لە رۆژانی 1- 3 ی حوزەیرانی 2021 كۆنفڕانسی ئاستی باڵای پڕۆگرامی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتووەكان و وەزارەتی تەندروستی و ژینگەی عێراق و دەستەی ژینگەی هەرێمی كوردستان، بۆ ئامادەكردنی شێوەی كۆتایی بەڵگەنامەی بەشدارییە نیشتمانییەكانی عێراق بۆ رێككەوتننامەی پاریس بەڕێوە چوو.

لەو كۆنفڕانسەدا وتاری پڕۆگرامی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتووەكان و، وەزارەتی تەندروستیی و ژینگەی عێراق و، دەستەی ژینگەی هەرێمی كوردستان خوێندرانەوە.

 ئەمەی لای خوارەوە كورتەی وتاری دەستەی ژینگەی هەرێمی كوردستان بوو، كە بۆ ئەو كۆنفڕانسە ئامادەم كردبوو، تیایدا ئاماژەم بۆ ئەوە كردبوو، بۆ بەرجەستەكردنی خاڵەكانی بەڵگەنامە بەشدارییە نیشتمانییەكانی عێراق و لە واقیع و لە ژیانی رۆژانەی تاك و كۆمەڵگەدا، پێویستە رەچاوی ئەم خاڵانە بكرێت:

یەكەم : لەبەرچاوگرتنی رۆڵی تاك، گرنگە كارێك بكەین تا تاك لەم وڵاتەدا هەست بە گرنگیی ئەم بەڵگەنامەیە بكات، ئەوەش لە رێگەی روونكردنەوەی زیاتری ئەم بەڵگەنامەیە، بە باسكردن و روونكردنەوە، بەمەبەستی گۆڕینی لە زانیاری و ژمارەی رووتەوە بۆ راستییەكی هەستپێكراو لە ژیانی تاكدا، بەتایبەت كە ئەمساڵ بە ساڵی ئابووریی پرتەقاڵی ناونراوە، كە ئابوورییەكە زیاتر پشت بە رەهەندەكانی بەهرە و داهێنان و تەكنۆلۆژیا و رۆشنبیری دەبەستێت، كە بەهۆیەوە بیرۆكەكان دەكرێنە خزمەتگوزاری، بەمەش تاكی ئەم وڵاتە بەرژەوەندی و داهاتووی خۆی لە هەلی كاری سەوزدا دەبینێتەوە.

هەروەها پێویستە تاك لە مافە دەستوورییە ژینگەییەكانی ئاگادار بكرێتەوە، كە لە ماددەی 33ی دەستووری عێراقدا هاتووە، كە هەموو تاكێك لە بارودۆخێكی سەلامەتی ژینگەییدا مافی ژیانی هەیە.

دووەم: پاڵپشتیی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیی تایبەت بە ژینگە كە ژمارەیان بەسەدان رێكخراوە، پێویستە لە پێناوی گەیشتن بەئامانجەكانیان، لەگەڵ دامودەزگاكانی دەوڵەت لە هەوڵی بنیاتنانی هاوبەشییەكی راستەقینەدا بن، بۆ قووڵكردنەوەی بنەماكانی بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی، فەراهەمكردنی زەمینەیەكی سیاسیی و یاسایی لە پێناو زیاتر بەرەوپێشچوون لە بوارەكانی پلاندانان و جێبەجێكردن و چاودێری و بەدواداچووندا.

ئێمە لە هەرێمی كوردستاندا لە رێگەی كۆكردنەوەی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیی تایبەت بەژینگە، ئەزموونێكی سەركەوتوومان هەیە، كە ژمارەیان 220 رێكخراوی ژینگەییە و، لەبۆردێكدا لەسەر ئاستی هەر پارێزگاو ئیدارەیەكی سەربەخۆدان.

سێیەم: هۆكارەكانی راگەیاندن، راگەیاندن هۆكارێكە بۆ ناساندنی بیروڕاكان و، وەبەرهێنانیشە لە پێداویستییەكانی خەڵكداو، هەوڵێكیشە بۆ بڕواپێهێنان لە رێگەی روشنبیركردن و هۆشیاركردنەوە و بانگەواز و بانگەشەدا.

بۆیە پێویستە بۆ ئەم بەڵگەنامەیە كۆڕاییەكی گشتیی و یەك دەنگییەكی نیشتمانی، لە رێگەی تیشك خستنەسەریی و خستنەڕووی و وردكرنەوە و باسكردن لە هۆكارە بینراو و بیستراو و خوێنراوەكانی راگەیاندن لە رێگەی ماڵپەڕ و هۆكارەكانی سۆشیال میدیا كۆ بكرێتەوە، كە زۆرینەی خەڵك لەم سەردەمەدا بەكاریان دەهێنن.

