پێشەكی
خوێندنەوەی باكگراوندی ئەم بابەتە روونكردنەوەیەكە سەبارەت بەو راستییەی كە لەدوای راپەڕینی ساڵی1991وە تەنیا یەك زانكۆ بە ناوی زانكۆی سەڵاحەدین لە هەولێرو سێ پەیمانگەی تەكنیكی لە هەرێمی كوردستاندا هەبوون، دوای ئەوەو بە هەنگاوێكی بوێرانە، لە ساڵی 1992دا دوو زانكۆی دیكە بەناوی زانكۆی سلێمانی و زانكۆی دهۆك دامەزران، لە ساڵی 1993شدا پەرلەمانی كوردستان یاسای ئەنجومەنی فێركردنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بۆ رێكخستنەوەی ئەم پرۆسەیە دەركرد، كورتەی ئەم یاسایە بریتی بوو لە: پێكهێنانی ئەنجومەنێك بە سەرۆكایەتیی سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەی و ئەندامێتیی بەڕێزان سەرۆكی زانكۆكان و وەزیری پەروەردەو سێ پسپۆڕ بەپلەی پڕۆفیسۆر، كارەكانی ئەنجومەنەكەش بریتی بوون لە داڕشتنی ستراتیجیەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی و ئاماژەكردن بە دەسەڵاتی زانكۆكان و پێكهاتەی دامەزراوەكانی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی، ئەم یاسایەش لە ساڵی 1993وە تا ساڵی 2004 پەیڕەودەكرا، لە ماوەی ئەو دە ساڵەشدا ئەم لایەنە گرنگە پێشكەوتنێكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، چ لە رووی ژمارەی مامۆستایان و قوتابیانەوە، چ لە رووی خوێندنی باڵای وەك ماستەر و دكتۆراوە، هەرچەندە بارودۆخەكە سەخت بوو، بەهۆی سەپاندنی دوو گەمارۆی عێراقی و نێودەوڵەتی بە سەر هەرێمی كوردستاندا.
پاڵپشتیی راستەوخۆی سەرۆك بارزانی بۆ خوێندنی باڵا
رەوڕەوەی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی لە هەرێمی كوردستان بەردەوام بوو بە پشتبەستن بەو مامۆستایانەی كۆچیان نەكردو لە كوردستان مانەوە، وێڕای ئەمەش حكومەتی هەرێمی كوردستان پشتگیریی تەواوی خوێندنی باڵای دەكرد، لە سەرووی هەموویانیشەوە رێزدار مسعود بارزانی كە بەڕێزیان تاكە یارمەتی داواكرد بۆ بەردەوامبوونی پرۆسەكەو مامۆستایان لە وڵاتی نەمسا، تەنانەت بەو شێوەیە پاڵپشتیی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی دەكرد كە لە زۆر بۆنەكاندا دووپاتی دەكردەوە كە ئامادەیە ببێتە پاسەوانێك لەبەردەرگای زانكۆ.
ئەگەر بە ژمارە ئاماژە بەم لایەنە بكەین لە ساڵی 1991 واتا لە دوای راپەڕینەوە تەنیا (150) مامۆستا لە زانكۆ مانەوە، هاوكات ژمارەی قوتابیانی زانكۆش لەنێوان (2000 تا 2500)دا بوون و ژمارەی فەرمانبەرانیش لە (1000) كەمتر بوو، بەڵام لەم ماوەیەی رابردوودا ئەم ژمارانە گۆڕانكاریی بەرچاوی بەسەردا هات. لە ساڵی 2004 یاسای وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی لە هەرێمی كوردستان دەرچوو، ئەم یاسایە دەسەڵاتەكانی وەزارەت و ئەنجومەنی وەزارەت و زانكۆكانی دەستنیشان كرد و دەستەی پەیمانگای تەكنیكیش هاتەكایەوە، لە رووی دارایی و لەرووی ئەكادیمی، لە رووی كارگێڕیشەوە دوای یەكگرتنەوەی هەردوو ئیدارەی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2006 لە كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی دامەزرا، یاسایەكی تایبەت بە ژمارە 10ی ساڵی 2008 بۆ خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی دەرچوو بە رەچاوكردنی گۆڕانكاریی ناوخۆیی و دەرەكی و سەردەمیانە لە رووی ئەكادیمییەوە، ئەم یاسایە تا رادەیەك سەردەمییانە بوو، هاوكات لەگەڵ پێوەرەكانی ئەكادیمیی دەرەوەش گونجاو بوو، یاساكەش پتر لە (50) ماددەی لەخۆ گرتبوو، هەر لە دەسەڵاتەكانی وەزارەت و ئەنجومەنی زانكۆو سەرۆكانی زانكۆ و راگرانی كۆلێژ و ئەنجومەنی كۆلێژ و چەند دامەزراوەیەكی نوێش هاتنەكایەوە، بەتایبەتی دەستەی كوردستانی بۆ دیراساتی ستراتیجی و توێژینەوەی زانستی كە لە ئاستی زانكۆیەكی توێژینەوەدا بوو، هاوكات بۆردی كوردستانی بۆ پسپۆڕییە پزیشكییەكان، وێڕای چەندین زانكۆی تازە وەك زانكۆی كوردستان كە بە پێوەری تازەی ئەكادیمیی نێودەوڵەتی دامەزرا، هەروەها زانكۆی هەولێری پزیشكی و زۆری دیكە.
