«بایەخدانی ئیسلام بە ئاڵا لەبەر ئەوەیە كە ئاڵا چەتر و كۆكەرەوەی وزە و هێز و ئیرادەی گەل و نەتەوەكانە و هۆكاری بەستنەوەی تاكە بە نیشتمانەكەی و هێمای شارستانیەت و پێشكەوتن و سەركەوتن و پارێزگاریكردنە، چونكە هەستی پارێزگاری و داكۆكیكردن لە هێما و سیمبول و مافی نەتەوەیی لە دیدی پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) هەستێكی زیندووە بووە، بە ئەندازەی ئەوەی حەزی كردووە، مرۆڤ لە ژێر ئاڵای نەتەوەكەی خۆی ببینێتەوە، یان بۆ ئامانجی خۆپارێزی و پاراستنی عەقیدە و كەرامەت و خاك و خەڵكی خۆی بجەنگێت».

 

ئاڵا هێما و پیشاندەری شوناسی نەتەوەییە، ڕەنگ و نەخشەكەی بەڵگەی بوونی ناسنامەی نەتەوەیەكی خاوەن جوگرافیا و زمان و فەرهەنگ و بوونە. بە درێژایی مێژوو هەموو میللەتان بە جیاوازیی شوێن و زمان و ئایینەوە ئاڵای خۆیان هەبووە، بەپێی تۆخبوونی چەمكی دەوڵەت و نەتەوەكان ئاڵا زیاتر ڕۆڵ و واتای خۆی دروست كردووە، لە ئێستادا ئاڵا وەك ڕەمزێكی دیار و سیمبولێكی هەڵقوڵاوی خاك و خەڵكی هەر وڵات و نەتەوەیەك پێگە و مانا و تایبەتمەندیی خۆی هەیە، هەر وڵاتێكیش بە ئاڵاكەیەوە دەناسرێتەوە و هەر ئاڵایە و بە شێوەیەك لە شێوەیەكان پێناسەی ئەو وڵاتەیە و تایبەتمەندییەكانی هەر وڵاتێك لە ناو ئاڵاكەیدا خۆی دەنوێنێت.

ئاڵای كوردستان بۆ یەكەم جار لە 17ی12ی1945 لە كۆماری كوردستان لە مەهاباد بەرز كرایەوە و بووە سیمبولی بەرخۆدان و شۆڕش و كڵپەی زەنگی شەرەف و هەستانەوە و گیانفیدایی بۆ نەتەوەیەكی بەشمەینەتی زوڵملێكراوی دابەشكراو، كە تایبەتمەندی و پێگە و واتا و مێژووی خۆی لەناو دڵی ملیۆنان ڕۆڵەی كورد جێگیر كردووە، پەرلەمانی كوردستانیش لە 19ی6ی2009 ڕۆژی 17ی كانوونی یەكەمی وەك ڕۆژی ئاڵا دیاری كرد.

كورد مافی خۆیەتی وەك باقی وڵاتان ئاڵای تایبەت بە خۆی هەبێت، نەخاسمە ئاڵایەك كە نەخشە و شێوەی لە بوونی ڕەنگی سوور و سپی و سەوز و خۆری بیست و یەك تیشكی، كە تەعبیرە لە مێژووی نەتەوەیەكی ستەملێكراو بە دەستی دوژمنانی ڕێی خەبات و گەیشتن بە مافی چارەنووس و ئازادی و سەربەخۆیی. ڕەنگی سوور بە واتای شۆڕش و شەهامەت و گیانفیدایی و خوێنی شەهیدان و هەستی پارێزگاری لە گەل و نیشتمان دێت. ڕەنگی سپی بە واتای گەلێكی ئاشتیخوازو مرۆڤدۆست و ژیانویستە، ڕەنگی سەوز بە مانای ئومێد و ئارامی و سرووشتی نیشتمان و ئاوەدانی و ژینگەیە و تەنانەت بەشێك لە فەرهەنگی وڵاتان دەیگێڕنەوە بۆ باوەڕی ئایینی، بۆیە زۆرێك لە وڵاتانی ئیسلامی ڕەنگی سەوز لە ئاڵاكانیان هەیە، خۆریش بە واتای جەژنی نەتەوەیی نەورۆز و سەری ساڵی كوردی دێت.

