سەرەتا دەبێ ئاماژە بەوە بكەین، ئەگەر مەبەست لە ئاسایشی نەتەوەیی كاركردن بێت بۆ دابینكردنی قەبارەیەكی ستراتیژی بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە زیندووەكانی هەر قەوارەیەك، ئەوە بوونی مەرجەعییەتێكی شۆڕشگێڕی و نەتەوەیی بە بەرژەوەندییەكی زیندووی ئاسایشی نەتەوەیی كورد لەم قۆناغە هەژمار دەكرێت، بە بۆچوونی ئێمە ئەو مەرجەعییەتە شۆڕشگێڕییە خۆی لە سەرۆك بارزانی-دا دەبینێتەوە. ئەزموونی ماوەی ڕابردوو لە بواری ئاسایشی نەتەوەییمان ئاماژە بەوە دەكات كە لە ڕوانگەی ئاسایشی نەتەوەیی گرنگییەكی تایبەتی هەبوو بۆ سێ بنەمای سەرەكیی ئاسایشی نەتەوەیی، لەلایەن سەرۆك بارزانی-یەوە، ئەویش بنەمای دیپلۆماسییەت، بنەمای هێز، بنەمای ئابووری، لەبەر ڕۆشنایی وتاری سیاسیی بەڕێزیان دەتوانرێت شی بكرێتەوە.

سەبارەت بە هێز، خوێندنەوەی بەڕێزیان تەنیا سەربازی نەبوو، بەڵكو خوێندنەوەی لاپەڕە بەهێز و بێهێزەكانی ئاسایشی نەتەوەیی بوو، لاپەڕە بەهێزەكان بریتین لە دۆسێیەكانیی نەوت، ئاو، گەشەپێدانی مرۆیی، پێشمەرگە، گەڕان بە دوای سیستەمێكی ئاسایی، ئاسایش و بەهەیكەلكردنی دامودامەزراوەكانی ئاسایش لە هەرێم، ڕێكخستەوەی نێوماڵی كورد، نەتەوەیی و نیشتمانی و دیموكراسی، خوێندنەوەی بابەتییانەی فرەلایەنی سیاسی و ڕۆڵی ئۆپۆزسیۆن، ماف و ئازادییەكانی مرۆڤ، یاساكانی خۆپیشاندان لە هەرێمی كوردستان، پڕۆژەی دەستووری هەرێم.

خوێندنەوەی بەڕێزیان بۆ ئابووریی كوردستان بریتی بوو لەوەی كە پێویستە ژێرخانی ئابووری كە وێران كرابوو، چارەسەر بكرێت و ئەو گوندانەی كە كاول كرابوون ئاوەدان بكرێنەوە، تایبەتمەندی بدرێتە ئاسایشی خۆراك و ئاسایشی وزە و بابەتی خزمەتگوزاری و كارەبا و ئاو و پەروەردە و خوێندنی باڵا و تەندروستی، لە دەرئەنجامدا بە هەمەجۆركردن و هەمەچەشنكردنی ئابووریی كوردستان.

بەڕێزیان ڕۆڵێكی بەرچاویان هەبووە و هەیەتی لە پەیوەندییەكانی هەرێم و نێودەوڵەتی و دەستی دۆستایەتی درێژكردن و خزمەتكردنی بەرژەوەندیی هاوبەش، مەبەستی سەرەكیی بەڕێزیان بووە، دوور لە دەستوەردان لە كاروباری ناوخۆ بووە. دەربارەی پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی دەرەوە دەتوانین بڵێین تا ڕاددەیەك زۆر تاكە شۆڕشگێرێكی گەلێكی ستەملێكراو بەم جۆرە چالاكییە ئەكتیڤە كاری كردووە، ئەمەش بە ڕوونی بەدەردەكەوێت لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان لەگەڵ وڵاتانی وەك ئەمریكا و دەوڵەتانی یەكێتیی ئەوروپا و دەوڵەتە عەرەبییەكان و ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكان و نەتەوە یەكگرتووەكان و ڕێكخراوەكانی NGO، بۆیە وەك ڕوویەكی دیپلۆماسیی گەشبین دێتە بەرچاو، نەك لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵكو لە ئاستی جیهان، بەڵگەش ژمارەی زۆری كونسوڵخانەكانە لە كوردستان.

سەرۆك بارزانی ڕۆڵی بەرچاو و كاریگەریی هەبوو، لە بنیادنانەوەی دەوڵەتی عێراق لەسەر بنەمای فیدڕاڵی و شەراكەت و هاووڵاتیبوون و پەنابردن بۆ دەستوورو دامودەزگا دەستوورییەكان، بۆیە ئەگەر بەشداریی سەرەكیی ئەو نەبوایە لەم مەسەلەیەدا، دوای ڕزگاربوونی عێراق لە ساڵی 2003، هەروەها دەستپێشخەرییەكەی بەڕێزیان نەبوایە لە زۆر لە ڕێككەوتننامەكانی لایەنە سیاسییەكان، لەوانەیە عێراق بەرەوە ئاستێكی دیكە دەچوو.

