پرسی رێكخستنی میدیا و گرفتەكانی و میكانیزیم بۆ رێكخستن و بەربەستەكانی، بۆ زیاتر لە چارەكە سەدەیەكە بابەتی بەردەوام و زیندووی كۆنفرانس و سیمینار و لێدوان و بەرنامەكانی دەزگاكانی راگەیاندنی ئەم هەرێمە بوون، بەڵام تا هەنووكەش نەگەیشتووینەتە بڕیارێك، یان میكانیزیمێك و ڕێوشوێنێك، لێرەدا دەبێ كۆمەڵێك پرسیار بورووژێندرێت و، بە دوای وەڵامی ئەو پرسیارانەدا بگەڕێین، ئەو كات دەتوانین وەڵامی ئەوەشمان دەست بكەوێت، كە ئایا كاتی رێكخستنی میدیا لەم هەرێمەوە ئاوا نەبوە؟ ئایا پێویستە ئیتر خۆمان بەو جەدەلەوە سەرقاڵ بكەین، یانا نا؟ بێگومان پرسیاری جەوهەرییش لەم بابەتە كە ئێمە دەمانەوێت لەم وتارەدا وەڵامی بۆ وەربگرین، لەم چەند پرسیارەدا خۆی دەبینێتەوە: ئایا ئێمە لەم هەرێمەدا میدیامان هەیە كە هی نیشتمان و هاووڵاتی بێت، تا بە پێی بەرژەوەندیی هاووڵاتی و نیشتمانی رێكی بخەین؟ كێ میدیا رێك بخات؟ كامە میدیا رێك بخەین؟ بەربەستەكان چین؟ ئەی ئایا تفاقمان بۆ ڕێكخستنی هەیە؟ نییەتمان هەیە بۆ رێكخستن و خەمی هاوبەش لەم بوارەدا هەیە؟ لە هەمووی جەوهەریتر ئەوەیە: «ئایا ئێستا لەم هەرێمە میدیا لای كێیە؟ بەربەستەكانی بەردەم رێكخستنی چین و هۆكارەكانی ئەم پاشاگەردانییە چین؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارانە پێویستە شیكاریی كۆمەڵێك شت بكەین، ئایا میدیای نیشتمانی و هاووڵاتیمان هەیە، تا رێكی بخەین؟ بە راشكاوی نەخێر، ئیمە لەم هەرێمە هێشتا بیرمان لە بوونی میدیایەكی وا نەكردووەتەوە، كە هی نیشتمان و زمانحاڵی نیشتمان بیت و، بە پێی خواستی نیشتمان رێكی بخەین. ئەمە بۆ سەری هەڵدا؟ بە دڵنیاییەوە رەگی ئەمە دەچێتەوە بۆ سەرەتای دروستبوونی یەكەم كابینەی حكومەتی هەرێم، لە كاتێكدا لە دەستوور، لە دامەزراوەكان، لە پێكهێنانی كابینەدا باسی بوونی میدیا و گرنگیی میدیا و سیستمێك بۆ میدیا، كە میدیا چۆن بێت و لای كێ بێت؟ باس نەكراوە، لە بەرامبەردا لە یاسای حزبەكاندا بە بوونی بەندێك رێگە دراوە بە حزب كە بە رەهایی میدیای هەبێت، بەڵام چەندی هەبێت و چۆن هەیبێت؟ هیج ئاماژەی پێ نەكراوە. بە بڕوای من سەرەتای قەیرانی میدیا لەوێوە دەستی پێ كرد، كە میدیا كرایە موڵكی حزب و خاوەندارێتیی میدیا بووە خاوەندارێتییەكی حزبی، كە دەبوو وەك خزمەتگوزارییەكانی دیكە كە پێویستە حكومەت بۆ هاووڵاتی دابین بكات، میدیا هی نیشتمان و زمانحاڵی حكومەت و موڵكی هاووڵاتی بێت. میدیا لە بری ئامرازێك بۆ خزمەتی وڵات، بوو بە ئامرازێك بۆ پڕوپاگەندەی حزبی، واتە لە بری میدیا بۆ نیشتمان گەورە بكەین، میدیامان بچووك كردەوە بۆ ئامرزێك، یان ئۆرگانێكی پڕوپاگەندە و بانگەشەی حزبەكان و، بەدەستی حزبەكانەوە بێت. ئیدی هەر حزبەو لەوكاتەدا دەستی كرایەوە بۆ بوونی میدیا بە هەر جۆرێك دەیویست و دەیتوانی. هەر حزبێكی نوێ لەدایك دەبوو، دەهات بە ئارەزووی خۆی كەناڵی میدیای دەكردەوە، تا كار گەیشتە ئەمڕۆ. دواتریش لە ژێر ناوی كەرتی تایبەت و راگەیاندنی ئەهلیدا، فۆڕمی دیكەی میدیایی سەری هەڵدا، كە ئەویش هیچ كات لە خزمەت حكومەت و نیشتمان و هاووڵاتیدا نەبوو، ئینجا بابەتەكە لە حزبەوە بەرەو میدیای سێبەری حزبی و میدیای كەسی سەری كێشا.

