ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئایینی ئاشتی و پێكەوەژیان و خۆشەویستیی نیشتمانە، شەرعییەتی سەربەخۆبوونی كوردستان وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ لە قورئان و شەریعەتی ئیسلامەوە ڕاڤەی جۆراوجۆری بۆ كراوە، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە چەند پرسیارێكمان ئاراستەی مامۆستا مەلا عەزیز خەزنەیی شارەزا لە بواری شەریعەت و فقهی ئیسلامی كرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵان-ی دایەوە.

 

* ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئایینی ئاشتی و لێبووردەیی و پێكەوە ژیانە، لەمەش زیاتر كە سەیری مێژووی بەرزی مزگەوت و حوجرە و تەكیە و خانەقاكانی كوردستان دەكەین، هەموو كات سەرچاوەی ئیشق و میهرەبانی و خۆشەویستیی خودا بوون، ئایا لێبوردەیی و پێكەوە ژیان و ئاشتی لە دیدی ئایینی پیرۆزی ئیسلامەوە، چۆن ڕاڤە دەكەن؟

- ئایینی پیرۆزی ئیسلام، ئایینی ئاشتی و پێكەوەژیان بووە، بەتایبەتی لەلای گەلی كورد كە لە مێژوودا مزگەوت و حوجرە و تەكیە و خانەقاكانی كوردستان شوێنی زكری خواپەرستی و خۆشەویستیی خودا بووە. كورد هەرگیز سازشی لە سەر ئایینەكەی نەكردووە و كورد لە هەموو نەتەوەكانی دیكەی موسڵمان باشتر پەیڕەوی شەریعەت و خوداپەرستیان كردووە، خودای گەورە و میهرەبانیش پێمان دەڵێت كە دەبێت لەگەڵ یەكتر باش بین و ڕێز و خۆشەویستی لە نێوانماندا بێت، لە كاتێكدا نەك تەنیا لەناو نەتەوەكانی دیكەی موسڵمان ئەم پێكەوەژیانە گرفتی تێدایە، بەڵكو لەناو خودی میللەتانی مەسیحی و ئایینەكانی دیكەش لای زۆرێك لە خەڵك ئەم كەلتوورە لاوازە، ئەم حاڵەتە لای گەلی كوردی موسڵمان بوونی نییە، بە پێچەوانەوە بیروباوەڕی میانڕەویی و كەلتووریی لێبووردەیی و پێكەوەژیان بە عەمەلی لەكوردستاندا پەیڕەو كراوە و، ئێمەی مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام جەختی لەسەر دەكەینەوە، جوولەكە و مەسیحی و كاكەیی و ئێزیدی و هەموو مەزهەبەكانی دیكەش لە هەرێمی كوردستان بوونیان هەبووە و، لەگەڵ برا موسڵمانەكانیان پێكەوە لە شار و شارۆچكە و گوند و دەڤەرە جیاجیاكانی كوردستان ژیاون، بێ ئەوەی هیچ گرفت و كێشەیەك لە نێوانیاندا بوونی هەبێت.

* زۆربەی ڕێبەر و سەركردەكانی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستان، لە حوجرە و مزگەوت و تەكیە و خانەقاكانی كوردستان هەڵكەوتوون و، ڕێبەرایەتییان بۆ سەربەخۆیی كوردستان كردووە، هەمووشیان ئەو فەرموودەیەی پێغەمبەریان كردووە بە دروشم كە (خۆشەویستیی نیشتمان لە ئیمانەوەیە) ئایا شەرعییەتی سەربەخۆبوونی كوردستان، وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ لە ڕوانگەی قورئان و شەریعەتی ئیسلامەوە چۆن ڕاڤە دەكەن؟

