كوردستان لەماوەی كابینەی یەكەم بۆ هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا بە چەندین گۆڕانكاریی سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی و دەروونیی جیاوازدا تێپەڕی كردووە.
ئەگەر چاوپێخشاندنێكی خێرا بە وێستەگەكاندا بكەین، دەبینین كە لە ماوەی ئەو 26ساڵەی تەمەنی ئەزموونی حوكمڕانیدا زۆر رووداوی گرنگ بە دیوە ئەرێنی و نەرێنییەكەیەوە روویان داوە.
شەڕی ناوخۆ و دابەشبوونی حكومەتی هەرێم بە سەر دوو زۆن، دەستپێكردنی قۆناغی ئاشتی و یەكگرتنەوەی حكومەتەكانی هەولێر و سلێمانی، رووخانی حكومەتی بەعس و گەڕانەوە بۆ بەغدا و دروستبوونی سیستمێكی سیاسیی فیدڕاڵی لە عێراق، بەشداریكردنی كارای كوردستان لە حكومەتی نوێی عێراق و بوونی كەسێكی كورد بە سەرۆكی كۆماری ئەو وڵاتە، تێكچوونی پەیوەندیی بەغدا و هەولێر، پەرەسەندنی كارەساتی تیرۆریستی لە عێراق كە كوردستانیشی گرتەوە، برەوسەندنی پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی هەرێم لەگەڵ جیهان و كردنەوەی نوێنەرایەتیی زۆر وڵات و رێكخراوی جیهانی لە هەرێم، پەیدابوونی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لە كوردستان، هاتنی ئاوارە و پەنابەرانی كورد و عەرەب بۆ هەرێم، هێرشی داعش بۆ سەر كوردستان و سەركەوتنی پێشمەرگە لەو شەڕەدا، پەرەسەندنی ململانێ ناوخۆییەكان و پەككەوتنی پەرلەمانی كوردستان، ئەنجامدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان بە رێبەرایەتی سەرۆك بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، تاوانی 16ی ئۆكتۆبەر و هێرشی حەشد و سوپای عێراق بۆسەر كوردستان و لەدەستدانی بەشێكی زۆری خاكی كوردستان، دەستپێكردنەوەی گفتوگۆكان لەگەڵ بەغدا و هێوربوونەوەی بەشێكی دۆخەكە، نموونەی ئەو رووداوە سیاسییە دیارانەن كە لەو ماوەیە روویان داوە.
لە رووی ئابوورییشەوە لەو ماوەیەدا كوردستان چەندین قۆناغی هەڵكشان و داكشانی بینیوە، لە هەرە دیارەكانی (وێڕای ئابڵۆقەی ئابووریی گشتی لە سەر عێراق، حكومەتی بەعس دامەزراوە ئیدارییەكانی خۆی لە هەرێم كشاندەوە و ئابڵۆقەیەكی تری ئابووری خستە سەر كوردستان، بەشداریی رێكخراوە نێودەڵەتییەكان لە ئاوەدانكردنەوەی بەشێك لە گوندە وێران بووەكانی كوردستان، دەستپێكردنی جووڵەی بازرگانی لەگەڵ هەردوو وڵاتی توركیا و ئێران، داهاتی گومرگی سەرچاوەیەكی سەرەكیی بەڕێوەبردنی دامەزراوەكانی حكومەتی هەرێم بوون. دەرچوونی بڕیاری نەوت بەرامبەر بە خۆراك و پشكی كوردستان لەو بڕیارە، بووژانەوەی سەكتەری كشتوكاڵی، گەشەسەندنی شارەكان و فراوانبوونیان، پێدانی پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی عێراق، بووژانەوەی دۆخی ژیانی هاووڵاتیانی كوردستان، بەرزبوونەوەی رێژەی دامەزراندن، سەرهەڵدانی دیاردەی گەندەڵی، دەستپێكردنی پرۆسەی سەرمایەگوزاری لە هەرێمی كوردستان و هاتنی كۆمپانیای بیانی، دەستپێكردنی پرۆسەی دەرهێنانی نەوت لە كوردستان و سیاسەتی سەربەخۆیی ئابووری، بڕینی بودجەی كوردستان لەلایەن بەغدا، پاشەكەوتكردنی مووچەی هاووڵاتیان، دابەزینی ئاستی ژیانی هاووڵاتیان، بەرزبوونەوەی رێژەی بێكاری لە كوردستان، داخستنی فڕۆكەخانە و دەروازە بازرگانییەكان لەگەڵ ئێران، لە ئێستادا جێگیر بوونی دۆخی دابەشكردنی مووچە لەلایەن حكومەتی هەرێم و باشتربوونی دۆخی ژیانی مووچەخۆران.
