تەكنۆلۆژیاكانی راگەیاندن

تەكنۆلۆژیاكانی راگەیاندن
دەتوانین بڵێین كە تایبەتمەندییە بنەرەتییەكان لە تەكنۆلۆژیای سەردەمیی بۆ راگەیاندن و پەیوەندییەكان خۆی لە وابەستەی تەكنۆلۆژییەكان راگەیاندنی ئۆتۆماتیكی بە تەكنۆلۆژییەكانی تەلیی و بێتەلی و هەروەها بیستراو و بینراو، یانیش كۆی هەرسێ‌ لایەنەكەی تێكست و دەنگ و رەنگ، دەبینێتەوە.
مارشال ماكلوهان ی شارەزا دەڵێت ناتوانرێت سەیری مەتنی راگەیاندن بكرێت دوور لە تەكنۆلۆژیای ئامرازەكانی خودی راگەیاندن، چونكە چۆنیەتی پەخش و بڵاوكردنەوەی بابەتەكان لەلایەن دەزگاكانی راگەیاندن و ئەو جەماوەرەی كە پەیامەكەیان ئاراستە دەكرێت كاریگەری خۆیان دەبێت لەسەر ئەو بابەتانەی كە ئامرازەكان دەیڵێن. بەڵام سروشتی ئامرازەكانی ئەو راگەیاندنەی كە مرۆڤ پەیوەندی پێوە دەكات زیاتر كۆمەڵگا پێكدێنێت لەوەی كە ناوەرۆكی پەیوەندی. بۆیە كە ماكلوهان كە سەیری مێژوو دەكات بەجۆرێك هەڵوێست وەردەگریت كە دەتوانین ناوی بنێین حەتمییەتی تەكنۆلۆژی(Technoligical Determinism) ، ئەوكاتەی كارل ماركس بڕوای بە حەتمییەتی ئابووری هەبوو و وای بۆ دەچوو كە رێكخستنی ئابووری بۆ كۆمەڵگا دەبێتە لایەنێكی بنەڕەتی لە زۆر لایەنەكانی ژیانیدا، بەڵام فرۆید وای بۆ دەچوو كە سێكس رۆڵی بنەڕەتی لە ژیانی مرۆڤ و كۆمەڵگادا دەبینێت، ماكلۆهان بڕوای وایە كە داهێنانە تەكنۆلۆژییە گرنگەكان كاری بنەڕەتی دەكاتە سەر كۆمەڵگاكان. ماكلۆهان ئەم قۆناغەی كە ئێستا پیایدا تێدەپەڕین بە سەردەمی ( بازنەی ئەلیكترۆن)ی ناودەبات، كە بەتایبەتی خۆی لە تەلەفزیۆن و كۆمپیوتەرو ئەلیكترۆنیاتدا دەبینێتەوە، وبە فراوانكردن و لاساییكردنەوەی مێشكی مرۆڤ، كۆتایی بە ( ئوسلووبی تەجریدی واقع) هێناو، دووبارە خێلەكی گەڕاندەوە بۆ تاك، كە لەدەرەنجام رۆشنبیرییەكی بەربڵاوی بڵاوكردەوە. ئەگەر وەكوو بەشێك لە پرۆسەو تەكنۆلۆژیایەی كە رێرەوی هەموو كۆمەڵگای گۆڕی سەیری بكەین هەر وەكوو پێشكەوتنە هونەرییەكانی دیكە ئەو كات ئێمە گرنگی بە كاریگەرییەكانی بەدەر لە ناوەرۆكەكەی، دەدەین. مرۆڤی ئەم سەردەمە 90% زانییارییەكانی لە رێگای بینین یان بڵێین راگەیاندنی بینراو(Visual media) وەردەگرێت. لێرەدا روون دەبێتەوە كە تا چەند توانای راستەقینە هەیە بۆ گواستنەوەی دید لای هەر كۆمەڵگایەك لە حاڵەتی ئەرێنی بۆ نەرێنی و بە پێچەوانەوە لە رێگای راگەیاندنی بینراو كە بەشێك لە پرۆگرامەكانی پێچەوانەی پرەنسیپ و عورف و نەریتەكانن لە چوارچێوەی بەرنامە ئاساییەكانی.
