رێبوار حەمەلاو شوانی
لە سایەی ئەو دەسەڵاتدارە ستەمكار و خۆسەپێنەكەی ئێستای كەركووك و بەتایبەت دوای پیلانگێری 16ی ئۆكتۆبەری گەلی كورد و پێكهاتەڕەسەنەكانی تر نێو شاری كەركووك رۆژ بە رۆژ لە رووی ئابووری، ئەمنی و سەقامگیری بەرەو بارودۆخێكی ناڵەبار وكارەساتاویی هەنگاو دەنێت .هەر لە دەستەبەسەر داگرتنی موڵك و ماڵی كورد و ئینجا گەندەڵی و قۆرخكاری و سەدان كارەساتی تر ئەمڕۆ رەوشی ئەو شارە كوردستانییە پێكەوە ژیانەی گەیاندۆتە قۆناغێكی زۆر مەترسیدار و كارەساتبار كە بێ‌ چارەسەر هێشتنەوەی و جێبەجێ نەكردنی ماددەی 140ی دەستوور و رێگریكردنی بەردەوام لە گەڕانەوەی ئیدارەی كوردی و بەتایبەت بارەگاكانی پارتی دیموكراتی كوردستان كە داكۆكیكاری راستەقینەی كەركووك و كەركووكییەكانە شڵەژانی زیاتر لەو ناوچەیە دروست دەبێت بە ئاقارێكی مەترسیدار.
ئەگەر خوێندنەوەی مێژووی و وردبینانەش لەو بارەیەوە بكەین ، زڵهێزان وداگیركەرانی كوردستان دەیان ساڵە لە هەوڵی ئەوە دان كە بە هۆی ئەو سەرچاوە نەوتییانە و تماح كردنە لەو شارە دێرینەی كوردستان كە گشت بەڵگە مێژووییەكان دەرخەری ئەو راستییەن كاریان بۆ دوورخستنەوەی و سرینەوەی ناسنامەی ئەو شارە لە كوردستان كردووە .گۆڕینی دیمۆگرافیای شاری كەركووك بۆ ناوەڕاستی بیستەكانی سەدەی رابردوو دەگەرێتەوە، دوای دۆزینەوەی نەوتی بابەگوڕگوڕ 1927، بە ناوی زەویەكانی یەكەی بەرهەمهێنانەوە هەر لە حەویجە تا حەمرین بەسەر خێڵە عەرەبییە رەوەندەكان دابەش كرا، ئیتر بەم شێوەیە كەركووك بووە شوێنێكی تایبەت لە هزری حكوومەتە یەك لە دوای یەكەكانی عێراق و لە بەعەرەبكردنی بەردەوام بوون تا رووخانی رژێمی بەعس. . بۆیە دەبێ‌ نەیارانمان باش بزانن كە كەركووك بە ئیمپراتورەكان و زڵهێزەكان لە كوردستان جیا نەكرایەوە ، ئێستاش بە دادگایەكی نادەستووری لە جەستەی خاكی كوردستان جیاكردنەوەی مەحاڵە ..

كەركووك بە پێی دەستوور لە ناوچە ناكۆكی لەسەرەكانە، واتە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، حكوومەتی هەرێم هەمان ئەو مافەی هەیە لە كەركووك‌ كە حكوومەتی فیدراڵ هەیەتی، تا ئەوكاتەی بەپێی دەستوور چارەنووسی شارەكە یەكلادەكرێتەوە، گەلی كورد بە درێژایی میژوو لە لایەن رژێم و دەسەڵاتە چەوتەكانەوە چەوسێندراوەتەوە و هەوڵدراوە بە ماف و هەقی خۆی نەگات، حكوومەتی عێراقیش هەمیشە یەكێك بووە لەو حكوومەتانەی هەوڵیداوە گەلی كورد بچەوسێنێتەوە و زۆریش كردەوەی دژە مرۆڤایەتی لە دژی گەلی كوردستان ئەنجامداوە و رێگەی نەداوە كورد بە مافەرەواكانی لە نێویاندا كەركووكی كوردستان بگات .
‬ئێمە هەرێمێكین بەناوی‮ ‬هەرێمی‮ ‬كوردستان و قەوارەیەكی‮ ‬سیاسی‮ ‬هەیە و نەتەوەیەك هەیە،‮ ،‮ ‬پێویستە هەموو ماددەكانی‮ ‬دەستوور جێبەجێبكەن،‮ ‬نەك هەندێك ماددەی‮ ‬هەڵبژێرن و بڵێن ئەوە ماددەی‮ ‬دەستوورییە،‮ ‬ماددەی‮ ‬140 گەورەترین كێشەی‮ ‬ئێمە و بەغدایە،‮ ‬ئەگەر ماددەی‮ ‬140‮ ‬جێبەجێ بێت،‮ ‬هەموو كێشەكان چارەسەر دەبێت،‮ ‬دەبێت جێبەجێ بكرێت‮. ‬قبووڵ ناكەین و قابیلی‮ ‬قبووڵ نییە دووبارە ئەو ناوچانە بەعەرەب بكرێنەوە،‮ ‬ئێمە لە سەردەمی‮ ‬بەعسدا تەعریبمان قبووڵ نەكردووە،‮ ‬نابێت قبووڵ بكرێت و قەتیش سەرناگرێت،‮ ‬ئێمەی كورد بەتایبەتی پارتی و بارزانیی گەورەترین شۆرَشمان لە پێناو كەركووك دا كردە قوربانیی بۆیە، هیچ كات بێدەنگ نابین و ئەگەر پرۆسەی بەعەرەبكردنیش بەردەوام بێت،‮ و چارەسەر نەكرێت ئەوا بەدڵنییاییەوە ،‬كێشە دروست دەبێت‮. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

