لە هەموو ئەو راپۆرتانەی وەك پێشنیار بۆ سیاسەتی داهاتووی ئیدارەی ترەمپ بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئامادە كراون، سەبارەت بە دۆسێی كوردستان و عێراق جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە كە رەچاوی ئەم خاڵانە بكرێت وەك قۆناخێكی راگواستن بۆ رێكخستنەوەی بەشە عەرەبییەكەی عێراق، پاشان هەوڵەكان بخرێنەگەڕ بۆ ئەوەی پەیوەندیی نێوان كوردستان و عێراق رێكبخرێتەوە، خاڵەكانیش ئەمانەن:

1- پرۆسەی سیاسی لە هەرێمی كودستان (KRG)، تێكەڵی رێكخستنەوەی پرۆسەی سیاسی لە نێوان عەرەبی شیعە و سوننە نەكرێت، هەرێمی كوردستان بەپێی دەستووری عێراقی 2005 كاروبارەكانی خۆی بەڕێوە دەبات و پێوەی پابەند دەبێت، دوای ئەمە هەوڵبدرێت كێشەی تائیفی عەرەبی شیعە و سوننە، لە چوارچێوەی قەومییەتی عەرەبی چارەسەر بكرێت و هەردوولا (عەرەبی شیعە و سوننە) وەك عەرەب مامەڵە لەگەڵ پرۆسەی سیاسی عێراق بكەن، بۆیە ئەگەر هەرێمی كوردستان نەبێتە بەشێك لەم پرۆسەیە ئاسانتر عەرەبی شیعە و سوننە، وەك عەرەب خاڵی هاوبەش لەنێوانیاندا دروست دەكرێت.

2- میكانیزمێك بدۆزرێتەوە بۆ ئەوەی هەرێمی كوردستان و عێراق پێكەوە هاوبەش و هاوكار بن بۆ بەڕێوەبردنی ئەو ناوچانەی دەرەوەی هەرێمی كوردستان، ئەمەش بەو ئامانجەی بتوانرێت چارەسەرێكی مامناوەندی بۆ چارەنووسی ئەو ناوچانە لەنێوان كوردستان و عێراق دروست بێت.
3- پەیوەندییەكانی داهاتووی نێوان كوردستان و عێراق هەرچۆنێك بێت، نابێت گۆڕانكاری بەسەر سنوورەكانی عێراقدا بێت و دەبێت گۆڕانكاریەكان ناوخۆیی بێت، لەمەش زیاتر دەبێت رایەڵەیەكی پتەو لەنێوان كوردستان و عێراق هەبێت بۆ ئەوەی كێشەی دابەشكردنی داهات و پرسی نەوت و گاز چارەسەر بكات.
ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش، لەپێش ئەنجامدانی ریفراندۆم بە ئاشكرا و بە نهێنی هەوڵیانداوە كوردستان بەم بەرنامەیە رازی بكەن، لەدوای ئەنجامدانی ریفراندۆمیش هەر بەو نیازە بوون كە ئەم بەرنامەیە لەلایەن حەیدەر عەبادییەوە بەسەر كوردستاندا بسەپێنن. بێگومان هەڵوێستی كوردستان لە پێش ریفراندۆم رەتكردنەوەی ئەم بەرنامەیە نەبووە، بەڵكو داوای ئەوەی كردووە، ئەگەر ئەم پرۆگرامە جێبەجێ نەكرا، ئایا ئەمریكا یان هاوپەیمانی نێودەوڵەتی یان نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایش چ گەرەنتیەك بەكورد دەدەن؟ دیارە وەك هەموو لایەك ئاگادارن، هیچ لایەك بە ئەمریكا و ئەنجومەنی ئاسایشەوە نەیانتوانی ئەو گەرەنتییە بە كوردستان بدەن، یان ئەگەر ئەم بەرنامەیە جێبەجێ نەكرا هەڵوێستیان چۆن دەبێت، بۆیە سەركردایەتی سیاسیی كوردستان گەیشتە ئەو قەناعەتەی كە لەبەر ئەوەی هیچ گەرەنتییەك نییە، ئەوا ئەگەر هەر شەڕیش بكەینەوە با ئەو شەڕە بۆ سەربەخۆیی بكەین، هەر بۆیە لە دوای ئەنجامدانی ریفراندۆمیش دیسان سەركردایەتی سیاسیی كوردستان ئامادەباشی بۆ دیالۆگ و وتووێژ لەسەر ئەم بەرنامەیە دووپات كردەوە، بەڵام حكومەتی عێراق بە پاڵپشتی ئێران و توركیا وەك تۆڵەسەندنەوەیەك لە كوردستان و هەڵوێستی ئەمریكاش بە جەختكردنەوە لەسەر پابەندبوون بە دەستوور و دەسەڵاتی فیدڕاڵی، بوونە هۆكاری ئەوەی تۆڵە لە كوردستان بكەنەوە، نەك هەوڵبدرێت هەنگاو بۆ قۆناخی پۆست داعش و چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان كوردستان و عێراق هەڵبگیرێت.