هەر لە رووی پێشكەوتنی خوێندنی باڵادا یاسایەكی گرنگ دەرچوو كە بریتی بوو لە یاسای خزمەتی زانكۆیی بە ژمارە 23ی ساڵی 2008 كە لە بەغدا دەرچووبوو و لە هەرێمی كوردستان جێبەجێ كرا، یاساكە كۆمەڵگەی ئەكادیمیی زانكۆی رێكخست، لە رووی ماف و ئیمتیازاتی مامۆستایانی زانكۆ و چۆنێتیی بەڕێوەچوونی پرۆسەی ئەكادیمی لەنێو زانكۆكاندا. دەتوانین بڵێین كە ئەم یاسایە دەستكەوتێك بوو بۆ گۆڕینی ژیانی كۆمەڵگەی ئەكادیمی، نەك بەتەنیا لە هەرێمی كوردستان بەڵكو لە عێراقی فیدڕاڵیشدا.
زیادبوونی ژمارەی زانكۆ حكوومی و ئەهلییەكان
بە درێژایی كابینە یەك لەدوای یەكەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەوڵی زۆر خرایە گەڕ كە پرۆژە یاسایەكی دیكە بۆ خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی دەربچێت، بەڵام گۆڕانكاریی بەپەلەی كابینەكان تا رادەیەك ئەستەم بوو بەرامبەر ئەم مەسەلەیە، بۆ نموونە: لە كابینەی شەشەم و دواتریش لە كابینەی حەوتەمدا پرۆژە یاسایەك پێشكەش كرا، هەروەها خودی ئەنجومەنی وەزیرانیش پرۆژە یاسایەكی هەبوو، لێرەدا پرسیارێك دێتە پێشەوە، ئەم هەموو پرۆژە یاسایانە بۆچی؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا دەڵێین: كۆمەڵگەی ئەكادیمی كۆمەڵگەیەكی ئەكادیمییە و گۆڕانكاریی بەپەلە بەخۆیەوە دەبینێت، لێرەدا گرنگە كە ئاماژە بەوە بكەین كە لە رووی خوێندنی تەكنیكییەوە، زانكۆی پسپۆڕی پۆلیتەكنیكی لە هەریەك لە هەولێرو سلێمانی و دهۆك دامەزران، ئەمە وێڕای دامەزراندنی چەندین زانكۆی دیكە لە دەڤەری جیاجیا كە زۆر پێویست بوون تاكو بتوانن خزمەت بەو شوێنانە بكەن، بۆ نموونە: زانكۆكانی هەڵەبجەو راپەڕین و گەرمیان و كۆیەو سۆران و زاخۆ، سەرئەنجام ژمارەی زانكۆكان گەیشتنە (16) زانكۆی حكوومی، لەلایەكی دیكەوە دەبێ ئاماژەش بەوە بكەین كە لە ساڵی 2005ەوە پرۆسەی خوێندنی تایبەت لە خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی دەستی پێ كرد، پرۆسەكە بەوە دەستی پێكرد كە سەرەتا چەند رێنماییەك دانرا تایبەت بە كردنەوەی زانكۆو كۆلێژی ئەهلی، بەو شێوەیە دەبینین چەند كۆلێژ و زانكۆیەكی ئەهلی دامەزران لەوانە، زانكۆی نەورۆزو زانكۆی ئەمریكی لە سلێمانی و زانكۆی جیهان و زانكۆی لوبنانی- فەرەنسی، دواتریش بیر لەوە كرایەوە كە یاسایەكی تایبەت بۆ زانكۆ تایبەتەكان دەربچێت، ئەوە بوو لە ساڵی 2012 ئەم یاسایە دەرچوو، كە توانی كاروباری ئەم زانكۆ تایبەتییانە رێك بخات كە ژمارەیان دەگاتە 16 زانكۆ.
