«شتێكی سرووشتییە كە هەوڵەكانی كابینەی نۆیەم بۆ چاكسازی ڕووبەڕووی هەندێ گرفت و ئاستەنگ ببێتەوە، چ ناوخۆیی، یان ئیقلیمی، گرنگ ئەوەیە دەسەڵاتی سیاسی لە كوردستان بە ئیرادەیەكی ڕاستەقینە و ورەیەكی بەردەوامی پۆڵایین بە سەر هەموو ئەو لەمپەر و تەگەرانەدا سەركەوێت، هەر لە كاراكردنی یاساكانی دژ بە پەتای گەندەڵیی دارایی و وەدیهێنانی یەكسانی و دادپەروەری، دەبێت دیدگایەكی ڕوون و بەرنامەگەلێكی پراكتیكی هەبێت بۆ پەرەپێدانی پڕۆژەكانی كشتوكاڵی و ئاودێری و دروستكردنی بەنداو و پاڵپشتیكردنی جووتیاران و بنیادنانی نەخۆشخانە و قوتابخانە و گرنگیدان بە ژینگە، ئاراستەكردن و گۆڕینی كۆمەڵگەی كوردستانی لە كۆمەڵگەی بەكاربەرەوە بۆ كۆمەڵگەی بەرهەمهێن».

 

 

پرۆسەی چاكسازیی كۆمەڵگە لە هەموو بوارێكیدا بریتییە لە جەوهەری تازەبوونەوە و پێشكەوتن و ناكرێ پشتگوێ بخرێت، چونكە پەرەسەندنە سیاسی و ئابووری و تەكنەلۆجییەكان كە لەم جیهانەی سەردەمدا ڕوودەدەن، سەركردایەتییەكانی دەسەڵات ناچار دەكەن پرۆسەی چاكسازییەكی ڕاستەقینە ئەنجام بدەن، ئەویش لە ڕێی بەكارهێنانی سەرچاوە و تواناكانی گشت دامەزراوەكان و كاراكردنی ڕۆڵی ئەو دامەزراوانە لە خزمەتی هاووڵاتیاندا و دەستەبەركردنی مافەكانیان و قەڵاچۆكردنی گەندەڵكاران، ئەم هەنگاوەش بە میكانیزمی یاسایی و شەفاف ئەنجام دەدرێت، بە ڕەچاوكردنی پارێزگاری لە سامانی گشتی.

پرۆسەی چاكسازی چ سەرانسەری بێت، یان لاوەكی، پێویست بەوە دەكات دەسەڵاتی حوكمڕان دیدگایەكی ستراتیژی هەبێت لەبارەی پەرەپێدانی چەمكی ڕۆڵی دامەزراوەكانی حوكمڕانی، كە دامەزراوەگەلی ڕۆتینی و نەریتین بە دەست لاوازی و بێ تواناییەوە دەناڵێنن، تاكو ببنە دامەزراوەگەلێك لەلایەن كەسانی لێهاتوو و كارامە بەڕێوە بچن، كە دواجار بخرێنە خزمەت و پێشكەوتنی كۆمەڵگە، لەسەر بنەمای ڕێزگرتن لە سەروەریی یاسا و جێبەجێكردنی یەكسانی و وەدیهێنانی دادپەروەری و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵیی دارایی و كارگێڕی و وشككردنی سەرچاوەكانی ئەو گەندەڵییە.

وەدیهێنانی چاكسازی پێویستی بە دەستەبەركردنی كۆمەڵێك توخمی پێویست هەیە بۆ دابینكردنی ژینگەیەك كە بتوانێت هانی ئەم دەستپێشخەرییە بدات، تاكو پرۆسەی چاكسازی بەڕێوە بچێت و بەردەوام سەركەوتن بەدەست بهێنێت، لەوانە:

