8ی مارس و رێككەوتننامەكەی كاری جیهانی
March 8, 2020
وتار و بیروڕا
بەپێی داتایەكی UN Women ساڵانە ٣٦٪ی ژنان لە جیهاندا لە شوێنی كاركردنیان لە دەرەوەی ماڵ رووبەڕووی فۆرمێك، یان زیاتر لە فۆرمەكانی توندتیژی دەبنەوە، لە (٥٠ - ٨٠٪)یشیان رووبەڕووی توندوتیژی و بێزاركردن و گێچەڵی سێكسی دەبنەوە لە شوێنی كارەكەیان، لەو رێژەیەش تەنیا ٢٥%یان ئەو توندوتیژییە بۆ خەڵك باس دەكەن، ئەوانی دی دەیشارنەوە. هەروەها تەنیا ٥٪یان بە فەرمی سكاڵا دەكەن. بە گوێرەی ڕاپۆرتێكی U.S. Department of Justice ٣٦،٥٠٠ ژن لە ساڵی ١٩٩٣-١٩٩٩ لە شوێنی كاركردنەكانیان رووبەڕووی دەستدرێژیی سێكسی بوونەتەوە، سەرباری فۆرمەكانی دیكەی توندوتیژی لەسەر بنەمای ژنبوون و جیاكاری لە كرێ و ماف و مامەڵەكردن و دەركردن لەكار و پێدانی پێگە و نەبوونی مامەڵەی تایبەتیی كاتی دایكایەتی، لە مۆڵەتپێدان و بوونی دایەنگا لە ناو كارگە و شوێنەكانی كاركردن و نەبوونی شوێنی پێدانی شیر بە كۆرپەكانیان لە شوێنی كارەكەیان و....هتد.
نزیكیی سەدەو نیوێك بەر لە ئێستا لە سەرەتای چوونە دەرەوەی ژن بۆ كاركردن لە كارگەیەكی جلوبەرگ لە نیۆیۆرك، ژنان دەركیان بەو جیاكارییە كرد و دەنگیان هەڵبڕی و لە پیناویدا بوونە قوربانی و ئەو رۆژە ناسێندرا بە رۆژی جیهانیی ژنان. لەگەڵ ئەوەی لە هەموو جیهاندا یادی ئەو رۆژە دەكرێتەوە، بەڵام بەداخەوە ژنان سەرباری ئەوەی هێشتا قوربانیی دەستی توندوتیژیی كۆمەڵایەتیی و خێزانن، كە بەپێی داتاكانی UN Women ساڵانە ١٣٧ ژن لە جیهاندا لەلایەن كەسێكی نزیكی خۆیانەوە دەكوژرێن. زیاتر لە ٣ بەشی ٣٠٠٠ ژن كە ساڵی ٢٠١٧ لە جیهاندا كوژراون، لەلایەن هاوڕێ پیاوەكەی بووە كە لەگەڵیدا ژیاوە، یان پێشتر لەگەڵیدا بووە. رێژەی ٧٠٪ی ئەو مرۆڤانەی قاچاخیان پێوە دەكرێت لە جیهاندا ژنن، لە دەرەوەش ژن ساڵانە و بەردەوام لەگەڵ زیاتر بەشداربوونی لە كاركردن لە بوارەكانی ژیان رووبەڕووی فۆرمی زیاتر و نوێتری توندوتیژی دەبێتەوە، كە بەردەوام پێویست دەكات، یاسای نوێ و رێككەوتننامەی نوێی بۆ ئامادە بكرێت، تاوەكو مافی پارێزراو بێت. ئەو رێككەوتننامەیەی رێكخراوی كاری جیهانی كە لە ساڵی رابردوو رایگەیاند، تا راددەیەكی زۆر پابەندبوون بە جێبەجێكردنی سەلامەتیی كرێكاران و فەرمانبەران بەگشتی و ژنان بەتایبەتی دابین دەكات و، دەتوانێت لە رووی فیزیكی و دەرونی پارێزراو بن، جگە لەوەش تەنیا پاراستن نییە، بەڵكو داوای دابینكردنی خول و راهێنان و بەشداریپێكردنی فەرمانبەران و كرێكاران دەكات، لەو بابەتانەی كە پێویستیانە بۆ گەشەی كەسێتی و شارەزابوون لە كارەكەیان، تاوەكو هەست بە كەمی نەكەن و كەم شارەزایی و نەزانینی كارەكەیان نەبێتە هۆی دەركردن و بێبەشبوون لەكار، بەتایبەتی لە سەردەمی گەشەی تەكنیكی و تەكنەلۆجیای ئەمڕۆدا كە بەردەوام داوای شارەزایی نوێ لە بەكارهێنانی ئامێرەكانی كاركردن دەكات.