(10) هەزار مامۆستای هەڵگری ماستەرو دكتۆرا و (150) هەزار قوتابی
لێرەدا دەمەوێت بە ژمارەو ئامار ئاماژە بەو پێشكەوتنانە بكەم، لەوانە پتر لە(10)هەزار مامۆستای زانكۆ لە هەڵگرانی بڕوانامەی زانستی (دكتۆراو ماستەر) و لە پلەی زانستیی جیاجیای پڕۆفیسۆرو پڕۆفیسۆری یاریدەدەرو مامۆستا و مامۆستای یاریدەدەر هەن، ئەمە وێڕای 150 هەزار قوتابی و خوێندكاری بەكالۆریۆس، لە پاڵ 8 هەزار قوتابی وخوێندكاری ماستەرو دكتۆرا، جگە لەمە پەیوەندیی ئەكادیمی نێوان زانكۆكانی هەرێمی كوردستان و زانكۆكانی دەرەوە دەستی پێ كرد، سەرەتا بە پرۆسەی ناردنی قوتابیان بۆ تەواوكردنی خوێندنی ماستەرو دكتۆرا لە زۆر وڵاتان لە پێشەوەی هەمووانەوە مالیزیا دواتر رووەو دەوڵەتانی عەرەبی و بەریتانیاو ئەمریكا، پرۆسەی تواناسازی یەكێك بوو لە پرۆسە هەرە پێشكەوتنەكان كە هەرێمی كوردستان پەیڕەوی كرد، كە بە بەشێك لە پارەی پتڕۆڵ ژمارەیەیەكی زۆری قوتابیان چوونە دەرەوە بۆ تەواوكردنی خوێندنی ماستەرو دكتۆرا كە ژمارەیان 3000 قوتابی و خوێندكار بوو، كە لەو ژمارەیە 2000 یان هاتوونەتەوەو 1000 ی دیكەش لە خوێندن بەردەوامن، جگە لەوانەی كە لەسەر ئەركی خۆیان دەچن و خوێندنی باڵا تەواودەكەن، بەشێكی دیكەش لەسەر ئەركی حكومەت ئەویش بە وەرگرتنی مۆڵەتی خوێندن روو لە دەرەوە دەكەن.
پرسیارێك دێتەئاراوە تایبەت بەوەی كە چۆنێتی و چەندایەتیی ئەو پێشكەوتنە لە چیدایە؟ لە وەڵامدا دەڵێین لە رووی چەندایەتی و چۆنێتیدا تا رادەیەك بە رەچاوكردنی پێوەرەكانی ئەكادیمیی زانستی لە دڵنیایی جۆری و متمانە و پەیوەندیی ئەكادیمی پێشكەوتنەكە بەرچاوە، ئەمە مانای ئەوە ناگەیەنێت كە ماوە بە ماوە پێداچوونەوە بكرێت، من وای بۆ دەچم كە خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی لە هەرێمی كوردستاندا نموونەیەكی سەركەوتووی دیپلۆماسییەتی ئەكادیمی بوو لەگەڵ جیهانی دەرەوە، ئەوەش خۆی لە رێككەوتنەكانی ئەكادیمیی زانكۆكانی ناوخۆو دەرەوەو پەیوەندی لەگەڵ كونسوڵخانەكانی وڵاتان كە لە هەرێمی كوردستانن، دەبینێتەوە، هەروەها وڵاتانی چین و فەرەنساو بەریتانیاو ئەمریكا و ئێران و توركیا رۆڵێكی بەرچاویان بینی لەم پەیوەندییانەدا كە ئێمە بە ئەكادیمیای دیپلۆماسی دادەنێین.
