لە كوردستان هەموومان لە ماڵێكدا پێكەوە دەژین، هەر ئەمەش وای كردووە بەشداری لە ئاوەدانكردنەوەی ئەم ماڵە بكەین و زیاتر لە سێ كەنیسەمان لە عەنكاوە بونیاد ناوە و كەنیسەیەكی دیكەشمان لە هەرمۆتە – كۆیە هەیە، چوار قوتابخانە و نەخۆشخانەیەكیشمان بونیاد ناوە. ئێمە هەست دەكەین ئەمە ماڵی خۆمانە، كە هەستیشت كرد ماڵی خۆتە، بەشداری تێدا دەكەیت، لەمەش زیاتر برایانی ئاشووری كەنیسەی خۆیان لە شیكاگۆ گواستەوە بۆ هەولێر، هەروەها بارەگای سەرەكیی مەترانی مووسڵ گواسترایەوە بۆ هەولێر، هەروەها سریان و كاسۆلیك ئەبرەشییەی تازەی خۆیان لێرە دروست كردووە. لەم ڕوانگەیەوە «پرۆژەی پێكەوە ژیان» پیرۆز دەكەم. پیرۆزبایی لە پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەم كە لەسەر كەلتووری پێكەوە ژیان دامەزراوە و هەتا ئێستا ئەم كەلتوورە باشتر ڕەگی خۆی داكوتیوە، ئەركی ئێمەیە، نەوەكانی ئێستا و داهاتوو فێری كەلتووری پێكەوەژیان بكەین و پێیان بڵێین: كەلتووری پێكەوە ژیان «شارستانیەت و مێژووی ئێمەیە»، پێكەوە ژیاوین و پێكەوە دەمێنینەوە و پێكەوە گەشە دەكەین و پێكەوە پێش دەكەوین و، پشتیوان بە خوا ئومێد دەخوازم هەموو ساڵێك بۆنەی لەمجۆرە پێكەوە كۆمان بكاتەوە.

 

سەبارەت بە بارودۆخی كریستیانەكان و هەموو پێكهاتەكانی دیكە لە عێراقدا، بارودۆخێكی هاوشێوەیان هەبووە و هەیە، ئەوەشی لەسەر كریستیانەكان دەسەلمێنن لەسەر پێكهاتەكانی دیكەش پراكتیزە دەبێت.

مێژووی 100 ساڵی دوایی عێراق، مێژوویەكی زۆر سەخت و ئاڵۆز بووە و هەمووی مێژووی تەنگژە سیاسییەكان بووە و هەموو كاتێكیش پێكهاتە جیاوازەكان (ئەوانەی بە ژمارە كەمن) قوربانیی ئەو كێشە سیاسییانە بوون.

لە سەرەتای ساڵانی 2004 لە یەكێك لە كەنیسەكانی بەغدا كاهن بووم كە یەكەمین كەنیسە لە بەغدا تەقێنرایەوە، پاش دووساڵ (2006) ژمارەی ئەو كەنیسانەی تەقێنرانەوە، زیاتر لە 60 كەنیسە بوون و دەست كرا بە ڕفاندنی كاهین و مەترانەكان و ڕفاندنی كریستیانەكان، بەمەش ئەو نامەیەمان پێگەیشت بەوەی « ئێوە لای ئێمە پەسەند و خوازراو نین».

كێشەی گەورەمان لە بەغدا بوونی «ئامۆژگای ئامادەكردنی قەشە» بوو. ئەم ئامۆژگایە زیاتر لە 230 قوتابی هەبوو، هەموو دەیانخوێند و ئامادە دەكران بۆ ئەوەی ببنە «قەشە»، لەبەر ئەو بارودۆخە بۆ ماوەی سێ مانگ نەمانتوانی ئامۆژگاكە بكەینەوە. «قەشە عیماد لە هۆڵەكە دانیشتووە و دەزانێت بارودۆخەكە چەند قورس بوو»، هەر بۆیە بڕیاری كەنیسە بە ناچاری ئەوە بوو، ئەو قوتابیانە بگوازینەوە بۆ ڕۆما «فاتیكان» بۆ ئەوەی لەوێ بخوێنن. من لەسەر ئەم بڕیارە ڕازی نەبووم، لەبەر ئەوەی ئەگەر قوتابییەكان بنێرین بۆ ڕۆما بۆ ئەوەی لەوێ خوێندن تەواو بكەن، ئەوا پاش تەواوكردنی خوێندنەكەیان گەڕاندنەوەیان بۆ وڵات ئاسان نابێت، بۆیە پێشنیارم كرد و گوتم: «ئێمە شارۆچكەیەكمان هەیە لە هەولێر ناوی عەنكاوەیە، بۆچی ساڵێكی تازەی خوێندن لەوێ دەست پێ نەكەین؟» ئەم پێشنیارە پەسەند كرا و لەو كاتەوە «ئامۆژگای ئامادەكردنی قەشە» گواسترایەوە بۆ عەنكاوە لە هەولێر، لەمەش زیاتر پێشوازی لە زیاتر لە 16 هەزار خێزانی كریستیان كرا و لە دهۆك و زاخۆ و هەولێر نیشتەجێ بوون.