- بنەمایەكی سەرەكی بۆ پاراستنی كەلتووری پێكەوەژیان و لێبووردەیی و خوداپەرستی بوونی كیان و دەوڵەتە، ڕاستە لە مێژوودا كورد هیچ گرفتێكی لەگەڵ ئەم پێكەوەژیان و لێبووردەییە نەبووە، تەنانەت گەلی كوردی موسڵمان لەناو هەموو نەتەوەكانی دیكەی موسڵماندا زیاتر دینداری و خوداپەرستی كردووە و ڕۆڵێكی گرنگی لە مێژووی ئیسلامدا بینیوە، بگرە دەوڵەتی سەربەخۆ كە مافێكی شەرعیی خۆیەتی، كردوویەتی بە قوربانی بۆ دیندارییەكەی. لەگەڵ ئەمەشدا ئەم خۆشەویستییەی كورد بۆ ئایینی پیرۆزی ئیسلام و خوداپەرستی و پەیڕەوكردنی فەرموودەكانی پێغەمبەرمان (د.خ ) لە سەر حیسابی ڕۆحی نەتەوەیی و نیشتمانپەروەریی نەبووە، زانا و مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام لە ئاستێكی بەرزی گیانی نەتەوەیی و نیشتمانپەروەریدا بوون، ئەمەش هەڵقوڵاوی ناوەڕۆكی ئاینی پیرۆزی ئیسلام و فەرموودەكانی پێغەمبەرمان (د.خ) بووە، پێغەمبەرمان ( د.خ ) لە فەرموودەیەكدا كاتێك مەككە بەجێ دەهێڵێت و بەرەو مەدینە بەڕێ دەكەوێت، دەفەرموێت: «ئەگەر زۆریان لێ نەكردمایە، خۆشەویسترین شاری لە دڵما، هەرگیز بەجێم نەدەهێڵای»، هەروەها كاتێكیش دەچێتە شاری مەدینە میساقی مەدینە دەنووسێت، كە وەكو دەستوورێك وایە و باسی پێكەوەژیان و لێبووردەیی و ڕێكخستنی ژیانی موسڵمانەكان و ئەوانەی لە ئایینەكانی دیكەشن دەكات، چونكە میساقی مەدینە تەنیا بۆ موسڵمانەكان نەنووسراوە، ئەو كات شاری مەدینە لە ڕووی ئایین و ئایینزاكانەوە وەكو ئێستای كوردستان وابوو، هەموو ئایینێكی تێدا بوو، لەناو ئەو میساقەدا بە هیچ شێوەیەك دژایەتیی ئایین و ئایینزاكانی دیكەی تێدا نەبوو، تەنانەت زۆریشیان لێ نەدەكرا، ببنە ئیسلام، بەڵكو هەموو ئازادییەكی تێدا بوو، تەنانەت بۆ جێبەجێكردنی بۆنە ئایینییەكانیشیان.

* كەواتە مزگەوت و حوجرە و تەكیە و خانەقاكان لە هەرێمی كوردستان جگە لەوەی پاڵپشتییان لە پێكەوەژیان كردووە، خۆشەویستیی نیشتمانیشیان لە ئایینەكەوە وەرگرتووە، ئەی بۆچی گەلی كوردیش وەكو هەموو گەلانی دیكەی موسڵمان لە مێژووی دروستبوونی دەوڵەتە ئیسلامییەكانەوە كاری بۆ ئەم پرسە گرنگەی ناو ئایینەكەی نەكردووە؟