تەوەرەكانی هەڵسەنگاندن: مامۆستا، قوتابی، پرۆگرامەكانی خوێندن
لێرەدا دەگەینە ئەو ئەنجامەی كە خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی شیكردنەوەكەی بەم شێوەیە بوو، بۆ لایەنی هەڵسەنگاندنیش دەبێ لەسەر بنەمای خوێندنەوەی چەند تەوەرێك بێت، تەوەری قوتابی، تەوەری مامۆستا، تەوەری پرۆگرامەكانی خوێندن، سەبارەت بە تەوەری قوتابی: گۆڕانكارییەكی بەرچاو لە ژمارە و لە ویستی خوێندن لای قوتابییان هەبوو، چ لە خوێندنی حكوومی، یان ئەهلی، یان خوێندن لە دەرەوەو لە هەموو بوارێكدا، ئەمە كاریگەریی پۆزەتیڤی لەسەر بوارەكانی مەعریفی هەبوو. تەوەری مامۆستا: دیارە ژمارەیان گەیشتە ئاستێكی بەرچاو، لە ئەنجامی تەواوكردنی خوێندنی باڵاو پەرەپێدانی تواناكانیان و بەشداریكردنیان لە وۆرك شۆپ و سیمینارەكان لە دەرەوەو هاوكاریی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان بەتایبەتی یۆنسكۆو بانكی نێودەوڵەتی، لە ستراتیجیەتی خوێندنی باڵا و پەروەردە لە هەرێمی كوردستان ئێستا مامۆستاكان بە شێوەیەك پێشڤەچوونێك بەخۆیانەوە دەبینن، هەر لە وانەگوتنەوە و لە هۆڵەكانی خوێندن و پەیوەندی لەگەڵ قوتابیان و خوێندكاران، تەوەری پرۆگرامەكانی خوێندن: نزیكەی 15 ساڵە بۆ گۆڕانكاری كاریان لەسەر دەكرێت، هەر لە زمانی خوێندنەوە، هەندێ پرۆگرام هەن بە زمانی ئینگلیزی وەك بواری پزیشكی و ئەندازیاری و زانستەكان، هەندێ بوار بە زمانی كوردی وەكو بوارە مرۆڤایەتییەكان بە كوردی و ئینگلیزی، هەندێكیش بە زمانی عەرەبی وەكو بواری زانستە ئیسلامییەكان. بۆیە پێداچوونەوەیەكی چاك بە پرۆگرامەكانی خوێندن كراوە، سەرەتا لە خوێندنی یاسا كە ئێستا پێنج ساڵە، دوای ئەویش لە پرۆگرامەكانی كۆلێژی پزیشكی، ئینجا لە بوارەكانی ئەندازیاری و كۆمەڵناسی و كشتوكاڵی، ئەم گۆڕانكارییانەش بە شێوەیەك ئەنجامدراون كە لەگەڵ پێوەركانی سەردەمدا بگونجێن.
گرنگیی توێژینەوەی زانستی و كێشەكانی كۆمەڵگە
تەوەرێكی گرنگ هەیە كە مایەی هەڵوەستە لەسەر كردنە، ئەویش تەوەری خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستییە، سەبارەت بە خوێندنی باڵا واتا ئامادەكردنی كادیری ئەكادیمی بۆ دامەزراوەكانی كۆمەڵگەو دەستووری و یاسایی و حكومەت و پەرلەمان و فەرمانگەكان تەنانەت كەرتی تایبەتیش، بەڵام توێژینەوەی زانستی خۆی لە ماستەرو دكتۆرا دەبینێتەوە، چ لە ناوخۆ، یان لە دەرەوە، كە مامۆستا و توێژەری ئەكادیمی ئامادەدەكات. لایەنی گرنگی توێژینەوەی زانستی لە بواری خوێندنی باڵا پێشكەوتنی بەرچاوی هەیە، بەڵام لە بواری توێژینەوەی زانستیدا بەتایبەتی پەیوەستكردنی ئەم توێژینەوانە بە كێشەكانی كۆمەڵگە ئەمە پێویستی بەوە هەیە كە زیاتر بە قووڵی دیراسەت بكرێت، سەرەتا دەبێت ئەنجومەنێك یان دەستەیەكی توێژینەوەی زانستی هەبێت، بۆ سەرپەرشتیكردنی كاروباری توێژینەوەی زانستی، هاوكات ئەوە روون بكرێتەوە توێژەرانی زانستی كێن و ماف و ئەركیان چییە، مەرجیش نییە مامۆستای زانكۆ توێژەری زانستی بێت، بەڵام دەشتوانێت توێژەری ئەكادیمی بێت، بۆیە لەسەر ئەو بنەمایە دەبێ لە داهاتوودا كاربكەین بۆ ئەكتیڤكردنی بواری توێژینەوەی ئەكادیمی و چارەسەركردنی كێشەكانی كۆمەڵگە بەو توێژینەوانە.
