ئەمڕۆ یادی 100 ساڵەی نەخشەی سایكس پیكۆیە دەوڵەتی كوردستان راستییەكی گەشاوەیە
ئازا حەسیب قەرەداخی
16/5یادی سەد ساڵەی نەخشەكەی سایكس پیكۆیە. لەم سەروەختەدا، قسەكردن لەبارەی هیچ بابەتێك هێندەی قسەكردن لەبارەی ریشەكێشكردنی تیرۆر و هەڵوەشانەوەی نەخشەی سایكس پیكۆ، لەناو كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و هەرێمایەتیدا گەرم نییە. هەروەها لەپێناوی هیچ بەرژەوەندییەكدا ئەوەندەی ئەم بەرژەوەندییە هاوبەشە هاوپەیمانێتی و پەیوەندییەكان كارا نین.
هەردوو بابەتەكەیش بە شێوەیەكی ریشەیی پەیوەندیدارن بە گەلی كوردستانەوە. لەناوبردنی تیرۆر واتە ریشەكێشكردنی ئەو فاكتەرەی كۆسپە لەبەردەم گەلی كوردستاندا و ناهێڵێ هەنگاوەكانی بۆ گەشەكردن و سەقامگیری خێراو تۆكمە و هاوسەنگ بن. هەڵوەشانەوەی نەخشەكەی سایكس پیكۆیش واتە زەمینەسازیی جیۆپۆلیتیكیی بۆ دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان كە فاكتەری بنچینەییە بۆ ئارامی و پێشكەوتن و گەشەكردنی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و كولتووریی. لە دوای سەرهەڵدانی داعش و پەلهاوێژیی هەژموونی ئێران بە ناوچەكەدا، ئیتر هەر دوو ئەركی قەڵاچۆكردنی تیرۆر و هەڵوەشانەوەی نەخشەی سایكس پیكۆ، بوونەتە دووانەی لێكدراو. واتە لەم قۆناغەدا هەر كامیان بێ ئەوی تریان ناكرێ.
كە كار دەكرێ بۆ لەناوبردنی تیرۆر دەبێ بیر لەوە كرابێتەوە هەردوو دەوڵەتی فاشیلی عێراق و سووریا هەڵوەشێنرێنەوە، چونكە كارگەی بەرهەمهێنانی تیرۆرن. كە بیر لەوەش دەكرێتەوە نەخشەی ناوچەكە بگۆڕدرێ، ناكرێ بە بێ لەناوبردنی تیرۆر ئەم ئامانجە بە دی بێت، چونكە رێكخراوە تیرۆریستەكان مەقاشی ئەو دەوڵەت و ناوەندانەن كە دژی گۆڕانكارییە جوگرافی و سیاسییەكانن و بەكاریان دەهێنن بۆ بەرپاكردنی شەڕ و ناسەقامگیریی تا دەرفەتی ئارام نەڕەخسێ بۆ جێبەجێكردنی گۆڕانكاری لە ناوچەكەدا. بەم لۆژیكە هەر گوتار و چالاكییەكی سیاسی و فیكری و مێدیایی نەتوانێ ئەم دووانە لێك گرێ بدات، یان نەیەوێت ئەم پەیوەندییە دیالیكتیكییە بسەلمێنێ، یاخود هەوڵ بدات لێكیان جیا بكاتەوە، لەبەرەنجامدا خزمەتی پرۆژەی هێشتنەوەی تیرۆر و هێشتنەوەی دەوڵەتە شۆفێنییەكان دەكات.
گوتارێك كە پەیدابوونی دەوڵەتی كوردستان بە درۆ بزانێ. ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان بە بانگەشە لێك بداتەوە. ستراتیژی سیاسیی بریتی بێ لە رێگەگرتن لە دابەشبوونی عێراق و سووریا. هەموو ئەمانە خزمەتی بێ چەندوچۆنی تیرۆر دەكەن و ئیش بۆ مانەوەی عێراق و سووریا دەكەن كە دوو فۆرمی فاشیل و دوو دەوڵەتی نادەوڵەتن و كارگەی بەرهەمهێنانی شێوازە جۆراوجۆرەكانی فاشییەت و تیرۆرن.
ناوچەكە تەنیا بەوەندە ئۆقرە ناگرێ كە داعش لەناوببرێ، بەڵكو دەبێ "عێراق و سووریا" هەردوو كارگە گەورە بەرهەمهێنەرەكەی داعش و نموونەكانی دیكەی وەكوو داعش لەناوببرێن.
لەگەڵیشیاندا كۆتایی بە فیكری سەلەفی جیهادی و فراوانخوازیی شیعەگەراییش بهێنرێ كە كەرەستەی خاوی بەگەڕخستنی كارگەكانی بەرهەمهێنانی تیرۆرن لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
كە تیرۆر لەناو دەبرێ، واتە عێراق و سووریاش نامێنن. كە عێراق و سووریا هەڵدەوەشێنەوە، واتە دوو كارگەی سەرەكی بەرهەمهێنانی تیرۆر نامێنن.
بەڵام هاوكات بە نەمانی عێراق و سووریا بۆشایی جیۆپۆلیتیك لەناوچەكەدا دروست دەبێ. كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و هەرێمایەتیش دەبێ بە خێرایی ئیش بۆ پڕكردنەوەی ئەم بۆشاییە بكەن، ئەگینا خه‌ڵکی دیکه بە حوكمی نزیكیی جوگرافیایی دەتوانێ پڕی بكاتەوە و ئەوسا مەترسییەكە زۆر گەورەتر دەبێ لەسەر ئاسایشی جیهان.
بۆیە لەم هاوكێشە ئاڵۆز و تێكهەڵكێشەدا و بۆ پڕكردنەوەی بۆشایی جیۆپۆلیتك، دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان بووەتە راستییەكی گەشاوە و پێویستییەكی جیۆپۆلیتیكی بۆ ناوچەكە و جیهان. بە واتایەكی دیكە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی كە ئارامی و ئۆقرەیی لەناوچەكەدا دەوێت و دەیەوێ چیتر تیرۆر هەڕەشە نەبێت بۆ سەر ماڵ و بەرژەوەندییەكانی، مەحاڵە بتوانێ بە بێ دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان دیزاینی نوێی ناوچەكە بكات.
