ئەو كاتەی كە بیستەمین كۆنگرەی باڵای دەوڵەتان لە شاری هانگچۆی چوارەمین گەورە شاری چین بەسترا، خوێندنەوە مێژووییەكەی رێگەی ئاوریشمم لە سەردەمی زێڕینی عەرەب و موسڵمانانم هاتەوە یاد، چونكە ئەو شارە ناوەندی (ماڵی ئاوریشم) بوو، هاوكات لە هەردوو سەدەی دوازدەیەم و سێزدەیەمی زاییندا پایتەختی بنەماڵەی سۆنگ بوو كە ئەو كاتە حكومڕانیی چینی دەكرد، لەم رووەوە ئیبن بەتوتەی گەڕیدەی عەرەبی لە ساڵی 1348ی زایین لە سەردانەكەیدا بۆ چین ئاماژەی پێكردووە.
هانگچۆ شارێكی مێژووییە، ئەمڕۆ یەكەمین شارە لە زانستی زانیارییەكان لە چین، وێڕای پلەو پێگەی ئابووری و گەشتیاری، بە گەورەترین ركابەری شاری ئابووری و زانستی لەبەرامبەر ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دادەنرێت، كێ لەو باوەڕەدابوو كە شارەكانی چین لە پەنجاكان و شەستەكاندا بە دەست هەژاری و برسێتییەوە دەیانناڵاند، جارێكی دیكە بەرگی ئاوریشم لەبەربكەنەوەو ئۆتۆمبیلی گرانبەها بە شەقامەكانیاندا گوزەربكات، دوای ئەوەی كە خەڵكەكەی تەنیا بە پایسكل كاری رۆژانەیان رایی دەكرد.
لەم بۆنەیەدا كۆنگرەی دیالۆگی عەرەبی- چینی-م بیركەوتەوە كە لە ساڵی2010 لە پەكین سازكرا، ئەو كاتە لەسەر داوای پەیمانگەی چینی بۆ توێژینەوە نێودەوڵەتییەكان لە چوارچێوەی دیداری هزری عەرەبی سەردانی شارە زەبەلاحەكەی چین (شەنگەهای)مان كرد، لەو كۆنگرەیەدا نوێنەرانی ئوردن و یەمەن و میسر و ئیمارات و عێراق و كوێت و فەلەستینیش وەك ئەكادیمیستی فیكری و رۆشنبیری بەشدارییان كرد، وێڕای چەندین دیپلۆمات كە لە وڵاتانی عەرەبیدا كاریان كردبوو. گفتوگۆكان زیاتر لەسەر ئەوە بوون كە جۆرە حەزێك هەیە بەوەی كە چین رۆڵی گەورەتر لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەكاندا بگێڕێت بۆ راستكردنەوەی هاوسەنگیی هێزەكانی جیهانی، بەتایبەتیش لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە دیاریكراویش كێشەی فەلەستیندا، نەخاسمە دوای ئەوەی ئەمریكا تاكڕەویی نواند لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان و هەوڵی سەپاندنی دەسەڵاتی دا بەسەر تواناكانی نەتەوە یەكگرتووەكاندا، وەڵامی چینییەكان( بە تاك و بە كۆ) ئەوە بوو كە ئەوان یەكێتیی سۆڤییەتی پێشوو نین و نایانەوێت ئەو رۆڵە بگێڕن، هاوكات ئەوان دەوڵەتێكی گەشەسەندوون، تا ئێستاش بەدەست كێشەگەلێكی زۆرەوە دەناڵێنن، هەروەها نزیكەی 150 ملیۆن هاووڵاتی چینی لە سنووری هێڵی هەژاریدان، بەڵام هەمیشە كەمتەرخەم نابن لە گێڕانی رۆڵی ئابووری لە رێگەی دامەزراندنی پێوەندیی ئابووری و بازرگانی لەگەڵ هەموو وڵاتانی جیهاندا.