مامەڵەی بابەتییانەی (گوڵان) لەگەڵ دۆسیەی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی
ئاشكرایە لەم ماوەی رابردوو ژمارەیەكی بەرچاو لە ماستەرنامە و دكتۆرانامەكان باسی زۆر لە كێشە سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەكان دەكەن و ئەوانەی پەیوەستن بە هەرێم و عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان، بەڵام پێویستە دامەزراوە دەستوورییەكان وەك پەرلەمان و حكومەت و وەزارەتەكان و دەسەڵاتی دادوەری و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی مامەڵە لەگەڵ ئەو مەسەلەیە بكەن و سوود لەو توێژینەوانە وەربگرن، مامەڵەی راگەیاندن لەگەڵ مەسەلەی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستیدا تا رادەیەك بەرپرسیارانە بووەو پێوەرە پیشەییەكانیان رەچاو كردووە و بابەتییانەو بێلایەنانە باسی ئەم مەسەلانەیان كردووە، دەبێ جیاوازی بكەین لەنێوان كێشەكانی رۆژانەی تاك تاكەی خوێندنی باڵاو نێوان بابەتە ستراتیژییەكان، لێرەدا دەستخۆشی لە گۆڤاری(گوڵان) دەكەم كە زۆر بابەتییانە مامەڵەی لەگەڵ دۆسیەی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی كردووە لەبەر رۆشنایی ئەزموونی خۆم لە كاركردن لەم وەزارەتە لەگەڵ ئەم گۆڤارە لە ساڵانی رابردوو، كە بە بەرپرسیارێتی و ئەمانەتەوە باسی لە تەوەركانی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی دەكردو دەرگای ئەم گۆڤارە كرابۆوە بۆ پسپۆڕە زانستییەكان و مامۆستا ئەكادیمییەكان. هەڵبەتە چەند هەنگاویش هەڵێنراوە لە بواری توێژینەوەی زانستی، بۆ نموونە بۆردی نیشتمانی بۆ توێژینەوەی زانستی پێكهێنرا، هەروەها زۆر وۆرك شۆپی پسپۆڕی ئەنجام درا، لە داهاتووشدا پێویستیمان بەوە هەیە چەند وۆرك شۆپێكی ئەكادیمی لە بواری خوێندنی باڵا(ماستەرو دكتۆرا) و یەكسانیكردنی بڕوانامەكان، هەروەها لە بوارەكانی پەیوەست بە دڵنیایی جۆری و كێشەكانی خوێندنی باڵا چارەسەربكرێن، من لەگەڵ ئەو رایەم كە بە وۆرك شۆپی پسپۆڕی و بە هاوكاریی رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان و زانكۆكانی دیكە ئەم مەسەلەیە چارەسەردەكرێت. دەشتوانین لە رێی كۆنفرانسی ئەكادیمییەوە ساڵانە یان دوو ساڵ جارێك بە هاوبەشیی زانستیی زانكۆكان ئەنجام بدرێت، تەوەرێكی دیكەی گرنگ دەبێت دامەزراوەكانی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی شەراكەتێكی ئەكادیمی و ئابوورییان هەبێت لەگەڵ كەرتی تایبەت و وەبەرهێنەران، كە ئێمە لە ئەدەبییاتی ئێستا پێی دەڵێین «ئابووریی زانیاری»، واتا زانكۆكان كاربكەن لەسەر ئابووریی زانیاری و زۆر پشت نەبەستن بە پاڵپشتیی حكومەت بۆ ئەم مەسەلەیە، بەڵكو دەبێت خۆیان سەرچاوەی داهات بۆ خۆیان پەیدا بكەن، زانكۆكانی كوردستان لە ماوەی رابردوودا سەركەوتووبوون لە مامەڵەكردن لەگەڵ قەیرانی دارایی كە لە ساڵی 2014وە رووبەڕووی هەرێمی كوردستان بووەوە، ئەویش بە دابینكردنی سەرچاوەی تایبەت بۆ خۆیان، لە بوارەكانی خوێندنی ئەهلی و ئێواران و پارالێل.