لێرەدا حەز دەكەم ئەوە بۆ ئامادەبووان باس بكەم، ئایا لەو كاتەوە تا ئێستا من چۆن سەیری كوردستان و هەولێر دەكەم؟

سەبارەت بە پاراستنی جیاوازیی نێوان پێكهاتە جیاوازەكان دوو هەڵوێست بوونیان هەیە:

1. پێكەوە دەژین و یەكتری قبووڵ دەكەین وەك ئەوەی هەموومان پێكەوە لەناو یەك هۆتێل بژین و، هەر كەسێك ژوورێكی تایبەتی بۆ خۆی هەیە و لەو ژوورەدا خاوەنی بڕوا و كەلتووری تایبەتیی خۆیەتی، لەم حاڵەتەدا ڕاستە هۆتێلەكە هەموومان كۆدەكاتەوە، بەڵام ناتوانین یەكتری بناسین و تێكەڵ بین و سەرەنجامیش خاوەنی هەموو بڕیارێك لای خاوەنی هۆتێلەكەیە.

2. ئەوی دیكەیان پێی دەگوترێت «ژیان لە ماڵێكدا، ئەمەش واتە ئێمە لە ناو هۆتێلێك ناژین، بەڵكو هەموومان لە ماڵێكدا پێكەوە دەژین، ڕاستە لە ماڵیشدا هەر كەسێك تایبەتمەندیی خۆی هەیە، بەڵام ماڵەكە پێكەوە كۆمان دەكاتەوە، كە لە ماڵێكیشدا پێكەوە بین، دەبێت هەموو ئەندامانی خێزانەكە بەشداری لە كاروباری ئەو ماڵە بكەن، لانی كەم ئەو بەشدارییە فكرییە چییە كە تۆ لە ماڵەكەدا پێشكەشی دەكەیت.

سەبارەت بە من، هەست دەكەم ئێمە هەموومان لە ماڵێكدا پێكەوە دەژین، هەر ئەمەش وای كردووە بەشداری لە ئاوەدانكردنەوەی ئەم ماڵە بكەین و زیاتر لە سێ كەنیسەمان لە عەنكاوە بونیاد ناوە و كەنیسەیەكی دیكەشمان لە هەرمۆتە – كۆیە هەیە، چوار قوتابخانە و نەخۆشخانەیەكیشمان بونیاد ناوە. ئێمە هەست دەكەین ئەمە ماڵی خۆمانە، كە هەستیشت كرد ماڵی خۆتە بەشداری تێدا دەكەیت، لەمەش زیاتر برایانی ئاشوری كەنیسەی خۆیان لە شیكاگۆ گواستەوە بۆ هەولێر، هەروەها بارەگای سەرەكیی مەترانی مووسڵ گواسترایەوە بۆ هەولێر، هەروەها سریان و كاسۆلیك ئەبرەشییەی تازەی خۆیان لێرە دروست كردووە.

دیدی كریستیان بۆ ئەم وڵاتە ئەوەیە كە ئێمە هەموومان لە ماڵێكدا پێكەوە دەژین و ئێوەش هەمووتان خوشك و برای ئێمەن، لەم ڕوانگەیەوە ئەم پرۆژەیە (پرۆژەی پێكەوە ژیان لە كوردستان) پیرۆز دەكەم. خۆزگەی من ئەوەیە سەرجەم ئەدەبیاتی ئەم ماڵە گەورەیە وەربگێڕدرێتە سەر هەموو زمانەكانی ناو ئەم ماڵە، لەبەر ئەوەی ئەم ماڵە كۆمان دەكاتەوە و تیایدا پێكەوە دەژین، بۆیە من زیاتر باسی پێكەوە ژیان دەكەم نەك لێبوردەیی، بە دیدی من لێبوردەیی ڕەهەندێكی نەرێنی هەیە، ئێمە پێویستمان بەوە نییە لە یەكتری ببوورین، لەبەر ئەوەی من هەڵەیەكم نەكردووە، تا لێم ببورن، یان تۆ هەڵەیەكت نەكردووە تا لێت ببوورم، بۆیە ئێمە بە ئاشتی لەم ماڵەدا پێكەوە دەژین.

