بارودۆخی ئێستای سیاسی و ئەمنی دەرفەتێكی تازەی بە هەرێمی كوردستان دا وەك جۆرێك لە سەربەخۆیی لە حكومەتی ناوەند و كرانەوە بە رووی دەرەوەدا و دەركەوتنی كەرتی تایبەت كە رۆڵی خۆی لە پڕۆسەی پەرەپێدانی كوردستاندا بینیوە، بەڵام نەبوونی هۆكارەكانی كۆنتڕۆڵكردنی سیستەمی ئابووری لە ئەنجامی فاكتەرە دەرەكییەكان، هەروەها ئەوەی كە پەیوەستە بە ئەدای دامەزراوەو تاكەكان، بووەتە هۆی سەرهەڵدانی چەند دیاردەیەكی نەرێنی لە بەڕێوەبردنی حكومەتی هەرێم و كۆمەڵگە بەگشتی، كە ئەو پێشنیارانە ئامانجیان چارەسەركردنی ئەو دیاردانەیە، جا بۆ وەدیهێنانی ئەمە، پێویستە لەسەر ئەو هۆكارانە بوەستین كە ئیدارەی حكومەتی بەم دۆخە گەیاند.
أ: لاوازیی پلاندانانی بەرنامەدار لە پڕۆژەكانی وەبەرهێنان و خەرجیدا.
ب: لاوازیی هەماهەنگی لەنێوان دامەزراوە حكوومییەكان لە هەرێم، وەك ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەت و پارێزگاكان.
پ: لاوازیی شافییەت لە رێكخستن و بەڕێوەبردنی سەرچاوەكانی دارایی.
ج: هەڵاوسانی دەزگای ئیداری بە كەسانێكی ناشیاو و بێ توانا لە بەشداریكردن لە پڕۆسەی بنیاتنان و پەرەپێداندا.
چ: كەموكوڕیی لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە مرۆییەكان لەمیانی بوونی ژمارەیەكی زۆری ناشیاو لە نەخوێندەواران و لە هەڵگرانی بڕوانامەی سەرەتایی و ناوەندی و بەدەگمەن لە هەڵگرانی بڕوانامەی باڵا كە بتوانن سیاسەتی گشتی و بەرنامەكانی جێبەجێكردن و بەدواداچوون دابڕێژن.
ح: بارگرانیی دارایی كە كەوتۆتە سەرشانی حكومەت لە ئەنجامی بێكاریی داپۆشراو كە خەرجیی مووچەی زیادكرد بێ سوودی ئەو كارانەی كە دەیكەن.
خ: نەبوونی وەسفێكی تەواوی كارەكان بۆ دیاریكردنی شایستەكانی كاركردن و ئەو ئەركانەی پێویستن كە ئەدا بكرێن بەمەبەستی دانانی كەسی شیاو لە شوێنی شیاودا.
د: لاوازیی سیستەمی ژمێركاریی پەیڕەوكراو لە حكومەت.
ر: رووننەبوونی سیستەمەكانی لێپرسینەوەو پاداشتكردن و لێپێچینەوەی كارگێڕی و یاسایی..تاد.
ز: پشتبەستن بە شێوازە نەریتییەكان لە راییكردنی مامەڵەو رێكارە كارگێڕی و ژمێریاری و پڕۆسەكانی بڕیاروەرگرتن.
ژ: دیدگاو تێڕوانین بۆ ئامادەكردن و پێگەیاندنی كادیری كارگێڕی بۆ سەركردایەتیكردنی پڕۆسەی بنیادنان و پەرەپێدان لاوازە و بەرهەمدار نییە.
س: سەرهەڵدانی دیاردەی گەندەڵیی كارگێڕی كە هەرەسی بە هەیكەلبەندیی كارگێڕی هێناوە.
پێداویستییەكانی چاكسازیی كارگێڕی
لەپێناو وەدەستهێنانی سەركەوتن لە هەر پڕۆژەیەكی پەرەپێدان یان چاكسازیدا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، پێویستە لەسەر سەركردایەتیی سیاسی ئەم پرەنسیپە سیاسییانە پەیڕەو بكات:
1. دیراسەكردنی واقیعی نادروستی ئێستا كە بە ئاشكرا ئاماژەیە بۆ بوونی دیاردەگەلی نەرێنی لە دەزگای حكوومی و خراپیی ئەو خزمەتگوزارییانەی پێشكەش بە هاووڵاتیان دەكرێن، كە بۆتە مایەی بێزاریی سەرجەم خەڵك لەو رەفتارانەی كە دەزگای حكوومی لەلایەن هەندێ كەسەوە پەیڕەودەكرێن.