بە درێژایی مێژوو هەموو گەلان سوودیان لەوە بینیوە، كە ئاڵای خۆیان هەبێت و لە كاتی ئاشتی و جەنگ و بۆنە و خۆشی و ناخۆشی و نمایش و كێبڕكێی سیاسی و دیپلۆماسی و سەربازی، ئیرادە و بوونی خۆیان بسەلمێنن و گوزارشت لە هێز و توانا و تایبەتمەندی و كەلتوور و پێكهاتەی نیشتمان و وڵاتەكەیان بكەن.

ئایینی پیرۆزی ئیسلام واقیعییانە مامەڵەی لەگەڵ ئەم بابەتە كردووە و ئەم جۆرە لە گوزارشت و شوناسی نەتەوەیی نەك ڕەفز ناكاتەوە، بەڵكو لەناو موسڵمانانیش شەرعییەت بە بوونی ئاڵا بۆ گوزارشتكردن لە بوون و ناسین و سەروەری و ڕەمزی پێكهاتە و سیمبولی دەستی سەركردەی پارێزەر دەدات و بە ڕەوای دەبینێ هەر گەل و میللەتێك ئاڵای خۆی هەبێت، تەنانەت پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) ئاڵای هەبووە، وەك ئیبن عەباس ڕیوایەتی كردووە و دەفەرموێ: ئاڵای پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) ڕەنگی ڕەش و سپی بووە. لە سەردەمی ئەودا هەڵكراوە و دراوەتە دەست كەسانێكی خاوەن هێز و ئیرادە بۆ پێشەنگی و سەركردایەتیكردنی ئەو دەستە و كۆمەڵەیەی لە شێوەی سوپا بۆی دیاری كراوە، بەتایبەت لە كاتی جەنگدا ئاڵا هێمایەك بووە بە دەستی سەركردە بە مەبەستی یەكڕیزیی موسڵمانان و ئاراستەی جەنگاوەران و هێمای یەكبوونی هەڵوێست و هیممەت و تۆكمەیی سوپا، تەنانەت كاتێك سوپای موسڵمانان لەگەڵ سوپای ڕۆم ڕووبەڕوو بوونەوە، بە بایەخەوە ئاڵای موسڵمانان بە دەستی سەركردەی دیار زەیدی كوڕی حاریسەوە بوو، دواتر كەوتە دەستی جەعفەری كوڕی ئەبو تالیب و پاشان عبدوڵای كوڕی ڕەواح و ئینجا خالیدی كوڕی وەلید و نەیانهێشت ئاڵاكە بكەوێت، ئەمەش بەڵگە و ئاماژەیە كە ئاڵا لە ناو فەرهەنگی ئیسلامیدا ڕەمزی سەركەوتن و شكۆمەندی و بەهێزی و پاراستن و هەستی بەرگری و نەكەوتنە، ئەمە وێڕای ئەوەی پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) ڕێگەی داوە هەر گەل و هۆزێك ئاڵای تایبەت بە خۆیان هەبێت، ئەمەش سەلمێنەری ئەوەیە كە ئیسلام ددانی بە ماف و سەروەری و تایبەتمەندیی هەر گەل و هۆزێكدا ناوە، بۆ ئەوەی بتوانن بەپێی مومارەسەی ئازادی و گەیشتن بە ماف و پاراستنی سنووری یەكتری لە چوارچێوەی نیشتمانێك كۆببنەوە و ڕێز لە جیاوازی و شوناسی یەكتر و چەمكی ئینسانیبوون بگرن، بۆیەش لە دوای پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) لەسەردەمی خەلافەتی ڕاشیدین و دەوڵەتی ئەمەوی و عەباسی تا دەگاتە دەوڵەتی عوسمانی ئاڵا هەبووە و هێمای هێز و تایبەتمەندیی خۆیشی بووە.

