ئێریکسۆن باس لە کۆمەڵێک قۆناغی هەشت قۆناغی دەروونی کۆمەڵایەتی دەکات کە مرۆڤەکان بە درێژایی ژیان پێیدا تێدەپەڕن و هەر قۆناغێک ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە پەرەپێدانی کەسایەتی و لێهاتوویی دەروونیدا. لە هەر قۆناغێکدا مرۆڤ ڕووبەڕووی قەیرانی گەشەکردن دەبێتەوە کە خاڵی وەرچەرخانە لە گەشەکردندا. ئێریکسۆن زیاتر حەزی لەوە بووە کە چۆن کارلێکە کۆمەڵایەتییەکان کاریگەرییان لەسەر گەشەکردنی کەسایەتی هەبووە و بە پلەی یەکەم حەزی لە پەرەسەندنی ئەو شتە بووە کە ناوی لێنابوو ناسنامەی خود. سەرکەوتن لە تەواوکردنی هەنگاوەکاندا دەبێتە هۆی گەشەکردنی کارەکتەری تەندروست. تیۆری فرۆید باسی لەوە کردووە کە کەسایەتی بە پلەی یەکەم لە تەمەنێکی زۆر بچووکدا دروست دەبێت و دادەمەزرێت، بەڵام ئێریکسۆن پێی وابوو کەسایەتی بە درێژایی ژیان بەردەوامە لە گەشەکردن.