هەڵوێستی ئەمریكا كە بە هەڵەیەكی گەورە بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا لە عێراقدا شكایەوە، ئەوە بوو زۆر بە ئاسانی دەستوور كرایە چەكێكی كۆكوژ و كوشندە بۆ كۆمەڵكوژی و كاولكردنەوەی كوردستان، لەمەش زیاتر نەك هەر عێراق نەبووەوە بەشێك لە هاوپەیمانیی ئەمریكا لە ناوچەكە، بەڵكو وەك ئێستا كردەوەكانی حەشدی شەعبی لە كەركووك دەبینین، بە رادەیەك ئیهانەی شكۆی ئەمریكا لە عێراقدا دەكرێت كە شەقامەكانی كەركووك بەوێنەی ئایەتوڵا خومەینی دەڕازێندرێتەوە و ئاڵای ئەمریكی بە ئاشكرا بەدەستی حەشدی شەعبی دەسووتێنرێت، ئەمەش ئەمریكای خستۆتە دووڕیانێكەوە، یان ئەوەتا دەبێت ببێتە تەماشاكەر بۆ ئەوەی سوپای پاسداران بە تەواوەتی كوردستان كۆنتڕۆڵ بكات و هەموو عێراق بە كوردستانیشەوە ببێتە كۆڵۆنییەكی ئێرانی، یان ئەوەتا دەبێت لەم خاڵەدا هەڵوێست وەربگرێت و بە عەبادی و ئێران پێكەوە بڵێت بەسە و دەبێت ئەوەی دەتوانرێت رزگار بكرێت، لەژێر هەڕەشەی عەبادی و ئێراندا رزگار بكرێت.


پێدەچێت ئەمریكا و هاوپەیمانان گەیشتبنە ئەو قەناعەتەی كە دەبێت بە عەبادی و قاسم سولەیمانی بگوترێت بەسە و لێرەدا رابوەستن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئێستا نەك هیچ جیاوازییەك لەنێوان هەڵوێستی عەبادی و قاسم سولەیمانیدا نییە، بەڵكو بە كردەوە ئەو فەرمانانە جێبەجێ دەكات كە قاسم سولەیمانی بە سەربازەكانیدا بۆی رەوانە دەكات، هەروەها لە كوردستانیشدا بارودۆخێكی دروست كردووە كە ئەو تاقمە خائین و خۆفرۆشەی خۆیان بە قاسم سولەیمانی فرۆشتووە، هەمان ئەو قسانە دووبارە دەكەنەوە كە ئۆرگانەكانی سوپای پاسداران لە تارانەوە بە فارسی بڵاوی دەكەنەوە. هەر بۆ نموونە:
1- بە ئاشكرا تاقمە خۆفرۆشەكەی سەر بە قاسم سولەیمانی، لە سلێمانییەوە داوای هەڵوەشاندنەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەن و دەیانەوێت حكومەتێكی كاتی دابمەزرێت، ئەمریكا بە رێگەی بەیاننامەی وەزارەتی دەرەوەی ئەم هەوڵەی پەكخستووە و پشتگیری خۆی بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان دەربڕیوە و پشتگیری خۆی بۆ بەڕێزان نێچیرڤان بارزانی و قوباد تاڵەبانی پیشانداوە بۆ ئەوەی وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان دەست بە دانوستاندن لەگەڵ حكومەتی بەغدا بكەن.