دیارە چین هەر لە مێژوودا حەزی لەوە نەبووە لە دەرەوەی وڵاتەكەی خۆیدا كاربكات، تەنانەت ئەو كاتەی جەمسەرێكی ململانێی ئایدیۆلۆجیش بوو لەگەڵ سۆڤیەت لە كۆتایی پەنجاكان و شەستەكاندا، ئەمەش بۆ هۆكارگەلێكی مێژوویی دەگەڕێتەوە كە پەیوەستن بە گۆشەگیرییەوە كە هەر خۆی دروستی كردبوو یان بەسەریاندا سەپاندبوو، چ بەر لە شۆڕشی كۆمۆنیستەكان لە ساڵی 1949 و بە دیاریكراویش لە سەدەی نۆزدەیەمدا، یانیش دواتر بە هۆی سروشتیی سیستەمە سیاسییەكەی، چونكە رۆژئاوا دانی بە چینی نیشتمانی دادەنا، تەنانەت نەتەوە یەكگرتووەكان كورسییەكەی چینی وەك ئەندامی هەمیشەیی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیی تا بە بڕیاری ژمارە 2758 لە ساڵی 1971 بۆ نەگەڕاندەوە.
بەڵام كشانی ئابووری، كشانێكی جوگرافی و سەربازی و سیاسیی بەدوای خۆیدا هێنا، ئەم رێسایەش ناكرێت سەرپێچی لێبكرێت، بۆیە زۆر بەخێرایی چین لە دەریای ناوەڕاستدا پێگەی بۆ خۆی پەیداكرد، كە لەئێستادا بنكەیەكی لەنزیك تەڕتوسی بەندەری سووریادا هەیە، قسەی ئەوەش هەیە كە رەنگە بنكەیەك لە جیبۆتی و لە نزیك هەردوو بنكەی ئەمریكی و فەرەنسیدا درووست بكات، هەر ئەویش بوو كە بنكەیەكی سەربازی لە دوورگەی دەستكرد لە باشووری چین و دوور لە سنووری خۆیدا درووستكرد، چین پێوەندیی فراوانی لەگەڵ سودان و بە گشتیش لەگەڵ ئەفریقیادا هەیە، ئەمەش مانای وایە كە داهاتی ماددی و خۆشگوزەرانیی ئابووری هەژموونی سەربازی و سیاسیشیان لەگەڵ خۆیاندا هێنایەئاراوە، كە تەنیا قۆرخ نەبوو بۆ ئەمریكا و زلهێزەكانی دیكە، بەڵكو چین بە كڕینی پەڕاوی دارایی لە گەنجینەی ئەمریكا بە تەواوی كەوتەوە سەر رێچكە، ئەمەش بووە مایەی نیگەرانیی واشنتۆن.
چین وەك دەوڵەتێكی مەزن كاتێ بە بڕواییەكی پتەوەوە هاتۆتەوە نێو بازنەی نێودەوڵەتییەوە لەگەڵ رووسیاو بەرازیل و باشووری ئەفریقیا و هیندستان هاوپەیمانیی بەستووەو دەوڵەتانی برێكسی پێكهێنا كە سیاسەتێكی پێچەوانەی ئەمریكای گرتەبەر، دەوڵەتانی برێكس پێش كۆنگرەی باڵای هانگچۆ بۆ هەماهەنگیكردنی هەڵوێستەكانیان كۆبوونەوە، تاكو بە شێوەیەكی زیاتر یەكگرتوو لە بیستەمین كۆبوونەوە دەربكەون، هاوكات چین كار لە سەر گەڵاڵەكردنی پڕۆژەی ئۆراس دەكات بۆ بەستنەوەی ئەوروپا بە ئاسیاوە، هەروەها دابینكردنی بازاڕگەلێك بۆ ركابەریكردن لەگەڵ بازاڕەكانی ئەمریكا، ئەوەی چاوەڕوانیش دەكرێت ئەوەیە كە ئەو بازاڕە لە ماوەی بیست ساڵی داهاتوودا بە چەندین جار بەسەر بازاڕەكانی ئەمریكادا ببووژێتەوە، كە ژمارەیان 64 دەوڵەتەو 4 ملیار و 400 ملیۆن كەس لێی سوودمەند دەبن.