بە لەبەرچاوگرتنی كۆی ئەو گۆڕانە سیاسی و ئابوورییەی كە لە ماوەی ئەو 27ساڵەدا لە هەرێمی كوردستان روویان داوە، دۆخی ژیانی كۆمەڵایەتی لە رووی رەفتاری تاك و بەها و پەیوەندی و كێشە و دیاردە كۆمەڵایەتیەكان، مافەكانی مرۆڤ و پێكدادانی نێوان نەوەكان، كاریگەری تەكنۆلۆژیا و سۆشیال میدیا، دۆخی هەژاری، تاوان و جۆرەكانی، پرسی پەروەردەكردن، نەخۆشییە كۆمەڵایەتییەكان، دیاردەی ژنكوشتن و هەڵوەشانەوەی خێزان و.. هتد، گۆڕانكاریی گەورەی بەسەردا هاتووە .
ئاماری دانیشتووانی هەرێمی كوردستان، كۆمەڵگەی كوردستان بە كۆمەڵگایەكی گەنج هەژمار دەكات. مەزەندە دەكرێ كە رێژەیەكی بەرزی ئەو گەنجانە لە دوای ساڵی 1991 لە دایكبووبن، واتا بە نەوەی دوای راپەڕین هەژمار دەكرێن. ئەو نەوە تازانە هەڵگری ویست و بۆچوون و بەهاو نەریتی تازەن كە جیایان دەكاتەوە لەوانەی پێش خۆیان. ئەمە وێڕای كاریگەریی بەهێزی تەكنۆلۆژیا و سۆشیال میدیا لەسەر بیرو هەست و رەفتاریان. نەوەی دوێنێ نەوەیەكی گۆشەگیر و قەتیس ماو لە جوگرافیایەكی بەرتەسك، كەچی نەوەكانی تازە بەبێ هەبوونی هیچ سانسۆرێك بە هەموو كونج و كەلەبەرێكی جیهان دەگەن.
نەوەی تازە لەگەڵ خۆی بەها و سلوكی تازەی داهێناوە، ئەگەر لەپێشوودا خێزان ئامانج بوو، تاكەكان بۆ ئەو قەوارەیە دەژیان، لە ئێستادا تاك ئامانجە و خێزان بۆ خۆشگوزەرانی تاكە، نەك بەپێچەوانەوە، بۆیە دەبینین دیاردەی لێكجیابوونەوە و هەڵوەشانەوەی خێزان رێژەكەی چۆن لە هەڵكشانە. پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان سنووردار بوون و بەهۆی سەرقاڵی و ستایلی ژیان ئەو گەرموگوڕییەی جارانی نەماوە. قەیرانی ئابووری و بەرزبوونەوەی رێژەی هەژاری و بێكاری یەكێكە لە هۆكارەكانی بەرزبوونەوەی رێژەی خۆكوشتن لە ناو ژن و پیاواندا . برەوسەندنی دیاردەی چەكداربوونی هاووڵاتیان لەماوەی شەڕی داعشدا هۆكارێكی سەرەكییە لە بەرزبوونەوەی رێژەی تاوان و كوشتن، خوێندن بە زمانی بیانی و برەوسەندنی قوتابخانەی نێودەوڵەتی زیاتر لە دە ساڵە وێڕای دیوە ئەرێنییەكەی، هۆكاری بەرهەمهێنانی دوو نەوەی جیاوازە لەناو یەك چوارچێوەی جوگرافیادا، بەشێكیان لە جیهانێكی پێشكەوتووی خۆشگوزەران دەژین و ئاشنان بە زمان و فەرهەنگی رۆژئاوایی و تەنانەت بوونەتە بەشێك لەو كۆمەڵگەیانە، كەچی بەشەكەی تر لە ژیانێكی مامناوەند، یا