بەڕێوەبردنی تەنگژە (Conflict management) ئەگەر لە ڕوویەكەوە بە مانای گوزەران و خۆڕاهێنان بێت لەگەڵ تەنگژە و كێشە سیاسییەكاندا، ئەوا بە دیوێكی دیكەدا بە بوونی لایەنی سێیەم لە ناو تەنگژەكەدا، هەوڵێكە بۆ خۆدوورخستنەوە لە هەڵكشانی كێشەكان و چوون بەرەو شەڕ و خوێنڕشتن، هۆكاری سەرەكی لە مەترسیی حاڵەتی بەڕێوەبردنی تەنگژەدا، ئەوەیە كە لایەنەكانی كێشەكە هێشتا شەتەك نەبوون و بەدوای دەرفەتێكدا دەگەڕێن، كە بە شێوازی شەڕكردن كێشەكە بۆ بەرژەوەندیی خۆیان بەلایەكدا بخەن و، لە زۆربەی قۆناخەكانی بەڕێوەبردنی تەنگژەشدا، لەگەڵ ئەوەی گەلێك شەڕ و دانوستاندن لە نێوان لایەنەكاندا بە ئامادەبوونی لایەنی سێیەم ئەنجام دەدرێت، بەڵام هیچ وەرچەرخانێك بەسەر تەنگژەكە (conflict transformation) نایەت، ئەم حاڵەتی وەرچەرخانەش كاتێك دێتە ئاراوە، كە لایەنەكانی كێشەكە شەكەت و هیلاك بووبن و، ناچار بن بە دوای چارەسەرێكی مامناوەندی ئەمری واقیعدا بگەڕێن، بۆ ئەوەی قۆناخێكی تازەی پێكەوەژیانی ناچاری بێتە ئاراوە.

لە پرۆسەی سیاسیی عێراقی دوای ساڵی 2003، بەردەوام تەنگژەی گەورە لە نێوان لایەنەكاندا هەبووە، یان بە شێوازێكی دیكە، بەردەوام كورد و عەرەبی سوننە كێشەیان لەگەڵ ئەو دەسەڵاتەدا هەبووە، كە لە بەغدا لەلایەن حزبە ئیسلامییە شیعەكانەوە ئاراستە كراوە و، لە ماوەی 18 ساڵی ڕابردوودا دەسەڵاتدارانی بەغدا نەك بە هونەری بەڕێوەبردنی تەنگژە مامەڵەیان لەگەڵ كۆی تەنگژەكاندا نەكردووە، بەڵكو بۆ شاردنەوەی تەنگژەیەك، تەنگژەیەكی دیكەیان دروست كردووە، تا سەرەنجام تەنگژەكان بە جۆرێك بەسەر یەكدا كەڵەكە بوون، كە دۆزینەوەی چارەسەر بۆ تەنگژە ڕاستەقینەكەی قورستر كردووە، ئەم حاڵەتە كە بە هۆی سیاسەتی «دروستكردنی تەنگژەی دیكە بۆ شاردنەوەی تەنگژە» لە لایەن حزبە ئیسلامییە شیعەكانەوە بۆ كۆی تەنگژەكانی عێراق دروست دەكرا، بووە هۆكاری ئەوەی كە كاری لەپێشینەی حكومەتەكانی بەغدا لە بری ئەوەی هەوڵدان بێت بۆ دابینكردنی خزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتیان، بووە ئەولەویبەتی دروستكردنی تەنگژەی تازە، بەمەش وەرچەرخانێك لە ناو كۆمەڵگەی عەرەبی شیعەی عێراقدا هاتە ئاراوە، كە حوكمڕانیی حزبە ئیسلامییە شیعەكان، نەك هەر لە عێراقدا، بەڵكو لە ناو پارێزگا شیعەنشینەكانیشدا شكستی هێناوە.

ئەم وەرچەرخانەی لە ناو ماڵی عەرەبی شیعەی عێراقدا دروست بوو، پەیامێك بوو ئاراستەی ئەو سیاسەتەی حزبە ئیسلامییەكانی شیعە كرا، كە‌ لە حوكمڕانیی عێراقدا پیادەیان دەكرد، ئەمەش بەو مانایەی وەك لە ئاكامی هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییەی نێو ماڵی شیعەدا بینیمان، ئەوا بێجگە لەوەی ژمارەیەكی كەمی خەڵك بەشدارییان كرد، لە هەمانكاتدا حزبە ئیسلامییە شیعەكانیشیان سزا دا و دەنگی پێویستیان پێ نەدان، ڕەنگدانەوەی ئەم وەرچەرخانەش بووە هۆی ئەو شڵەژانەی كە ئێستا لە ناو پرۆسەی سیاسیی شیعەكاندا ڕەنگی داوەتەوە.