یەكەم: لەسەر چینی دەسەڵاتدار پێویستە دەرك بەوە بكات كە وەدیهێنانی پرۆسەی چاكسازی سەر ناگرێت، ئەگەر پەیوەندی و سیاسەتێكی عاقڵمەندانە لە نێوان حوكمڕانان و تاكەكانی كۆمەڵگە دروست نەبێت، لەگەڵ كاراكردنەوەی دەسەڵاتەكانی گشت دامەزراوەكانی حوكمڕانی و تەوزیفكردنی ئەو دەستەبژێرەی بڕوای بە پرۆسەی چاكسازی هەیە، چونكە بێ ئەو دەستەبژێرە هۆشمەندەی كە بەرژەوەندیی گەلی لەبەر چاوە ئەم پرۆسەیە سەرناگرێت، دەسەڵاتی حوكمڕان پێویستە كەلتوورێكی نوێ بڵاو بكاتەوە كە هەموو كەلتوورە كەڵەكەبووە دواكەوتووەكە بەجێ بهێڵێت و دەست بداتە بزاڤێكی ڕۆشنبیریی هۆشمەندانە كە پشت بە گۆڕانكاریی ڕیشەیی ببەستێت لە ڕۆڵی دەسەڵاتی سیاسی و ئاراستەكردنی بەرەو بنیادنانی كۆمەڵگە لەسەر بنەماكانی دەستەبەری ماف و ئازادیی تاكەكان، لەپێناو هێنانەكایەی كۆمەڵگەیەكی یەكسان و دادپەروەر و هاوكار.

دووەم: كاراكردنەوەی ڕۆڵی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی بۆ بەشداریكردن لە دەركردنی ئەو بڕیارانەی پەیوەستن بە چارەنووس و ئایندەی كۆمەڵگە، ئەمەش پێویست بەوە دەكات ڕۆڵی دامەزراوەكانی حوكمڕانی جارێكی دیكە دابڕێژرێتەوە، كە بێلایەنیی ڕۆڵی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیی ئەو دامەزراوانە دابین بكات، بە ڕەچاوكردنی ڕۆڵی گرنكی ئەو ڕێكخراوانە لە دەستنیشانكردنی كەموكوڕییەكان لە ئەدای ئەو دامەزراوانەدا، هاوكات لە بەشداریكردن لە دۆزینەوەی چارەسەر بەپێی بەرژەوەندیی گشتی.

سێیەم: پێویستە پرۆسەی چاكسازی (چ سەرانسەری، یان لاوەكی بێت)، ئامانجی پراكتیكی و ڕوونی هەبێت كە پشت بە بنیادنانی پەیوەندگەلێكی ڕوون و ئاشكرا ببەستێت لە نێوان دامەزراوەكانی حوكمڕانی و هاووڵاتیاندا، كە وا پێویست دەكات هاووڵاتی ببێتە چەقی پرۆسەی چاكسازی، لەمەشدا پێویستە پشت بە شارەزا و پسپۆڕان ببەسترێت بۆ بەشداریكردن لە پرۆسەكەدا، بەدەر لە ئینتیمای سیاسی، نەتەوەیی، ئایینی، یان تایفەگەری.

چوارەم: پێویستە دەسەڵاتی سیاسی بە تەواوی پابەند بێت بە پرەنسیپی جیاكردنەوەی نێوان دەسەڵاتەكان، بە شێوەیەك كە دامەزراوەی حوكمڕان دەست وەرنەداتە كاروباری ئەو دەسەڵاتانە و هاوكات دەبێت لە مامەڵەكردندا زۆر شەفاف بێت.

پێنجەم: پێویستە ئامانجی پرۆسەی چاكسازی بریتی بێت لە بەهێزكردنی ڕەواییدان بە سیستەمی سیاسی، لەمەشدا دەبێت هەیكەلگەلی بەتوانا و كارای ئیداری بنیاد بنرێن كە شایانی ئەوە بن كاروباری حوكمڕانی بەڕێوەبەرن، لە ڕێی حكومەتی خۆجێی هەڵبژێردراو و ئەنجومەنی شارەوانی، كە ڕەنگدانەوەی هاوسەنگیی هێزە سیاسی و كۆمەڵایەتییە كاراكانی كۆمەڵگە بێت، بە شێوەیەك بەشداریكردنی هاووڵاتی لەم حكومەتانە دەستەبەر بكات، بێ جیاوازی و لەبەر هەر هۆیەك بێت.