خوێندنەوەی یەكەمی ئەم پڕۆژانەو ئەگەری هاتنەپاڵی دەوڵەتانی دیكەی باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیاو زیادبوونی هەژموونی چین لەو وڵاتانەدا، هەروەها بوونی هاوسەنگی لە ئەفریقیادا، ئەمانە ئاماژەن بۆ ئەگەری پاشگەزبوونەوەی ویلایەتە یەكگرتووەكان و دەسەڵاتی جیۆسیاسی و ئابووری، هەر ئەمەش دەبینین بۆتە مایەی مشتومڕی گەرمی نێوان كۆمارییەكان( دۆناڵد ترامپ) و دیموكراسییەكان( هیلاری كلینتۆن) لە میانی هەڵمەتی هەڵبژاردندا، كاتێ دەنگەكان زیاتر بەرزدەكرێنەوە بۆ گێڕانەوەی تواناو هێزی ئەمریكا.
كەواتە واشنتۆن چی دیكە ناتوانێت دەسەڵاتی بەسەرهەموواندا هەبێت، هۆكارەكەشی هەژموونی نێودەوڵەتیی چین و رۆڵی تازەی رووسیایە، وێڕای بەرزبوونەوەی دەنگی ناڕەزایی بەرامبەر واشنتۆن لە جیهانی سێیەمدا كە لەبەر سیاسەتی ئەمریكاو بەتاڵانبردنی سامانەكانیان زۆر مەینەتییان چێشتووە، لە كۆنگرەی بیستەمدا ئامادەبوونی سعودیە و توركیا سەرنج و بایەخی چینی زۆر بەلای خۆییدا راكێشا، رەنگە هۆكارەكەشی كەمبوونەوەی رۆڵی ئەمریكا لە داگیركردنی ئەفغانستان بێت لە ساڵی 2001 و عێراق لە ساڵی 2003دا، كە بووە هۆی داڕووخانی گەلانی ئەو دوو وڵاتە و رەنگدانەوە لەسەر دەوڵەتانی ئیقلیمی بە گشتی، ئەمە سەرباری سیاسەتی پشتگیریی و هاریكاریی ئەمریكا بۆ ئیسڕائیل كە نكوڵی لەمافی چارەی خۆنووسینی گەلی فەلەستین دەكات و دامەزراندنی دەوڵەتێكی سەربەخۆ كە پایتەختەكەی قودس بێت.
لە كۆنگرەی بیستەمدا چین و رووسیا دەستپێشخەربوون لە بانگەشەكردن بۆ چاكسازیی لە سەندووقی دراوی نێودەوڵەتی و بانكی نێودەوڵەتی، ئەمەش بە شێوەیەكی تایبەتی پێوەندیی هەیە بە دەوڵەتانی گەشەسەندووی ئابووری و بازاڕەكانیانەوە، هەرچەندە زۆر لەمپەر لەبەردەم ئەم هەنگاوەدا هەیە، بەهۆی سەپاندنی دەسەڵات لەلایەن ئەمریكاوە، بەڵام ئەمە سەرەتایەكی هۆشیاریی تازەو سووربوونە لەلایەن دەوڵەتانی برێكس و دەوڵەتانی گەشەسەندوو كە لە ئەنجامی سیاسەتی ئابووریی ئەمریكا زیانیان پێ گەیشتووە، بە مەبەستی ئەنجامدانی چاكسازی لە دامەزراوە ئابوورییەكانی نێودەوڵەتی.
چین ئەو وڵاتەی كە بەردەوام پێداگریی دەكرد كە دەوڵەتێكی گەشەسەندووە زۆر بە هێمنی هاتە مەیدانەوە و بەرەو گرتنەدەستی سەركردایەتیی هەنگاوی هەڵێنا، ئەمەش لە میانی كۆنگرەی بیستەمی ساڵی 2014دا بە ئاشكرا بەدەركەوت، ئەو بە تەنیا دەوڵەتی مەزن نییە، بەڵكو زلهێزیشە، چونكە ناوەندی ئاوریشمە لە بازرگانی و پیشەسازی و كشتوكاڵدا، ئەمە وێڕای بنكەی زانستی و زانیاری لەسەر ئاستی جیهاندا، ئەم راستییانە لە كۆنگرەی باڵای هانگچۆدا زیاتر روون بووەوە لە میانی چەندین گۆڕانكاریی نێودەوڵەتی و ئیقلیمیدا پلە بە پلەو هەنگاو بە هەنگاو دوای گرتنەبەری سیاسەتێكی تازە، ئەویش دوای مردنی ماوتسی تۆنگ لە ساڵی 1976 و بەیاساكردنی توندوتیژی كە ماوەیەك لەسەردەمی شۆڕشی رۆشنبیریدا باوبوو.