سەرۆك بارزانی وەك مرۆڤێكی خاوەن ئەزموونی سیاسی پتر لە (50) ساڵ بێ وچان تێدەكۆشێت بۆ چەند مەسەلەیەك كە ڕۆژێك لە ڕۆژان سازشی لەسەر نەكردووە، وەك مافە ڕەواكانی گەلی كوردستان، دیموكراسی بۆ عێراق و بنەما چەسپاوەكانی نەتەوەیی، مافی نەتەوەكانی دیكەی عێراق، ئازداییە سیاسییەكان، ناوچە دابڕێنراوەكانی كوردستان، ماددەی 140، پێشمەرگە، شەهیدو ئەنفالكراوەكان و تاوانەكانی جینۆساید دژ بە گەلی كوردستان.

لە بواری ڕاگەیاندن وەك دەسەڵاتی چوارەم لە دیدی بەڕێزیان، ئازادی بۆ ئەم بابە گرنگە ئەویش گوێڕاگرتن لە ڕای دیكە و شانازییە بۆ پرۆسەكەی هەرێمی كوردستان، دوای ساڵی 1991، بەتایبەتی دوای سەرۆكایەتیی بەڕێزیان لە هەرێم، كە نزیكەی (300) كەناڵی بیستراو و بینراو و خوێنراو كاریان كردووە، یاسای تایبەتی ئەمەی ڕێكخستووە، تەنانەت توندوتیژی بەم شێوەیە بەرانبەر ڕاگەیاندكاران بەكار نەهێنراوە، هەر چەندە هەندێ جاروبار هێڵە سوورەكانیان بەزاندووە، بەڵام بە ڕۆشنایی یاسای ڕۆژنامەگەریی كوردستان ئەم بابەتە چارەسەر دەكرێت.

دەربارەی كۆمەڵگەی مەدەنی وەك دەسەڵاتێكی گرنكی ئەزموونی هەرێمی كوردستان ژمارەیەكی زۆری ڕێكخراوەكان تایبەت بەم بوارە هەن و كاریان كردووە و ڕۆڵیان هەبووە لەم ڕوانگەیەوە، بەڕێزیان چاودێرێكی تایبەتی زۆرینەی چالاكییەكانی ئەم ڕێكخراوانەی كردووە، لە گشت سیمینار و كۆنفڕانس و چالاكییەكانی دیكە لە بواری پەیوەندیی دەسەڵات و هاووڵاتی و لە بوونی متمانەی هەردوو لا، واتا هەر یەكیان ئەرك و مافەكانی خۆیان بزانن، لە دیدی بەڕێزیان ئەوەی مایەی گەشەپێدانی ئاسایشی نەتەوەییە، هەروەها دیموكراسی بە مانای ئاڵوگۆڕی ئاشتییانەی دەسەڵات و پەنابردن بۆ هەڵبژاردنێكی شەفاف و باوەڕكردن بە بوونی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی و دەستووری و یاسایی و بەشداریكردنی فراوانی سیاسیی هاووڵاتیان لە داڕشتنی بڕیاری سیاسی، بوونی فرەلایەنی بە پێی یاسا فاكتەرێكی گرنگە لە لایەن بەڕێزیان بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، لە ڕوانگەیەكی دیكەوە باوەڕكردنی بەڕێزیان بە پرەنسیپی جیاوازیی دەسەڵاتەكان و دەستتێوەرنەدان لە نێوانیان و بوونی چاودێریی پەرلەمان بۆ كاروباری حكومەت پرەنسیپی گرنگن لەلایەن بەڕێزیان، حزبی سیاسی لای سەرۆك بارزانی پێویستێكی گرنگە بۆ كۆمەڵ و یەكێكە لە ئامرازە گرنگەكانی بەڕێوەچوونی ڕێڕەوی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی، بەڵام بە نیسبەت كوردستان لای بەڕێزیان زۆر گرنكە پەیوەستی حزبە سیاسییەكان بە هێڵە سوورەكانی ئاسایشی نەتەوەیی و پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاكان نەتەوەیی، بۆیە پرەنسیپ و كۆبوونەوەی هاوبەش لەگەڵ حزبە سیاسییەكانی گۆڕەپانی سیاسی بە مەسەلەیەكی گرنگ دەزانێت، ئەمەش لە قەوارەی شەرعییەتی سیاسی ئەنجام دەدرێت و بازدان نییە لەسەر دامەزراوە دەستوورییەكان.