شەشەم: چاكسازیی داپەروەری و چەسپاندنی بنەماكانی نایەنە دی، بێ ئەوەی دامەزراوەی دادوەری سەربەخۆیی ڕاستەقینەی خۆی نەبێت لە مامەڵەكردن لەگەڵ هەموو پرس و كێشە یاساییەكاندا، لەگەڵ پابەندبوونی دەسەڵاتی جێبەجێكردن بە ڕاپەڕاندنی هەموو ئەحكامەكانی دادگا و زەمانەتی پاراستنی دادوەران كە دەستدرێژییان نەكرێتە سەر، نابێت ڕۆڵی دامەزراوەكانی دادوەری تەنیا پاراستنی تاكەكان بێت لە نێوان خۆیاندا، بەڵكو پاراستنیان تەنانەت لە دەستدرێژیی چینی حوكمڕان، یان ئەوانەی سەر بەو چینەن.

حەوتەم: گەندەڵی بە هەموو جۆرەكانیەوە مەترسیترین پەتایە كە پێویستە لە دامەزراوەكانی حوكمڕانی ڕیشەكێش بكرێت، بەتایبەتیش گەندەڵیی دارایی كە كەسانێكی نێو چینی حوكمڕان تێوەی دەگلێن، ئەمەش بە شێوەیەكی نەرێنی كاردەكاتە سەر هەیبەتی دامەزراوەكانی حوكمڕانی، دواجار ئەو دامەزراوانە دەكات بە تەنیا ئامرازێك بۆ خزمەتكردنی بەرژەوەندییەكانی خۆیان، لە كۆتاییدا قەیرانی سیاسی و دارایی و كۆمەڵایەتی بەدوادا دێت، كە ئاسایشی كۆمەڵایەتی لەق دەكات و، بزاڤی ناڕەزایی و یاخیبوون زیاد دەكات و، قەوارەی سیاسی ڕووبەڕووی مەترسییەكانی شكست و ڕووخان دەكاتەوە.

كە باس لە ئەزموونی ئێستای حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین، كاتێك دەبینین كە پشتگیری لە هەوڵە بەردەوامەكانی دەكەین لە ڕووی پرۆسەی چاكسازیی ئیداری دارایی، هاوكات بەرەوپێشچوونی ئەرێنییانەی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و فراوانكردنی چوارچێوەی خزمەتگوزارییە مەدەنییەكان و گرتنەبەری سیستەمی لامەركەزیی كارگێڕی و دەستەبەركردنی ئاسایش، بەڵام دەبێت ئەو حكومەتەی ئێستا شان بداتە بەر بارگرانیی ئەو پرۆسە چاكسازییە و جەخت بكاتەوە لەسەر پابەندبوونی دامەزراوەكانی بە چارەسەركردنی كێشەی ڕۆژانەی هاووڵاتیان، ئەمەش پێویست بەوە دەكات لە مامەڵەكردندا شەفافییەت و یەكسانی ڕەچاو بكات، هەروەها ئاسانكردنی ڕێوشوێن و ڕێكارەكانی ئیداری و كاركردنی بەردەوام لە سیستەمی بنیادنانی حكومەتی ئەلیكترۆنی، بەتایبەتی لە بواری پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری و ڕزگاركردنی ئابووریی كوردستان لە تاكە سەرچاوەی قازانج و یەكلایەنانە (واتا پشت بەستن بە سەرچاوەی داهاتی نەوت و سنوور)، هاوكات كاركردن بۆ پاڵپشتیكردن و هاندانی كەرتەكانی بەرهەمهێنان تایبەت بە بەرنامەی بەردەوامی پەرەپێدان، لەگەڵ دۆزینەوەی ژینگەیەكی لەبار بۆ ڕاكێشانی وەبەرهێنانی نیشتمانی و بیانی، ئەمەش هاوكات بێت لەگەڵ پشت بەستن بە دەستەگەلێكی پسپۆڕ لە ڕاوێژكارانی بەتوانا و كارامە كە پاشخانێكی پاك و بێگەرد و نیشتمانییان هەبێت.

بنەماكانی سەركەوتنی پرۆسەی چاكسازی لە هەرێمی كوردستان پێویست بەوە دەكەن، نەخوێندەواری نەمێنێت و جیاوازییەكانی چینایەتی و دابەشكردنی سامان كەم بكرێنەوە، هەڵمەتێكی كاراش دەست پێ بكرێت بۆ قەڵاچۆكردنی گەندەڵیی دارایی كە توخمێكی وێرانكەری ئابووریی نیشتمانییە.