یەكێك لە جوانییەكانی ئەم ماڵەی پێ جیا دەكرێتەوە، ئەوەیە كە من دەتوانم لە ناو ڕۆژهەڵاتێكی گڕگرتوودا ئەو شاهیدییە بۆ جیهان بدەم كە پێكەوە ژیان لەم جوگرافییەی پێی دەگوترێت «كوردستان» مومكینە و بوونی هەیە و بەشداریی ئێمەش بۆ ئاوەدانكردنەوی ئەم وڵاتەیە و بەردەوامی دەبێت.

جارێكی دیكە ئەم پرۆژەی پێكەوە ژیانە پیرۆز دەكەم. پیرۆزبایی لە پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەم كە لەسەر كەلتووری پێكەوە ژیان دامەزراوە و هەتا ئێستا ئەم كەلتوورە باشتر ڕەگی خۆی لە ناو كۆمەڵگە داكوتیوە، لە ناو ئەم هۆڵە دەموچاوی لاو دەبینم كە ئەمیش ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئەم كەلتوورە لە ئایندەشدا بەردەوام دەبێت و لاوەكان ئەركی پاراستنی دەگرنە ئەستۆی خۆیان، بێگومان ئەوانەی پێشتر پێكەوە خەباتمان بۆ پاراستنی كەلتووری پێكەوەژیان كردووە، بە شێوەی كەسی یەكتری دەناسین، بەڵام ئەركی ئێمەیە كە نەوەكانی ئێستا و داهاتوو فێری كەلتووری پێكەوە ژیان بكەین و پێیان بڵێن كەلتوری پێكەوە ژیان شارستانیەت و مێژووی ئێمەیە. پێكەوە ژیاوین و پێكەوە دەمێنینەوە و پێكەوە گەشە دەكەین و پێكەوە پێش دەكەوین. هەر بۆیە زۆر بە گەرمی سڵاو و پیرۆزبایی لەم هەنگاوە گرنگە دەكەم و پشتیوان بە خوا ئومێد دەخوازم هەموو ساڵێك بۆنەی لەم جۆرە پێكەوە كۆمان بكاتەوە.

لەم بۆنەیەدا بە جێگەی خۆی دەزانم سوپاسی برای بەڕێزم دكتۆر عەبدوڵڵا وەیسی (سەرۆكی یەكێتیی زانایانی ئیسلامی لە كوردستان) بكەم و، لە چەندین بۆنە گوێم لە هەڵوێستە گرنگەكانی بووە كە گوتوویەتی: «گرنگە چیرۆكی پێكەوە ژیان لە مێژوو هەڵبهەنجێنین»، دیارە هەموو مێژوویەك دوو لایەنە، لایەنێكی پڕە لە كەلتووری پێكەوە ژیان كە پێویستە پارێزگاری لەم لاپەڕە پرشنگدارانە بكەین، هەروەها چەندی لاپەڕەی ڕەشیشی تێدایە كە دەبێت لێی دوور بكەینەوە، ئەم حاڵەتە لە مێژووی كریستیانەكان و موسڵمانەكانیش بوونی هەیە و چەندین لاپەڕەی پرشنگداری تێدایە دەبێت پارێزگاری لێ بكەین و چەندین لاپەڕەی ڕەشیشی تێدایە دەبێت لێی دوور بكەوینەوە.

پاراستنی كەلتووری پێكەوە ئەركی ئێمەیە بە تایبەتی ئێمەی پیاوانی ئایینی، دەبێت لە مێژووی خۆماندا چیرۆكی سەركەوتووی پێكەوە ژیان هەڵبهەنجێنین‌ و بۆ نەوەكانی ئێستا و داهاتووی بخوێنینەوە و فێری كەلتووری پێكەوە ژیانیان بكەین.

***

تێبینی: ئەم وتارە لە ڕێوڕەسمی دابەشكردنی كتێبی «بەیەكەوە ژیان لە ‌كوردستان . دید و تێڕوانینی ئایینە جیاوازەكان» پێشكەش كراوە كە لە لایەن گۆڤاری گوڵانەوە بە هەر دوو زمانی كوردی و عەرەبی ئامادە كراوە و، دەزگای ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەركی چاپكردنی لە ئەستۆ گرتبوو.