- لە هەرێمی كوردستان مزگەوت و حوجرەو تەكیە و خانەقاكان پاڵپشتی ئەو پێكەوەژیانەیان كردووە كە خوای گەورە لە قورئاندا پێی ڕاگەیاندووین و پێغەمبەرمان (د.خ) لەدەیان فەرموودەیدا حەختی لەسەر كردووەتەوە و زانایان و ئێمەی مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلامیش وەكو دروشمێك خۆشەویستیی نیشتمان لە ئیمانەوە دادەنێین، سەرچاوەی ئایینەكەش مزگەوت و حوجرە و تەكیە بووە. عەرەب و فارس و تورك و زۆربەی نەتەوەكانی دیكەی موسڵمان هەمووی كیان و دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان هەیە، تەنیا كورد نەبێت، ئەمەش زیانی گەورەی بۆ خۆی و هەموو ئەو ئایین و ئایینزایانەی دیكەش هەبووە، كە لەگەڵیدا ژیاون، چونكە دروستبوونی دەوڵەتی كوردی جگە لەوەی مافێكی سرووشتی و یاساییە بە هیچ شێوەیەكیش دژی شەرعییەتی ئیسلام نییە. كاتێك ژێردەستی فارسەكان بووە و زوڵمێكی زۆری لێ كراوە. دكتۆر عەبدوڵڵا نەقشبەندی لە - حكایة أمجاد الاكراد- سەلماندوویەتی كە كورد لەسەر دەستی ئەسحابەیەكی پێغەمبەر كە كورد بووە و هاتووەتەوە و ژمارەیەكی زۆری كوردانی موسڵمان كردووە، بە نهێنی لە شەڕی قادسیە خۆیان ئاشكرا دەكەن و سوپای كورد بە دیار دەكەوێت، ئەو كاتە عومەری كوڕی خەتاب (خ . ڕ) سێ ویلایەتی دابوونێ بۆ ئەوەی حوكمڕانی بكەن. لە ئێستادا كورد لەلایەن ئەو بیروبۆچوون و ئایدیۆلۆژیا توندڕەوانەوە كە ئیسلام لێی بێ بەرییە، زیانی گەورەی بەردەكەوێت، هەروەكو چۆن داعش كە دروستكراوی بیانییە، بە ناوی ئایینی پیرۆزی ئیسلامەوە زیانی بە موسڵمانەكان و كوردانی ئێزیدی و ئایین و ئاینزاكان گەیاندووە، سەرەتا ناوچەی سوننەیان وێران كردو، دواتر مەبەستیان بوو كوردستانیش وێران بكەن، بە ناوی ئایینی پیرۆزی ئیسلام زیانێكی گەورەیان لە كورد دا و سەدان ڕۆڵەی ئەم میللەتەیان شەهید و بریندار و دەربەدەر كردو، دژی هەموو پێكەوەژیان و بنەمایەكی جوانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام بوون، پێشتریش چەندین بۆچوون هەبوو كە مەبەستیان بوو كورد بغافڵێنن و ئاگای لە مافی خۆی نەمێنێت، هەروەكو چۆن سەلەفی كە پێچەوانەی سەلەفی ساڵحەیە و وەهابییەتێكی ڕووتە، هاوردەیان كردووە و لە ساڵی 1710 لە سەردەمی عوسمانییەكان دروست بوو، ئینگلیزەكان پاڵپشتی بوون، ئەوەی ئەوان بە موسڵمانان و كوردیان كرد، داعش هەر هیچ نەبوو لە چاویدا، تەنانەت كاتێك وەهابییەت دروست بوو، موسڵمانانیان هەمووی بە كافر دادەنا، ئەو كات ناوچەی حیجاز كە ئێستا پێی دەوترێت سعودییە و یەمەن و وڵاتانی كەنداو هەرهەموویان كاول كرد، ڕابردوویان جوان نەبوو، داعش لەچاو ئەماندا زۆر بچووك بوو.

*  زانا و مامۆستایانی ئایینی ئیسلامی كوردستان لەسەر مینبەرەكانەوە پێشەنگ و پێشەوای كۆمەڵگە بوون، لە هەموو شۆڕشەكانی كوردستان هەوێنی یەكڕیزی و تەبایی و پێكەوە ژیان بوون، ئایا لەم قۆناغەدا كە زۆر پێویستمان بە تەبایی و پێكەوەژیان و لێبوردەیی هەیە، ئەركی شەرعیی زانا و مامۆستایانی ئایینی ئیسلام لەسەر مینبەرەكان دەبێت چی بێت و، چۆن پارێزگاری لەو مێژووە دەكەن كە زانایانی ئیسلامی پێش ئێوە لە كوردستان دروستیان كردووە؟

- زانا و مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام لە كوردستان هەمووكات لەسەر مینبەرەكانەوە پێشەنگ و پێشەوای كۆمەڵگە بوون، لە هەموو شۆڕشەكانی كوردستان هەوێنی یەكڕیزی و تەبایی و پێكەوەژیان بوون، ئەم ئەركەی سەرشانی زاناو مامۆستایانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام قورستر و زیاتر بووە، ئەركی پاراستنی خاك و نەتەوە و نیشتمانیشیان لەسەرە، ئەو نیشتمان و خاكەی مەنزڵگەی خوداپەرستی و دیندارییە، هاوكات ئەركی پاراستنی ڕەسەنایەتیی ئایینەكە و هەموو ئەو كارە شەرعییانەشیان لەسەرە كە خودا و پێغەمبەرەكەمان (د.خ) ئەمریان لەسەر كردووین، ئەویش ڕێزگرتن لە مرۆڤ و پاراستنی ئاشتی و قبووڵكردنی بەرامبەر لە چوارچێوەی پێكەوەژیان و لێبووردەیی و خۆشەویستیدا. بە بێ بوونی دەوڵەت و سەربەخۆیی و كیانێك تێیدا موسڵمانان كەرامەت و ژیان و گوزەرانی خۆیان و منداڵەكانیان پارێزراو بێت، مومكین نییە، هەرچی بۆچوونی جوان و بنەما پیرۆزەكانی ئیسلامە بتوانین پارێزگاری لێ بكەین، خوداپەرستی و ئیمانداری و بەڕێوەبردنی بۆنەكان لە چوارچێوەی كیانێكی ئارام و سەقامگیردا باشتر بەڕێوە دەچێت.