چوارەم: حكومەتی ئیتیحادیی و حكومەتی هەرێمی كوردستان، ماددەی 114ی دەستووری عێراق تایبەت بە دەسەڵاتە هاوبەشەكانی نێوان حكومەتی ئیتیحادی و حكومەتی هەرێمەكان، كە لە بڕگەی سێیەمی ماددەكە دەڵێت: نەخشەدانان بۆ سیاسەتێكی ژینگەیی بۆ زامنكردنی پاراستنی ژینگە لەپیسبوون و، پاراستنی خاوێنییەكەی، بە هاوكاری لەگەڵ هەرێمەكان و ئەو پارێزگایانەی كە لە چوارچێوەی هەرێمێكدا خۆیان رێك نەخستووە.

بۆیە پێویستە بڕیاربەدەستانی بواری ژینگە، لەو كاتەی كە لە هەوڵی نەخشەدانانن بۆ سیاسەتێكی ژینگەیی، داواكار بن لەسیاسییەكان كە دوور لە شەڕو جەنگی وێرانكار، ژینگەیەكی سیاسی ئارام فەراهەم بكەن، چونكە ئەوە راستییەكە كە سیاسەتی ژینگەیی سەركەوتوو، پێویستیی بە ژینگەیەكی سیاسیی سەركەوتوو هەیە.

پێنجەم: كەرتی تایبەت، لە نێوان ئابوورییەكی سۆشیالیستی و ئابوورییەكی ئازاددا قۆناغێكی راگوزەر هەیە، كە ئێستا ئێمە لەو قۆناغەداین، بۆیە كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت چ خۆماڵیی بن، یان نێودەوڵەتی، تا دێت لە زیادبووندان و جێ پێی خۆشیان لەسەر نەخشەی زۆرێك لە بڕیارە سیاسییەكان دەكەنەوە، بەسوودوەرگرتن لەو یاسایانەی كە مافەكانی بۆ دەستەبەر كردوون.

بۆیە پێویستە ئەوە وەبیر كۆمپانیاكانی كەرتی تایبەت بهێنینەوە، كە ئەوان لە بەرامبەر كۆمەڵگەدا لێپرسراوێتیی كۆمەڵایەتییان دەكەوێتە ئەستۆ و، لە بەرامبەر دەوڵەتیشدا بۆ هاوكاریكردنی كەرتی گشتیی، ئەركی بەهێزكردنی گیانی هاوبەشییكردنیان دەكەوێتە ئەستۆ.

شەشەم :رۆڵی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، نەتەوە یەكگرتووەكان رۆڵێكی گەورەی لە سنووردانان بۆ گۆڕانكاریی كەش وهەوا دەبێت، ئەگەر لە بەكردارییكردنی ئەركی دەوڵەتە گەورەكان بۆ پابەندبوون بەپێدانی بڕی ئەو یارمەتییەی كە دەكەوێتە ئەستۆیان، بەرامبەر دەوڵەتە تازە پێگەیشتووەكان سەركەوتوو بێت و، ئەگەر بشتوانێت تەكنۆلۆژیای نوێ و تەكنۆلۆژیای سەوز بداتە دەوڵەتە زیانلێكەوتووەكان، ئەمەش لە روانگەی ئەو راستییەی كە ئاماژەیە بۆ ئەوەی كە كەمكردنەوەی گازە دەرپەڕیوەكان ئەوەندەی لە رێگەی یارمەتیی و تەكنۆلۆژیای نوێوە دەكرێت، هێندە لە ڕێگەی كۆت و بەند و سزاكانەوە بەدی نایەت.

لە كۆتاییدا هیوای سەركەوتن بۆ ئێوە و ئێمە و هەمووان دەخوازم و، ئەوەش وەبیر دەهێنمەوە كە سرووشت چیدی ناتوانێت چاوەڕوان بێت، هەروەها ئەم دە ساڵەش كە لە پێشمانە، بریتییە لە دە ساڵی یەكلاكەرەوە بۆ دۆزینەوەی چارەسەر، بە پێچەوانەشەوە ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت لە سیاسەتی گۆڕینی رێڕەوی روبارەكان و گرتنەوەی ئاو و، سووتاندن و بڕینەوەی دارستانەكان، كە لەلایەن هەندێك لە دەوڵەتانەوە ئەنجام دەدرێن، سەردەكێشێت بۆ هاتنە ئارای كۆچپێكردنی ژینگەیی و، گۆڕینی جیۆگرافی، كە دواجار هەڕەشەئاشتی و ئاسایشی جیهان دەكەن، ئەو ئاسایش و ئاشتییەی كە لەپێناویاندا رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان دامەزرا.