لە ئێستادا باسەكە تەنیا ئەوە نییە كە چۆن كیدیا رێك بخەینەوە، بەڵكو باسەكە ئەوەیە ئایا دەزانین میدیا لای كێیە و كێ خاوەنیەتی؟ تا بزانین دەتوانین بە سەریاندا بسەپێنین كە وابەستەی رێكخستن و سیستم و دەستوورێك بن بۆ میدیا؟ لەبارەی بوونی سیستم بۆ میدیا، لە ناو سیستمێكی سیاسیی حزبیدا، جگە لە بوونی سیستمی میدیای حزبی و سیاسی، هیچ چاوەڕوانییەكی دیكە ناكرێت، هەر ئەمەش وای كردووە كە یاساكان بۆ رێكخستنی میدیا تا ئێستا بە باشی كاری پێ ناكرێت و جێگای خۆی ناگرێت، چونكە ئەو یاسایە بۆ سیستمی میدیای حزبی نابێت، بۆ نموونە: یاسای ژمارەی ٣٥ی بەدەستهێنانی زانیاری، یاسای چاپەمەنی، یاسای رێكخستنی ریكلام و...هتد، ئەمانە بە شێوەیەك داڕێژدراون، كە بۆ سیستمی حوكمڕانیی لیبراڵی و سیستمی میدیای لیبراڵییە و، یاسای ژمارە ٣٥ دەڵێی بۆ فەرەنسا نوسراوە، ناكرێت لە ناو سیستمی میدیای حزبی و حوكمڕانیی حزبیدا داوای پیادەكردنی سیستمی لیبراڵی بۆ میدیا بكەیت، كە بەشی زۆری بەندەكانی هەریەكە لەو یاسایانە تەبەنیی سیسیتمی لیبڕاڵییان كردووە. لەلایەكی دیكەوە رەنگە لە سەرەتای حوكمڕانیدا و تا كاتێكیش میدیا بە تەواوەتی لای حزب بوو، خەمی هاوبەش و یەك نییەتییەك بۆ رێكخستنی ئاسان بوایە، بەڵام لە ئێستادا هەر هەنگاوێك دەنرێت لەم وڵاتەدا باسی ‹كێ - Who› واتە كێ بیكات، دێتەئاراوە، چونكە هەركەس دەیەوێت خۆی خاوەنی بێت، هەریەكە و ئەوەی دیكە رەت دەكاتەوە، لایەك دەیەوێت دەستكەوت بۆ خۆی بێت و، لایەكی دی دەیەوێت دژوەستانی ببێتە دەستكەوت بۆی.

 لە ئێستادا میدیا بەرەو پیشەسازی چووە و دەزگا بۆ پارە پەیداكردن بە ریكلام دانراوە، بۆیە خاوەنەكەی وەك بزنێسی خۆی دەزانێت، بۆیە ئەگەر باسی رێكخستنی بۆ بكەیت لە چوارچێوەی میدیادا، بەلایەوە سەختە. هەموو ئەمانەش پێمان دەڵین كە لە رووی خاوەندارێتی و بڕیاری مەركەزییەوە، سیستم و خەمی هاوبەش و تفاقی پێویست لە بەردەست نییە، تا ئاسان بیر لەم پرۆسەیە بكرێتەوە، سەرباری ئەمانەش كە سۆشیاڵ میدیاشی هاتە سەر، ئیتر گرفتەكە هێندەی دیكە ئاڵۆزتر بوو. بۆیە كاتەكەی ئەگەر ئاوا نەبووبێت، لە ئاوابوون نزیكە، تاكە چانسێك لە بەردەستدا مابێت، ئەوەیە كە هێشتا دەستوورمان نییە و، لە ئێستادا بەرەو بوونی دەستوورێك دەچین، دەتوانین لێرەوە دەست پێ بكەینەوە و لە دەستووردا كار بۆ بوونی سیستمێك و نەخشەیەك بۆ میدیای ئەم هەرێمە بكەین و بەردی بناغەیەكی بۆ دابنێین، ئیتر لەوێوە سەرەتایەك دادەنێنن بۆ چارەسەری ئەم پاشاگەردانییە، چونكە كە لە دەستوووردا بنەمایەك هەبوو، دەبێتە بنەما بۆ بوونی سیستمی میدیایی و لەوێشەوە بۆ یاسا و بوونی میدیایەكی نیشتمانی، بەرەو دەستكردن بە رێكخستنی مەرجەكانی بوونی میدیا و خاوەنداری بۆ میدیا و...هتد. ئەگەر ئەمەش لەدەست بدەین و لە دەستووردا باسی نەكەین، ئەوكات هەل و بوار نامینێت و پاشەگەردانییەكە بۆ هەتا هەتایە دەڕوات.