شەماڵ نوری

لەگەڵ نزیكبوونەوەمان لە ساڵی 2022 هێشتا كۆرۆنا دوژمنی پلەیەكی مرۆڤایەتی یە و لەچەند ساڵی رابردوودا 5 ملیۆن و 300 هەزار كەسی كردە قوربانی و بەدەیان تریلیۆن دۆلاریش زیانی گەورەی بە ئابووری گەیاند، ئەوەتا لەساڵی نوێشدا كۆرۆنا بە سیمایەكی نوێی ئۆمیكرۆن هێشتا هەڕەشە لەبەشەریەت دەكات و زانایان و شارەزایانی تەندروستیش لە بەستنی دەمامك و دووركەوتنەوە لەقەرەباڵغی و هێشتنەوەی ماوەی دوو مەتر لەیەكتر و لێدانی ژەمی سێیەمی ڤاكسین زیاتر هیچ رێگایەكی دیكەیان لەبەردەستدا نی یە. هەموو پێشبینی و ئەگەرەكان بەرەو ئەوە دەچن جارێكی دیكە حكومەت و فەرمانڕەواكان رێگای كەرەنتینەو داخستنی سنوور و راگرتنی كاسبی و بژێوی خەڵك ناكەنە قوربانی خۆپارێزی لە ڤایرۆسێك هەر ساڵە و بە جۆرێكی نوێ و كوشندە ترەوە خۆی نمایش دەكات. كۆمەڵگەی مرۆڤایەتیش بێزار بووە لەو هەموو رێكارو خۆپارێزییەی كە كارو بژێوی ژیانی مرۆڤەكانی كردە قوربانی و زیانی گەورەی نەك تەنیا بەلایەنی دارایی و ئابووری گەیاند بەڵكو زیانی بۆ سروشتی كلتوور و ژیانی گەیاند و چیتر ناچار نییە تەنانەت پابەندی دەمامك و خۆپارێزی بێت و خۆی تەسلیمی قەدەر كردووەو پێی وایە (مردن یەكەو نابێت بەدوو) بۆیە چیتر ئامادە نییە لەو دیوی دەرگا داخراوەكانی ماڵەكەیدا لەبەردەم شاشەی تیڤی یەكەیی و مۆبایلەكەیەوە خۆی زیندانی بكات و بەبرسێتی و هەژاری چاوەڕوانی مردن بكات. ئەوەتا لەسەری ساڵی 2022 دا زانایان و كەرتی تەندروستی هۆشداری بڵاوبوونەوەی خێرای ئۆمیكرۆنیان راگەیاندووە بەتایبەتی كە خێزانەكان لەماڵەكانیاندا و لەیانەو ئاهەنگەكاندا تێكەڵاویەكی زۆریان دەبێت و ئەمەش یارمەتیدەر دەبێت بۆ بڵاوبوونەوەی خێرای ڤایرۆسەكە و زیانگەیاندن بەزۆرترین كەس.
بەمەش كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی لە 2022 دا لەكۆڤید 19 دەربازی نابێت و ئاسۆی رزگاربوونی لەم ڤایرۆسە مەترسیدارە روون و دیار نی یە، حكومەتەكانی دنیاش چیتر ئامادە نین تەحەمولی ئەو هەموو زیانە بكەن و لەبەر خاتری پاراسستنی گیانی هاونیشتمانیانیان رووبەرووی موزایەدەو رەخنەو نارەزایەتی توندیش ببنەوە. فەرمانڕەواكان جارێكی دیكە ناگەڕێنەوە بۆ سەردەمی داخستنی سنوور و داخرانی بازاڕەكان و سستبوونی جموجوڵی بازرگانی و راوەستانی جوڵەی ئابووری كە تێیدا بەملیۆنەها هاوڵاتی كارەكانیان لەدەستدا و گەشەی ئابووری جیهانی بەڕادەیەك راوەستاند بەهای بەرمیلێك نەوت بووە 1 دۆلار.
كەرەنتینەو داخستنی سنوورەكان و داخرانی بازاڕو راگرتنی جموجوڵی بازرگانی و تێكچوونی رەوشی ژیان و بژێوی خەڵك خزمەت بەدۆخەكە ناكات و ئەوەندەی دیكە شوێنەوارەكانی تەشەنەكردنی كۆرۆنا قورسترو ئاڵۆزتر دەكات.
كۆرۆنا بەهەموو شەپۆل و جۆرەكانیەوە بە كۆرۆنای گۆڕاوی لە جۆری ئۆمیكرۆنیشەوە مرۆڤایەتی تووشی شۆكێكی گەورە كردوو گەشەی ئابووری سست و لاواز كرد، بەڵام نەیتوانی رەورەوەی ئابووری وڵاتان بوەستێنێت، بەپێچەوانەوە گەشەی ئابووری جیهان و مێژووی نوێی مرۆڤایەتی چیتر راناوەستێت لەبەردەم شەپۆلە نوێیەكانی كۆرۆنا، ئۆمیكرۆنیش هەر وەكو هەموو پەتا و ئافات و شەڕو نەهامەتیەكانی دیكەی مرۆڤایەتی دێت و دەچێت و بەدەیان بەندو وانەمان فێردەكات. رەنگە لەهەمووی گرنگتر ئەوە بێت كۆرۆنا مرۆڤایەتی فێركرد كە هەمووان لەسەر ئەم هەسارەیە یەك چارەنووسیان هەیە و كۆرۆناش هەر بە خاڵێكی دیكەی وەرچەرخانی مرۆڤایەتی لەمێژوودا دەمێنێتەوەو وا بەئاسانی لەچەند ساڵی داهاتوودا لێی دەرباز نابین.