ئاست نزم دەژی و ئاشنا نییە بە جیهانی بەشەكەی تر، ئەمەش لە داهاتوویەكی نزیكدا جۆرێك لە بەریەككەوتن دروست دەكات. بەناوی بازاڕی ئازادەوە رۆژانە رێژەیەك خۆراك و كەلوپەل و دەرمانی ناتەندروست هاوردەی كوردستان دەكرێ، ئەمەش كاریگەری لەسەر دۆخی تەندروستی و بەرزبوونەوەی رێژەی هەندێك نەخۆشی دروست كردووە. قەسەكردن لەسەر پرسەكانی وەك مافی ئافرەتان و دادپەروەری كۆمەڵایەتی و رەخساندنی دەرفەتی یەكسان بۆ هەمووان بابەتی جددی گفتوگۆكردنن لەناوەندە جیاوازەكاندا. سیمای ژیانی كۆمەڵایەتی كوردستان لە نێوان كۆمەڵگەیەكی نەریتی و خێڵەكی بوون و كۆمەڵگەیەكی شارستانیدا ماوەتەوە، تەنانەت لە هەندێ حاڵەتدا هیچیان نییە. كەواتە پڕۆگرامی داهاتووی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە لەبەرچاو گرتنی هەموو ئەو دۆخانە دەبێ چی بێت؟
بڕیار وایە لە 30ی ئەیلوولدا هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ئەنجام بدرێ و حكومەتێكی تازە دەست بە كارەكانی خۆی بكات. هەموو ئەو هێز و قەوراە سیاسییانەی كە خۆیان بۆ ئەو پرۆسەیە ئامادە كردووە، بەتایبەتی ئەو پارتە بەهێزانەی كە بە مسۆگەری براوەی هەڵبژاردن دەبن و بەشداری لە پێكهێنانی كابینەی تازە دەكەن، پێویستە لە پڕۆگرامی كاری حكومەتی داهاتوودا ئەو چەند پرسە گرنگە لە ئەولەوییەتی كاری خۆیان دابنێن:
- رەخساندنی هەلی كار بۆ گەنجان.
- بایەخدانی زیاتر بە سەكتەری پەروەردەو پێگەیاندن و كەمكردنەوەی جیاوازی لەنێوان كەرتی گشتی و پرایڤێت.
- بایەخدان بە باشكردنی سەكتەری تەندروستی و بیمەی تەندروستی بۆ هاووڵاتیان.
- هێنانە كایەی سیستمی بیمەی كۆمەڵایەتی.
- هەبوونی پڕۆگرامێكی تایبەت بە كەمكردنەوەی دیاردەو تاوانەكانی وەك: (كوشتنی ژن، توندوتیژی خێزانی، خۆكوشتن، دیاردەی چەكداری، بەكارهێنانی ماددەی هۆشبەر، باندی لەشفرۆشی).
- بەردەوامبوون لە پرۆسەی چاكسازی بە جۆرێك گشت سەكتەرەكان بگرێتەوە .
- برەودان بە سەكتەرەكانی خزمەتگوزاری وەك (كارەبا و ئاو و ئاوەڕو).
بەو مانایەی كە لەپێناو فەراهەمكردنی كۆمەڵگەیەكی تەندروست و پێشكەوتوو پێویستە پرسە مرۆییەكان و ئەوەی پەیوەستە بە خۆشگوزەرانیی تاكی كوردستان لە ئەولەوییاتی كارنامەی كابینەی داهاتووی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا بێ، نەك پرسێكی تر.