پێویستە حكومەت هەلی كار بۆ گەنجانی بەتوانا دابین بكات، بێ گوێدانە حزبایەتی و عەشیرەتگەری و ناوچەگەری لە كاتی فراوانكردن و دابەشكردنی پلە و پۆستە وەزارەییەكاندا، دەبێت سەركردە و بەرپرسانی ئیداری بە پێی پێوەری لێهاتوویی و دەستپاكی و شارەزایی كردارەكی و پیشەیی و دڵسۆزی دەستنیشان بكرێن. پێویستە پرۆسەی چاكسازی لە كوردستان فراوانتر بێت، نەك لە هەندێ دامەزراوەی كارگێڕی و دارایی كورت بكرێتەوە، دەبێت چاكسازی سەرتاسەری بێت لە هەموو دامەزراوەكانی حوكمڕانیدا (سیاسی، ئیداری، ئابووری، كۆمەڵایەتی، ڕۆشنبیری، پەروەردەیی و ئەمنی).

هێز و توانای سیستەمی سیاسی لە كوردستان لە هێزی هەیكەلبەند و جومگەكانیدایە، هەروەها لەو توانایەی كە هەیەتی بۆ بەڕێوەبردنی كاروباری هەرێم و خزمەتكردنی هاووڵاتیان بێ جیاوازی، لەگەڵ گەیاندنی چاكسازی بەو ئاراستەیەی كە خزمەتی هاووڵاتی بكات، تاكو ژیانێكی خۆشگوزەران بەسەر بەرێت، ئەمەش بە بنیادنانی ئابوورییەكی نیشتمانی كە ئاسایشی خۆراك و بەرهەم و داودەرمان بۆ هەموو توێژەكانی كۆمەڵگە فەراهەم بكات.

پرۆسەی چاكسازی ئامانجەكانی وەدی ناهێنێت، ئەگەر گەندەڵیی دارایی و ئیداری بنبڕ نەكرێت، هەروەها بێ دابینكردنی خزمەتگوزاریی ڕۆژانە بۆ هاووڵاتیان، هێزی حكومەت لە پتەویی متمانەی نێوان دەسەڵات و هاووڵاتیدایە.

شتێكی سرووشتییە كە هەوڵەكانی حكومەت بۆ چاكسازی ڕووبەڕووی هەندێ گرفت و ئاستەنگ ببێتەوە، چ ناوخۆیی یان ئیقلیمی، گرنگ ئەوەیە دەسەڵاتی سیاسی لە كوردستان بە ئیرادەیەكی ڕاستەقینە و ورەیەكی بەردەوامی پۆڵایین بەسەر هەموو ئەو لەمپەر و تەگەرانەدا سەركەوێت، هەر لە كاراكردنی یاساكانی دژ بە پەتای گەندەڵیی دارایی و وەدیهێنانی یەكسانی و دادپەروەری، دەبێت دیدگایەكی ڕوون وبەرنامەگەلێكی پراكتیكی هەبێت بۆ پەرەپێدانی پڕۆژەكانی كشتوكاڵی و ئاودێری و دروستكردنی بەنداو و پاڵپشتیكردنی جووتیاران و بنیادنانی نەخۆشخانە و قوتابخانە و گرنگیدان بە ژینگە، ئاراستەكردن و گۆڕینی كۆمەڵگەی كوردستانی لە كۆمەڵگەی بەكاربەرەوە بۆ كۆمەڵگەی بەرهەمهێن، كە تێیدا هاووڵاتی هەموو هۆیەكانی گوزەران و ژیانی ئازاد و سەربەرزی بۆ دابین بكرێت، بۆیە بێ وەدیهێنانی ئەمە پرۆسەی چاكسازی تەنیا وەك دروشمێك دەردەكەوێت، ئەمەش خواستی هیچ هاووڵاتییەكی دڵسۆزی كوردستان نییە، چونكە هەموو هاووڵاتییەكی سەربەرز بە تەنگ ئەوەوەیە پرۆسەی چاكسازی كە حكومەتی ئێستا بەڕێوەی دەبات، سەركەوتن بەدەست بهێنێت و ئامادەیشە لەم ڕووەوە داكۆكی لێ بكات.