لەبەراووردێكی سادەو ساكاردا لەنێوان كۆمەڵە وڵاتی باكووری پێشكەوتوو و كۆمەڵە وڵاتی باشووری سەرهەڵداو بۆمان روون دەبێتەوە كە تاچەند كۆمەڵەی یەكەم زاڵە بەسەر راگەیاندنی كۆمەڵەی دووەم و ئەو ناهاوسەنگییەی كە جۆری دووەمیان بەدەستییەوە دەناڵێنن ئەگەر بەراووردی نێوان هەردوو راگەیاندن بكەین. ئەم بەراوردكاری و راستییە تۆڕی زانیاریی جیهانی ( ئینتەرنێت)یش دەگرێتەوە،و زمانی ئەو وڵاتانەو بەتایبەتی زمانی ئینگلیزی بەتەواوی زاڵبووە بەسەر زمانەكانی دیكە لەبواری بەكارهێنانی ئینتەرنێت. چونكە 88% ئنتەرنێت پرۆگرامەكانی بەزمانی ئینگلیزین و 9% ئەڵمانین و 2% فەرەنسین و 1% كەماوە دابەش دەبنە سەر سەرجەم زمانەكانی دیكەی لە جیهاندا هەن و، 60% كۆی گشتی ئینتەرنێت لە ئەمریكادا چڕ دەبێتەوەو 26% لە ئەوروپاو هەموو وڵاتانی دیكەی دونیا 14%یان بەردەكەوێت. لەم سەردەمەی جیهانگیریی و سەرەرای ئەوەی دەرگایەكی فراوان لە هەل لەبەردەم میللەتان كراوەتەوە بەڵام هێشتا پڕە لە تەحەددیاتی چارەنووسسازو، هەموو زمانەكانی دونیا رووبەرووی تەحەددیاتی چارەنووسساز دەبێتەوە بەهۆی ئەو گۆڕانكارییانەی لە فاكتەری دیمۆگرافی(Demographic Trends) و تەكنەلۆژیا زۆرو زەوەندەی پەیوەندییەكانی سەردەمدا، نیوەی ئەوەندە هەزار زمان و شێوەزارەدا نیوەی زیاتر بەهۆی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیای گەیاندن هەڕەشەی لەناوچوونی لێدەكرێت تاكۆتایی ئەم سەدەیە. بێگومان دەزگا راگەیاندنەكانی نێودەوڵەتی شتی ئەوتۆ بڵاودەكاتەوە كە سوودی زۆری بە مرۆڤ دەگەیەنێت و پانتایی بیرو هزری فراوانتر دەكات و رۆشنبیرتری دەكات و دەبێ‌ دان بەوەدا بنێین كە ئەو تەكنۆلۆژیایە كاریگەری زۆرتری هەبووە لەسەر لایەنی ئابووری تا رادەیەك كە دەستەواژەی ئابووری سەردەم بەكار بێت وەكوو گوزارشتێك لە كاریگەری تەكنۆلۆژیا بەسەر جموجۆڵی بازرگانیدا، ئەو بارودۆخەی ئەم ئابوورییە دروستیكرد نەك هەر هەڵس و كەوت و جۆری پەیوەندیی لەنێوان دەزگاكان گۆڕی، بەڵكو بەشداری لە گۆڕینی شێوازی بەكاربردنیشی كردو لەو میانەدا بازرگانی ئەلیكترۆنی سەری هەڵدا وەكو شێوازێكی نوێ‌ لە مامەڵەكردنی دەزگا بازرگانییەكان لەگەڵ بەرامبەرە ناوخۆییی و دەرەكییەكانیش. تا پێویستی ئەم دەزگایانە بەم ئامرازانە زیاد بكات، ئەم ئامرازانەش بەردەوام دەبن و زیاد ەكەن و پێشدەكەوون. راگەیاندنی رۆژئاواییش هەروەكوو خۆی بەزمانحاڵی سیستمی سەرمایەگوزاری مایەوەو هەژمار كرا، بەشێوەیێكی روون گوزارشت لە قۆرخكردنی سنووردار دەكات لەگەڵ راگەیاندنەكانی وڵاتانی تازە پێگەییو. لەگەڵ حاڵەتی گوێ‌ و چاو شڵكردن بۆ ئەو بابەتانەی راگەیاندنەكان پێشكەشی دەكەن و ئەو تام و چێژەی كە پێیدەدەن و ئەو نوێكارییە بەردەوامەی هۆكارەكانی راگەیاندن بەخۆیەوە دەیبینن و شێوازی پەخشكردنی بەرنامەكان، پێویستە بە وردیی لەو حاڵەتانە بڕوانین چونكە ئەوەی لەلایەن راگەیاندنكارەكانەوە پێشكەشمان دەكرێن ناتوانین بڵێین تەنها كاریگەری ئەرێنی لەسەر هەر كۆمەڵگایەك دەبێت.
لێرەدا پرسیارێك رووبەرووی هەموومان دەبێتەوە كە ئەویش چ دێت لەدوای چەسپاندنی كۆڵەگەی فیكری و هونەری ودەوڵەمەندكردنی ناسنامەی رۆشنبیری كۆمەڵگای كوردستانی لە كاروانی گەشەسەندنی ئابووریدا بەشێوەیێك كە بەشداریی لە پەرەپێدانی وتارو گفتوگۆی ناوخۆیی ودەرەكی لەگەڵ جیهانی پێشكەوتوو بكات و هۆشیاری گشتی بە مەنهەجییەتێك دەوڵەمەند بكات كە بڕوای بە پاراستنی بەهاو كەڵتوورە مێژوویەكەی فیكری و رۆشنبیری لەكوردستان ببێت و لەگەڵ پێداویستییەكانی نوێگەری ئاوێتەیان بكات بەرەو بونیادنانی توانای(Soft Power) بۆ هەموو گەل. هەروەها بۆمان هەیە كە پرسیاركەین كێن ئەو كەسانەی بەرپرسن لە داڕشتنی پلان و ستراتیژە هەنووكەیی و دوارۆژ بۆ پەرەپێدان و پێشكەوتن و بەرزكردنەوەی ئاستی هونەری و تەكنیكی بەرهەمهێنەری راگەیاندنی بینراو و بیستراو و خوێندراو ی ئەلیكترۆنی ناوخۆ لە كوردستاندا لەسایەی ئەو هەموو پێشكەوتن و هاتنە كایەی ئەو هەموو زانیارییانە لە جیهاندا.
Top