2- بە ئاشكرا قاسم سولەیمانی هەوڵیدا كە یەكڕیزی نێوماڵی كوردستان بەگشتی پەرت بكات و تاقمە خیانەتكارەكە بكاتە نوێنەری راستەقینەی یەكێتی نیشتمانی و شەڕی ناوخۆ لەنێوان پارتی و یەكێتی دروست بكات و هێزی پێشمەرگەی كوردستان رووبەڕووی یەكتری بكاتەوە، ئەمریكا لەم هەوڵەش تێگەیشتووە، بۆیە راشكاوانە داوا لە هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان دەكات پشتگیری لە حكومەت و پەرلەمانی كوردستان بكەن، هەروەها ئەمریكا پشتگیری هەوڵەكانی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان دەكات، كە نەیانهێشتووە ئەو تاقمە خائین و خۆفرۆشە نوێنەرایەتی یەكێتی نیشتمانی بكەن، یەكێتی نیشتمانی وەك لایەنیكی سیاسی نیشتمانی لەناو پرۆسەی سیاسیی كوردستان ماوەتەوە و بەرگری لە مافە شەرعییەكانی كوردستان دەكات، ئەمەش بەو مانایەی ئەمریكا پشتگیری لەو هەوڵانە دەكات كە یەكڕیزی لەناو ماڵی كوردستان دروست بێتەوە و پیلانەكەی قاسم سولەیمانی هەڵبوەشێتەوە.
3- حەیدەر عەبادی كە لەماوەی تەنیا دوو هەفتەدا ناسنامەی خۆی ئاشكرا كرد بەوەی ناتوانێت وەك دەوڵەتمەدارێك سەرۆكایەتی وەزیرانی عێراق بكات و كێشەكان لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا چارەسەر بكات، ئەمریكا لەمەش تێگەیشت، بۆیە كاتێك حەیدەر عەبادی وەك فییت مارشاڵی شەڕ دەیویست 24 كاتژمێر مۆڵەت بدات بە پێشمەرگە بۆ ئەوەی ئەو ناوچانەی دەیویست داگیری بكاتەوە، ئەمریكا هاتە سەرخەت و ئەو زمانەی رەتكردەوە.
4- لە میانەی پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی شەوی هەینی رابردوودی نێوان ریكس تیلرسۆنی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیرانی كوردستان، جارێكی دیكە وەزیری دەرەوەی ئەمریكا پشتگیری ئەمریكا بۆ مامەفەكانی كوردستان لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا دووبارە كردەوە، ئەم هەڵوێستەی ئەمریكا، پەیامێكی ئاگاداركردنەوەیە بۆ حەیدەر عەبادی (كە پێناچێت لە ئێستادا عەبادی وەك خۆی لەو پەیامە تێبگات) بەوەی بەهیچ جۆرێك قبووڵ ناكرێت لە دەرەوەی دەستووری عێراق حوكمڕانی لە عێراقدا بكرێت، هەروەها پەیامێكە بەو مانایەی دەستووری عێراق تەنیا ئەو خاڵانەی جێبەجێ ناكرێت كە ئێستا كراون بە چەكێك و كوردستانی پێ كاول دەكرێت، بەڵكو دەستووری عێراق وەك نەخشەڕێگەیەك بۆ چارەسەركردنی كێشەكان مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت و بۆ ئەوەیە عێراق وەك دەوڵەتێك لە ژێر چەپۆكی ئێران رزگار بكرێت و نەبێتە پاشكۆی ئێران، ئەمەش ئەو خاڵەیە كە سەری عەبادی دەخوات، لەبەر ئەوەی قاسم سولەیمانی كە 40 ساڵە پیلان بۆ ئاژاوەگێڕی لە تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دادەڕێژێت، رێگە نادات عێراقێكی سەقامگیر ببێتە هاوپەیمانی ئەمریكا و رۆژئاوا، هەر كەسێكیش لە عێراقدا ئەوجا عەبادی بێت، یان مالیكی، یان عامری، هەنگاوی لەوجۆرە هەڵبگرن، ئەوا قومارێكی ترسناك لەسەر ئایندەی خۆیان دەكەن.