ئەم حاڵەتی شڵەژانەی ئێستا لە ناو لایەنە سیاسییەكانی شیعەدا دەبینرێت، لەوانەیە لە ڕووكاردا وەك حاڵەتێكی تراژیدیای سیاسی دەربكەوێت، بەڵام ئەگەر هەڵوەستەی وردی لەسەر بكەین، ئەم شڵەژانە دەبێتە هۆكاری ئەوەی حزبە سیاسیەكانی شیعەی عێراق بە ناچاری بە خۆیاندا بچنەوە و، ئاوڕێك لە دەنگدەرانی خۆیان بدەنەوە، كە مانەوەیان لە دەسەڵاتدا پەیوەستە بە دەنگی ئەوانەوە و، واقیعێك فەرز دەبێت لەسەریان، كە بیر لە پرۆسەیەكی سیاسیی سەقامگیر و حكومەتێكی كارای ئەوتۆ بكەنەوە، كە توانای ئەوەی هەبێت، وەڵامی خواست و پێداویستیی دەنگدەرانیان بداتەوە.

لەم خاڵەوە دەشێت بە گەشبینییەكی هەستیارەوە سەیری ئەو پرۆسەیە بكەین، كە ئیستا بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق لە ئارادایە، لەگەڵ ئەوەی ئەم گەشبینییە هەستیارە لە شڵەژانی نێوماڵی سیاسیی شیعەوە سەرچاوە دەگرێت، بەڵام تێگەیشتنی لایەنی كوردستانی (پارتی و یەكێتی) بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم بارودۆخە تازەیەدا بە یەك شاندی و یەك هەڵوێستی و، هەروەها‌ یەكگرتنی ڕێژەیی نێوماڵی عەرەبی سوننەش لە میانەی هاوپەیمانی نێوان (تەقدوم و عەزم)دایە، ئەمە مانای ئەوەیە ئیدی قۆناخێكی تازە لەناو پرۆسەی سیاسیی عێراقدا دەست پێ دەكات، كە دەشێت پێی بگوترێت قۆناخی «وەرچەرخانی تەنگژە» كە هەموو لایەك بەرەو ئەوە هەنگاو هەڵدەگرن، بە چارەسەری ئەمری واقیع ڕازی ببن و، وەك پێشان بیر نەكەنەوە، ئەمەش بەو مانایەی:

1- چیتر حزبە ئیسلامییەكانی شیعەی عێراق ناتوانن بیر لەوە بكەنەوە كە بەتەنیا و بەبێ هاوسەنگی و شەراكەت دەتوانن حوكمڕانیی عێراق بكەن و، بۆ مانەوەی خۆیان لە دەسەڵاتدا، دەبێت بە خۆیاندا بچنەوە.

2- عەرەبی سوننەی عێراق چیتر ناتوانێت خەو بەوەوە ببینێت كە جارێكی دیكە لە عێراقدا دەگەڕێنەوە بۆ حوكمڕانی، بۆیە وا باشترە بیر لە ناوچەكانی خۆیان بكەنەوە و شارەكانی خۆیان ئاوەدان بكەنەوە و، ئەمری واقیعی تازەی سیاسی لە عێراقدا بە سنگفراوانییەوە قبووڵ بكەن.

3- كورد تا ئیستاش لە دووبارەبوونەوەی مێژووی ڕابردووی خۆی دەترسێت، بۆیە لێرەوە نابێت چیتر كورد لە ئایندەی خۆی بترسێت، لەبەر ئەوەی ئەگەر باردۆخێكیان هێنایە پێش، كە كورد ناچار بێت لە ئایندەی خۆی بترسێت، ئەوا هەرگیز عێراقیش سەقامگیری بەخۆیەوە نابینێت.

پێدەچێت، بابەتی سەرەكیی دانوستاندنی لایەنە سییاسییەكانی «كورد و شیعە و سوننە» لە بەرچاوگرتن و وردكردنەوەی ئەو وەرچەرخانانە بێت كە لە تەنگژەكان هاتوونەتە ئاراوە و، هەر ئەمەش‌ هۆكاری ئەوەیە كە سەرۆك مسعود بارزانی بە ڕاشكاوی باس لە پێداچوونەوە بە پرۆسەی حوكمڕانیی عێراقدا دەكات.