هەنگاونانی كابینەی نۆیەمی حكومەت لە پێشخستنی پرۆسەكەدا
سەبارەت بە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان و بەرپرسیارێتی بەرامبەر ئەم تەوەرە گرنگە، لە راستیدا لە هێڵە گشتییەكاندا ئاماژەی بۆ ئەوە كردووە كە پێداچوونەوە بەم مەسەلانە دەكرێت، من پێموایە ئەمە پێویستی بە ماوەیەك هەیە و لە ئێستاوە دەستكراوە بە پێداچوونەوە بە تەوەرەكان، ئەویش بە ئەكتیڤكردنی رۆڵی ئەنجومەنی وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی و پێداچوونەوە بە یاساو رێنماییەكانی پەیوەست بەم بوارە، هەروەها بە میكانیزمەكانی وەرگرتن لە زانكۆكان لە بوارەكانی بەكالۆریۆس و ماستەرو دكتۆرا، یان ناردن بۆ دەرەوەو بیركردنەوە لە دامەزراندنی سندوقی وەزارەتی خوێندنی باڵاوتوێژنەوەی زانستی یان سندوقێك بۆ پێدانی قەرز بە قوتابیان تاكو خوێندنی خۆیان تەواوبكەن، هەروەها لە داهاتوودا بە میكانیزمێك مامەڵە لەگەڵ ئەم مەسەلەیەا بكرێت، بۆیە دەگەینە ئەو ئەنجامەی كۆمەڵگەی ئەكادیمی كە خۆی لە خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستیدا دەبینێتەوە، لە پێشكەوتنێكی رۆژانەدایە، هاوكات پێویستە ماوەماوە وێستگەیەكی پشوو هەبێت و پێداچوونەوە بكرێت تاكو هەنگاوەكانی داهاتوو دەستنیشان بكرێن.
پلانەكانی وەزارەتی خوێندنی باڵا لە كابینەی نۆیەمی حكومەتدا
سەبارەت بە پلانی وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە ئێستا كاری لەسەر دەكرێت، گرنگترینیان پێداچوونەوە بە رێنماییەكانی خوێندنی باڵا(ماستەرو دكتۆرا) لە رووی پێوەرەكانی زمانی ئینگلیزی، تەمەن، مەرجەكانی ئەكادیمی و كارگێڕی، لەگەڵ بەدواداچوون بۆ كێشەی ئەوانەی تەرقین قەید كراون، ئەوانەی نەیانتوانی خوێندنیان تەواو بكەن لە ماستەرو دكتۆرا، جگە لەمەش پێداچوونەوە بە پێدانی نازناوی زانستی بە مامۆستایانی زانكۆ وەكو، مەرجەكان بۆ مامۆستای یاریدەدەر و مامۆستاو پڕۆفیسۆری یاریدەدەرو پڕۆفیسۆر و مەرجەكانی ئەكادیمی و كارگێڕی، وێڕای ئەكتیڤكردنی رێنماییەكان بۆ سەنتەرەكانی توێژینەوەی زانستیی حكوومی و ناحكوومی، بۆیە هانی سەنتەرەكانی توێژینەوەی ناحكوومی دەدەین كە لەو بوارەدا رۆڵی بەرچاویان هەبێت، هەروەها هەوڵدان بۆ كردنەوەی لقی زانكۆ نێودەوڵەتییەكان لە هەرێمی كوردستاندا كە لە ئاستی بەرزی ئەكادیمیدان، ئەمەش پەیوەندییەكانمان لە رووی دیپلۆماسییەتی ئەكادیمی قووڵتر دەكاتەوە، لەم رووەوە هەنگاوی بۆ هەڵێنراوە، ئەمریكییەكان بە پلەی یەكەم و ئێستاش چیكییش هەوڵی بۆ دەدرێت، لەم بوارەدا رێنمایی تایبەت لە وەزارەت دەرچووە بۆ كردنەوەی لقی زانكۆ نێودەوڵەتییەكان لەسەر راسپاردەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بابەتێكی دیكە ئەكتیڤكردنی پەیوەندی لەگەڵ وەزارەتی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستیی حكومەتی عێراقی فیدڕاڵە، هەروەها پەیوەندی لەگەڵ زانكۆكانی باشوور و ناوەڕاست بابەتێكی گرنگە، چونكە ئێمە بەشێكین لە عێراق بە رەچاوكردنی تایبەتمەندیی هەرێمی كوردستان وەك هەرێمێكی فیدڕاڵی، دواجاریش ئەكتیڤكردنی پەیوەندییەكانی ئەكادیمی لەگەڵ زانكۆ و دامەزراوەكانی دیكەدا، ئەمەش خاڵێكی گرنگە بە ئاراستەی ئەوەی كە لە جیهانی ئەمڕۆ دانەبڕێین.