لەسەر ئەم باكگراوەندەی كە فاكتەكان وەك نەخشەیەك هەنگاوە هەڵەكانی هەموو كارەكتەرەكانی ناو ئەم هاوكێشە دەخەنەڕوو، ئەوا فەرزی دەكات كە هەموو لایەك لە بەر رۆشنایی ئەو فاكتانە پێداچوونەوەیەكی ورد بكەن بۆ ئەوەی ئەو هەڵانە راست بكەنەوە بۆ ئەوەی جارێكی دیكە ئاراستەكان بە راستی بەڕێوە بچن، لێرەوە دەكرێت لەسەر هەندێك لەو هەڵانە رابوەستین:
• كوردستان لە كوێدا هەڵەی كردووە؟
پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆم وەك ئەوەی پێی دەڵێن غەیرە مولزەم، ئەمەش بەو مانایەی ئەم ریفراندۆمە دەبێتە نەخشەیەكی رێگە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بە رێگەی گفتوگۆی دوولایەنە و فرەلایەنە و راستەوخۆ ئامانج لێی راگەیاندنی سەربەخۆیی نییە بەو مانایەی لە ژینگەیەكی ئاڵۆزی وەك رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەموو پرسەكان بدات بە سەر یەكدا و دەروازەیەك بۆ چارەسەركردن نەهێڵێتەوە، ئەمە بەهیچ لۆژیكێك هەڵەی تێدا نییە و هەر لەسەر ئەم بنەمایەش پێداگیری لەسەر ئەنجامدانی ریفراندۆم كراوەتەوە، بەڵام هەڵەی گەورەی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان ئەوە بوو كە حیسابی زۆر وردی لەسەر كێشەكانی ناو باڵەكانی یەكێتی نیشتمانی نەكردبوو، سەركردایەتی سیاسیی كوردستان هەرگیز مەزندەی ئەوەی نەكردبوو كە باڵێكی ناو یەكێتی ئاستی خیانەتیان دەگاتە ئەو ئاستەی كودەتا بەسەر خۆیاندا بكەن، ئەمەش لەبەر ئەوەیە كەركووك ناوچەی نفووزی یەكێتی بووە و پارێزگارەكەی ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی نیشتمانی كوردستان بووە، ئەم بەهەند وەرنەگرتنەی سەركردایەتی سیاسی بۆ قووڵبوونەوەی كێشەكانی ناو باڵە جیاوازەكانی یەكێتی، زۆر بە ئاسانی لەلایەن داگیركارانی كوردستان و شەخسی قاسم سولەیمانی قۆسترایەوەو توانرا ئەو كارەساتە بەسەر كوردستاندا بهێنن.