‬ ‬ئێستا كەركووك شارێكی‮ ‬داگیركراوە لە لایەن حەشدی‮ ‬شەعبی و كەركووك بە بێ كوردستان و بەپێچەوانەوە هیچ واتایەكی نییە . شاری كەركووك بۆ كورد و كوردستان شادەماری جەستەی شۆڕش و قوربانیەكانمانە هەمیشە لە ناخمان وەك سیمبولێكی گەورە تەماشا دەكرێت، ئەو شارەی هەردەم بەشێكی دانەبڕاوەی كوردستانە بووەتە جێی ململانێی نێوان كوردو نەیارەكانی بە جۆرێك كەركووك بووەتە رەمزی مان و نەمانی نەتەوەی ئێمە، ئیتر نەیاران چی دەڵێن بابڵێن و كەمترین بەڵگە و دۆكیۆمێنتیان لایە لەبەرامبەر بە ڕاستی و دروستی بەڵگەكانی ئێمە، هەوڵدانی ئەوان بۆ لەكەداركردنی شارەكە بێ ئەندازە بوو بەجۆرێ هەوڵیان دەدا بۆ ناشیرینكردنی مێژوو، بەڵام دەست بۆ هەر بستە خاكێكی نەك هەر خودی شارەكە بەڵكو دەورو پشت و هەتا دەگاتە سەر سنووری حەمرینش ببەیت. ‬‬

ڕێفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان بە هەموو جیهانی گووت كە گەلی كورد "ئیرادەی" خۆی هەیە و چارەنووسی خۆی دەنووسێت، ئەمە بە لای هیچ وڵاتێكی دراوسێ و ڕۆژئاواوە جێگای باوەڕ نەبوو، چونكە نەتەوەی كورد ئەو نەتەوەیەی سەردەمی سەدەی 19و 20 نەبوو كە ئەوان بیریان لێ دەكردەوە. بۆیە ئەگەر بڵێین ڕۆژئاواش لە موحاسباتی خۆیان نیسبەت بە كورد تووشی هەڵە بوونە دوور لە ڕاستی نییه؛ بۆیە ڕێفراندۆم توانی سیاسەت و ڕوانگەی وڵاتانی ڕۆژئاوا و جیهان نیسبەت بە كورد بگۆڕێت.پڕۆژەی كۆنترۆڵكردنەوەی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان، پێشتر پیلان و پلانی بۆ دا‌نرابوو.
بەرپرسانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بە فەرمی باسیان لەوە كردبوو كە ئەگەری ڕووداوێكی لەم چەشنە بوونی هەیە، بۆیە دەیانگووت كە زمانی هەڕەشە هیچ پرسێك چارەسەر ناكات و گفتوگۆ باشترین ڕێگایە. هەروەها پێشتریش بە ڕوونی و ئاشكرایی بە سەركردایەتی كورد گوترابوو كە دەبێت لەو ناوچانە بكشێنەوە و تەنانەت هێڵی سەوزیان دەستنیشان كردبوو كە سنووری پێش ساڵی 2003 و ڕووخانی سەدامە. تەنانەت لە دواڕۆژی فشارەكان بۆ دواخستنی ڕێفراندۆم، داوای دواخستن بۆ ماوەی حەفتە و مانگیش هەبوو كە ئەمەش بە دروستی مەبەست لێوەرگرتنەوەی كەركوك پێش وادەی ڕێفراندۆم و ڕێگرتن بوو لە ئەنجامدانی ڕێفراندۆم لەو شارەدا! دوای رێفراندۆمیش هەرچی بانگی گفتگۆ بوو ڕەتیان كردەوە و پیلانی هێرش و داگیركردنی كەركووكیان بە رێبەریی سوپای پاسداران و میلیشاكانی تر ئەنجامدا.
گەلی كورد ئەگەرچی بە درێژایی مێژوویی خەبات و قوربانیدانی تووشی كارەساتی زۆربۆتەوە بەڵام نە تەنیا كۆڵی نەداوە بەڵكوو قایمتر، پتەوتر، بە ئیرادەتر و توندتر لە پێشوو دەستی بە خەبات كردووەتەوە. دەبێ ئەوەش بڵێین و دان بەوەدا بێنین كە تەنیا شتێك نەتەوەی كورد ئارام دەكاتەوە ئەوەیە كە داخوازی و ویستی ئەوان جێبەجێ بكرێت لە غەیری ئەوەدا تا ڕەوڕەوەی مێژوو بەڕێوە بێت كورد دەست لە ویستی خۆی هەڵناگرێت و ناوچەی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستیش ئاسایش و ئارامیی تێدا نابێ.
ئەو راستییانە دەسەلمێنێ كە شاری كەركووك وەك زەوی وەك ناو وەك كەلتوور و وەك ئاو و هەواو وەك خەسڵەت و وەك زمان و وەك هەموو ئەو سروشتەی كە راستی قسەكانی ئێمە دەسەلمێنێ رەنگ و بۆی یاخود ناخ و دیمەن و وێنەی كەركوك و ناوچەكەشی هەر لەچوارچێوەی كوردستانی بووندا دێت و دەچێ ئیدی با نەیارانمان سەد ئەوەندەی تر بیڕێسن یاخود بیخەنە نێو گەمەیەكی یاساییەوە ناتوانن ئەم راستییە بشارنەوە كە كەركووك شارێكی كوردستانییە بە ڕوح و بە سروشتی ژیان ئەو راستییەی سەلماندووە. بۆیە چەند پیلان لە دژی كەركووك وكەركووكییەكان بگێرێت ،بەڵام كەركووك هەر ئەو دڵەیە كە بارزانی نەمر باسی كردووە ولە نێو رۆحی كوردستانە و جیا نابێتەوە .