چارەسەركردنی كێشەی كورد بە شێوەیەكی دیموكراسییانە و عادیلانەی پارچەكانی دیكەی كوردستان، مەسەلەیەكی گرنگە لای بەڕێزیان لەم قۆناغەی ئێستادا بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی كورد، سەرۆك بارزانی وەك پێشمەرگەیەكی دێرینی كوردستان لە پەروەردەی قوتابخانەی بارزانی و پارتی دیموكراتی كوردستان زۆر ژیرانە كاردەكات و شانازی بەوە دەكات كە لە خەباتی شۆڕشگێڕی و سیاسی و بزاڤی ڕزگاریخوازی نەتەوەی كورد بەپێی یاساكانی جەنگ ڕووبەڕووی دوژمنان بووتەوە و گەلی كورد بووتە قوربانیی دەوڵەت.

خەبات لای سەرۆك بارزانی شێوازی زۆرە، وەك خەباتی چەكداری و شۆڕشگێڕی و سیاسی و دیپلۆماسی و دیالۆگ، شیكردنەوەی بارزانی بۆ چین و توێژەكانی كۆمەڵ هەر یەك لەمانە بە شێوەیەك ڕۆڵی خۆی هەیە، بە تایبەتی توێژی قوتابیان و لاوان و كرێكاران و جووتیاران و فەرمانبەران و هەڵگرانی بڕوانامەی باڵای زانست و ئافرەتان، ئەمانە هەموویان گرنگن، وەك بنەمای ئاسایشی نەتەوەیی و كۆمەڵایەتی و دانیشتووان.

سەرۆك بارزانی ژیرانە سەیری كێشەكانی ئاسایشی نەتەوەیی دەكات، مەترسییەكان دەستنیشان دەكات، چ مەترسییە ناوخۆییەكانی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی، چ مەترسییەكانی هەرێمی و دەرەوە، لەلای بەڕێزیان توێژینەوەی ستراتیژی بۆ ئەم مەسەلانە زۆر گرنگە، كێشەكانی خانەوادەی شەهیدان و ئەنفالكراوان تایبەتمەندییان هەیە لای سەرۆك بارزانی، بۆیە هەمیشە نزیكە لەو خانەوادانە. زۆر هەڵەن ئەوانەی كە دەڵێن جۆرە دوورییەك هەیە لە كێشەی هاووڵاتیان، بەڵگەش بۆ ئەمە بەشداریكردنی بەڕێزیان لە سەرجەم چالاكییەكانی ئابووری و سیاسی و كۆمەڵایەتییە، نەك لە ڕۆژانی نزیك هەڵبژاردن، بەڵكو لە وەرگرتنی هەر بەرپرسیاریەتییەكی نەتەوەیی و سیاسی، سەرۆك بارزانی بە ئەندازیاری خۆڕێكخستنەوەی نێوماڵی كورد هەژمار دەكرێت، بە تایبەتی دوای ڕاپەڕین و هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان و پێكهێنانی حكومەتەكان و ڕێككەوتنە سیاسییەكان. چونكە بڕوای بەوە بوو كە تەنیا یەك حزب ناتوانێت لەم قۆناغە هەستیارەدا خزمەت بكات لەپێناو بەرژەوەندییە نەتەوەیی و نیشتمانییەكان، ئەگەر هاوكاری و هاوپەیمانیی ستراتیژی نەبێت لەگەڵ هێزە سەرەكییەكانی سەر گۆڕەپانی سیاسیی كوردستان و عێراق كە ڕۆڵیان لەم مەسەلەیەدا هەیە. هەروەها باوەڕی بەڕێزیان بە زمانی یەكگرتووی كورد بنەمایەكی گرنگی ئاسایشی نەتەوەییە، بە تایبەتی دامەزراوەكانی پەروەردە و خوێندنی باڵا، هەروەها دامەزراوەكانی بەرگری و پێشمەرگە و ئاسایش لە هەرێمی كوردستان.