هەڵەیەكی دیكەی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان، بایەخدان بوو بە بۆچوون و لێكدانەوەی ئەو ئەمریكییانە كە خۆیان لەناو عێراقدا كاریان كردووە و شارەزای مەیدانی پرۆسەی سیاسی و كێشە ئاڵۆزەكانی عێراق و باڵادەستی ئێران و بیركردنەوەی میلیشیا پرۆ ئیرانییەكانی حەشدی شەعبین، لەبەرامبەردا هەر لەناو ستافی وەزەراتی دەرەوەی ئەمریكا و ئەوانەی سیاسەتی ئەمریكا بەرامبەر عێراق پیادە دەكەن، هەر لە دوورەوە ئاگایان لە بارودۆخی عێراقە و قەت نەیانتوانیوە وەك خۆی لە عێراق و بیركردنەوەی میلیشیا پرۆ ئیرانییەكانی شیعە و هێز و لایەنە سیاسییەكانی شیعەی پرۆ ئێرانی لە عێراقدا تێبگەن، بەتایبەتیش شەخسی وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ریكس تیلرسۆن كە زۆر شارەزایە لە گرێدانی سەفقەی بازرگانی، بەڵام لە بواری سیاسەت و چارەسەركردنی كێشەكانی هاوشێوەی عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كەم ئەزموونە، بۆیە سەركردایەتی سیاسیی كوردستان گرەوی لەسەر ئەوە كردبوو، دیپلۆماتەكانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا كارێك ناكەن بە زیان بۆ بەرژەوەندیەكانی ئەمریكا بشكێتەوە، بەڵام ئەوەی فەرامۆش كردبوو كە ئەمریكا زیاتر لە 14 ساڵە زۆر باش دەزانێت كە سیستمی دیموكراتی و فیدڕاڵی لە عێراقدا شكستی هێناوە، بەڵام ئێستا لە بۆچوونی هەندێك دیپلۆماتی ئەمریكیدا وەك 2003 جەختی زیاتر لەسەر دەكرێتەوە.
• حكومەتی عێراق لە كوێدا هەڵەی كرد؟
هەڵەی گەورەی حكومەتی عێراق كە بۆتە هۆكاری ئەوەی جارێكی دیكە هاوكێشەكە بە پێچەوانەی ویستی حەیدەر عەبادی هەڵبگەڕێتەوە، ئەوە بوو كە وایدەزانی لەژێر پەردەی پێداگریكردن لە دەستوور، دەتوانێت لاوازیی خۆی لە بەردەم ئەمریكا بشارێتەوەو هەروەها نفووزی باڵای ئێران لە هەموو جومگەكانی دەسەڵاتی عێراقیدا پەردەپۆش بكات، ئەم هەڵەیەی حكومەتی عێراق بە جۆرێك شكاوەتەوە، كە ئێستا ئەمریكاو هاوپەیمانان هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە، هەولێر بكەنە ناوەندی پاراستنی دەستووری عێراق، نەك بەغدا.
لەم حاڵەتەدا لەوانەیە ئەمریكا و كوردستان بتوانن هەڵەكانی رابردوویان راست بكەنەوە و بە گەشبینی بەرەو ئایندە هەنگاو هەڵبگرن، بەڵام ئەوەی بۆ بەغدا بۆتە ئاستەنگی گەورە، ئەوەیە كە بەغدا ناتوانێت هەڵەكانی خۆی راست بكاتەوە و بەڵكو چۆتە پێگەیەكەوە دەبێت هەر بەرەو ئاگرەكە بۆ پێشەوە رابكات، لەم حاڵەتەدا، یەك بژارە لەبەر دەم عەبادی دەمێنێتەوە و هیچیتر، ئەویش ئەوەیە بە تەواوەتی بچێتە باوەشی ئێران و بە فەرمی وەك كۆماری ئیسلامی ئێران، ئەمریكا بە شەیتانی گەورە بناسێنێت، لەم حاڵەتەشدا لەوانەیە قاسم سولەیمانی و میلیشیا پرۆ ئێرانییەكانی حەشدی بەرگری لە مانەوەی حەیدەر عەبادی بكەن، دژی ئەمریكا، بەڵام عێراقی عەرەبی كۆتایی دێت و ئەوەشی بیەوێت لە ژیر نفووزی ئێران نەژی، ناچار دەبێت روو بكاتە كوردستان و لە هەولێرەوە بەرنامەیەكی هاوبەش بۆ رزگاركردنی عێراق لەژێر دەستی ئێران و كۆتاییهێنان بە مەدی تائیفەگەری شیعە بهێنن.