بایەخدانی ئیسلام بە ئاڵا لەبەر ئەوەیە كە ئاڵا چەتر و كۆكەرەوەی وزە و هێز و ئیرادەی گەل و نەتەوەكانە و هۆكاری بەستنەوەی تاكە بە نیشتمانەكەی و هێمای شارستانیەت و پێشكەوتن و سەركەوتن و پارێزگاریكردنە، چونكە هەستی پارێزگاری و داكۆكیكردن لە هێما و سیمبول و مافی نەتەوەیی لە دیدی پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) هەستێكی زیندووە بووە، بە ئەندازەی ئەوەی حەزی كردووە مرۆڤ لە ژێر ئاڵای نەتەوەكەی خۆی ببینێتەوە، یان بۆ ئامانجی خۆپارێزی و پاراستنی عەقیدە و كەرامەت و خاك و خەڵكی خۆی بجەنگێت، هەر وەكو لەم فەرموودەیە هاتووە: «عن عَمَّارٍ أَنَّ النبي -صلي اللَّهُ عليه وسلم- كان يَسْتَحِبُّ لِلرَّجُلِ أَنْ يُقَاتِلَ تَحْتَ رِايَةِ قَوْمِهِ». واتە: لە عەممارەوە گێڕدراوەتەوە، كە پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) حەز و ئارەزووی لەوە بووە هەر كەسەو لە ژێر ئاڵای هۆز و نەتەوەكەی خۆیدا بجەنگێت.

لە فەرموودەیەكی دیكەدا هاتووە: عَنْ جَابِرٍ – رِضي الله عنه، يَرْفَعُهُ إِلَي النَّبِيِّ - صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: ( أَنَّهُ كَانَ لِوَاؤُهُ يَوْمَ دَخَلَ مَكَّةَ أَبْيَضَ))، واتە: كاتێ‌ پێغەمبەر (دروودی خوای لەسەر بێت) چووە ناو مەككەی پیرۆزەوە، ڕەنگی ئاڵاكەی سپی بووە.

بەپێی دەرهاویشتە و بنچینەكانی ئەو فەرموودانەی سەرەوە، وەك چۆن پاراستن و پارێزگاری لە سامان و شەرەف و دین و ژینی مرۆڤ ئەركێكی پێویستە، بە هەمان شێوە كاتێ كۆمەڵگە و كیان و نیشتمانیش دەكەوێتە مەترسییەوە، پارێزگاریكردنی پێویستە و ئۆباڵی دیفاع و پاراستنی هێمای نەتەوەیی دەكەوێتە ئەستۆی تاكەكانەوە، چونكە ئەگەر ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی كەوتە پشێوی و ناسەقامگیری، ئەوە سەرجەم بەر‌ژەوەندییە تایبەتی و گشتیەكانیش دەكەونە بەر هەڕەشە و مەترسییەوە، هەر كاتێكیش دەستێكی دەرەكی هێڕشی هێنایە سەر نیشتمان و ئاسایشی نەتەوەیی خستە مەترسی، دیفاعكردن واجبە و دەبێ ئەم دیفاعكردنەش وەك بەشێك لە دینداری سەیر بكرێت. سەرەڕای ئەمەش ئاماژەیە بە بوونی هەستی پارێزگاریكردن و نیشتمانپەروەری و نەتەوەپەروەری خۆڕسك، لە هەمان كات هێمایە بەوەی مرۆڤ لە چوارچێوەی ئەم هەست و هەڵوێستە ئامادە نییە ئاڵای نەتەوەكەی بنەوێت و شكست بخوات، چونكە وەستان و جەنگان و پارێزگاریی هەر كەسێك لە ژێر ئاڵای نەتەوەكەی، نەك هەر كارێكی چاكە، بەڵكو لەلایەن پێغەمبەرەوە (دروودی خوای لەسەر بێت) كارێكی باش و فەرمان پێكراویشە.

كەواتە بۆ ئێمەی كورد كە خاوەن دەوڵەتی سەربەخۆ نین، پێویستە ئاڵا زۆر گرنگ بێت، بە چاوی ڕێز و شكۆوە لێی بڕوانین و بیكەینە هێما و سیمبولی نەتەوەیی و بە هەموو توانایەكەوە پارێزگاری لێ‌ بكەین و وەك پەرچەمی وڵات و هەوێنی ئاشتی و كوردایەتی و قووڵكردنەوەی هەستی نیشتمانی و شوناسی نەتەوەیی سەیری بكەین.

چونكە پارێزگاریكردن لە ئاڵا بە ڕەنگ و نەخشە و ماناكانی چ وەك كورد چ وەك موسڵمان ئەركێكی ئایینی و نەتەوەییە، پارێزگاریكردنە لە سیمبولی نیشتمان و كیان و مێژوو و خوێنی شەهیدان و مافی گەیشتن بە چارەنووس و سەربەخۆیی و پاراستنی كەرامەت و شكۆمەندی و شانازییەكانی گەلەكەمانە.