زۆر گرنگە ئاماژە بەوە بكەین، لە دامەزراندنەوەی حكومەتی عێراق دوای 2003، سەرۆك بارزانی لەسەر بنەمای فیدڕاڵ و شەراكەت و هاووڵاتیبوون و عەقڵییەتی سیاسیی عێراقی چۆنێتیی مامەڵە لەگەڵ دۆسێیە گرنگەكان، ماددەی 140، نەوت و غاز، پێشمەرگە، گرنگیی مەسەلەی دایالۆگ بە ڕۆحییەتێكی دیموكراسی، دووركەوتن لە قۆرخكردنی دەسەڵات، ڕێزگرتن لە دەستكەوتە دیموكراسییەكانی عێراق و پارێزگاری لێ كردنیان، بەرگریكردن لە بڕیارە چارەنووسسازەكان و گەڕانەوە بۆ هێز و ڕا و ویستی گەل، گشت ئەم مەسەلانە بە تایبەتی ئاماژەن بە ئاسایشی نەتەوەیی، دەتوانم بڵێم كە سەرۆك مسعود بارزانی لەسەر ئاستی جیهان لە نەوەی دووەمی سەركردە مێژووییەكانی دێت، ئەگەر نەوەی یەكەم گاندی و نەهرۆ و تیتۆ و ماندێللا و یاسر عەرەفات و جەمال عەبدولناسر و بارزانی-ی نەمر بن، ئەوا نەوەی دووەم ئەوانەی لە خزمەت بەرژەوەندیی میللەتەكانی خۆیاندا بن، سەرۆك مسعود بارزانی یەكێكە لەو خەمخۆرانەی كە خەباتی پتر لە (50) ساڵی هەیە، بێ وچان وەك جەنگاوەرێكی شەریف هەرگیز پشوودانی نەبووە، لە كۆتاییدا لەوانەیە بپرسن كێن ئەوانەی نەوەی دووەمی خەباتگێڕە شۆڕشگێڕەكانی ئەم جیهانە؟ دەتوانم چەند ناوێك بژمێرم، دالایلاما لە چین، لیش ڤالیسیا لە پۆڵۆنیا، جۆن گڕنەگ لە سودان، زۆر ناوی دیكە كە لە قەیرانە مێژووییەكان توانییان گەلەكانیان ڕزگار بكەن.

هەڵبەتە كە باس لە ڕۆڵی سەرۆك بارزانی دەكەین لە ئاسایشی نەتەوەییمان، ئاماژە بەوە دەكەین كە ئەو گەلانەی بە خەباتی ڕزگاریخوازیی نەتەوەیی لە دەرئەنجامدا بەرەو قەوارەیەكی سیاسی و دەستووری دەچن، لە دامەزراندنی ئەم قەوارەیە، ڕووبەڕووبوونەوەی زۆر هەیە، دەبێت سەركردایەتیی مێژوویی وەڵامدانەوەیەكی عاقڵانە و عادیلانەی بۆ ئەم مەسەلانە هەبێت، گرنگترین ئەو ڕووبەڕووبوونەوە بریتییە لە دادوەریی ئابووری و كۆمەڵایەتی، بوونی جۆرەكانی گەندەڵی، ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان، وەك فیكرێكی نامۆ و نەگونجاوی ئیرهابی لەگەڵ واقیعی گەلەكەمان.

هەڵبەتە سەرۆك بارزانی لە كاركردنی بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، پاڵپشت بە حزبێكی شۆڕشگێڕیی نەتەوەیی دیموكراسیخواز، ئەویش پارتی دیموكراتی كوردستانە، كە ئەم حزبەش لە دیدی خۆی و لە سێزدە كۆنگرەی مێژوویی هەوڵێكی بێ وچانی داوە بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، لە ئەنجامدا ئەو ئەزموونە سیاسییەی ئێستا هاتووەتە ئاراوە، ئەنجامی هەڵبژاردنەكان ئەوە دەسەلمێنن كە پارتی لە پلەی یەكەمدایە، چ لە گۆڕەپانی سیاسیی كوردستان و چ لە عێراق، لەم ڕووەوە بەرپرسیارێتییەكی مێژوویی و سیاسیی گەورەی لە ئەستۆدایە، بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و گەڕان بە دوای پاشەڕۆژێكی ئاسوودە، كە مەبەستی سەرەكی پرسیارە گرنگەكەی ئاسایشی نەتەوەییە، ئەویش ئایا دەبین، یان نابین؟ لەبەر ڕۆشنایی خەباتی سەرۆك بارزانی و پارتی دیموكراتی كوردستان دەگەینە ئەو دەرئەنجامە ئێمە لە داهاتوودا دەبین و بە ژمارەش دەبین لە نەخشەی عێراق و نەخشەی ناوچەكە و جیهان، بەڵگەش بۆ ئەمە، ئەم جموجووڵە دیپلۆماسییانەی ئێستای بەڕێزان سەرۆكی هەرێمی كوردستان و سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئەو بنەما ئابوورییانەیە كە كاریان لەسەر دەكرێت لە ئاسایشی دیپلۆماسییەتی وزە كە خۆی لە نەوت و گاز و گەشەپێدانی مرۆیی دەبینێتەوە. هەرێمی كوردستان بووە بە نموونەیەكی دیموكراسی لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بێ گومان ئەم هەرێمە بەرەو دواڕۆژێكی باش دەڕوات لە دیدی خوێندنەوەكانمان بۆ ئاسایشی نەتەوەیی، كە پاراستن و بەرگری كردن لەم ئەزموونە بەرپرسیارێتیی هەموومانە.