2. پرەنسیپی چاكسازی و پلاندانان و پەرەپێدان لە بەڕێوەبردنی حكومەتی هەرێمدا.
3. سڕكردنی دەستڕۆیشتوویی سیاسیی پەیڕەوكراو لەلایەن حزبە سیاسییەكان لەسەر ئەدای بەڕێوەبردنی حكومەت.
4. پڕۆژەی چاكسازیی كارگێڕی و پلاندانان بە مەبەستی وەدیهێنانی گواستنەوەیەكی كوالیتی لە بەڕێوەبردنی سیاسییەوە بۆ بەڕێوەبردنی زانستیانە بە ئامانجی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان لەلایەن حكومەتەوە بە شێوەیەكی باش.
5. پرەنسیپی پاداشت و سزا لە حكومەتدا ئەویش بە بڕیاری شەفاف ئەنجام دەدرێت.
پلاندانانی ستراتیژیی لە هەرێمدا
ئامانج:
«بەكارهێنانی نموونەیی سەرچاوە مرۆیی و سروشتی و داراییەكان بۆ بنیاتنانی كۆمەڵگەی مەدەنی و دیموكراسی كە لەرووی ئابوورییەوە گەشاوە بێت».
عێراق بەشێوەیەكی گشتی و هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی تایبەتی بە قۆناغی گۆڕانكارییدا تێدەپەڕن، گۆڕانكاریی بۆ دیموكراسییەت، ئەو گۆڕانكارییە مانای چییەو چۆن پێویستە چارەسەربكرێت. ئامۆژگاریی سیاسەتوانان و شارەزایانی رۆژئاوا دووپاتی ئەوە دەكەنەوە كە دیموكراسییەت واتا هەڵبژاردن، خزمەتگوزاریی مەدەنیی باش، ئازادیی راو رۆژنامەگەری و راگەیاندن. بەڵام گۆڕانكاریی بۆ دیموكراسییەت مانای بیركردنەوەی ستراتیژییە، دەمانەوێت كوردستان دوای دە یان بیست ساڵ چۆن بێت، سیستەمی ئابووری چۆن گەشەدەكات و لە ساڵانی داهاتوو چۆن پەرەدەسێنێت، پێداویستییەكانی چین. ئایندە پێویستی بە بیركردنەوەیەكی جیددییە ئەگەر ئارەزوو یان پەیمانێك لەلایەن حكومەت و هەموو لایەنە بەرپرسەكان لە كۆمەڵگەوە هەبێت.هەندێ فاكتەری ناوخۆیی و دەرەكی هەن كە داوامان لێدەكەن بیر لە پلاندانێكی ستراتیژیی بكەینەوەو فاكتەرە ناوخۆییەكانیش بریتین لە گەشەی دانیشتوان و هەیكەلبەندیی ئابووری و پێكهاتەی كۆمەڵایەتی و سروشتی سیستەمی سیاسی. بۆ نموونە، گریمان ئێستا 45%ی دانیشتوان لە تەمەنی كەمتر لە 15 ساڵدان، كەواتە واقیعی ئابووری دوای 20 ساڵ چۆن دەبێت؟ ئەو كاتە ئەو منداڵانە دەبنە گەنج،نموونەش لەم بوارەدا زۆرە.
هەروەها فاكتەری دەرەكی هەن لەوانە كە لە جیهان روودەدەن كە كاریگەرییان هەیە، وەك گڵۆبالیزم و لایەنە جیاجیاكانی و ئاراستەكانی كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری و فاكتەرەكانی جوگرافیی سیاسی و شۆڕشی تەكنەڵۆژی و كاریگەرییە ئابووری و كۆمەڵایەتییەكانی، هەروەها بەها ئایینی و رۆشنبیرییەكان، ئەم هەموو فاكتەرانە داوامان لێدەكەن بیر لە پلانێكی ستراتیژی بكەینەوە كە خۆی لەخۆیدا پڕۆسەیەكی ئاڵۆزەو پێویستی بە بەشداریپێكردنی ژمارەیەكی زۆری ئاماژە و گریمانەكان هەیە وەك هۆكارێك بۆ پلاندانی پەرەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی لە هەرێمدا. ئەو پلانە ستراتیژییەش كە داوای دەكەین بریتییە لە نەخشە ڕێگای پەرەپێدانێكی سەرتاپاگیری درێژخایەن بۆ وەدیهێنانی ئامانجە ئابووری و كۆمەڵایەتییەكانمان كە كارئاسانی دەكەن بۆ هاووڵاتیان تاكو بە ئایندەی خۆیان ئاشنا بن و خواستەكانیان لە چوارچێوەی كاتێكی زانراودا بەدی بێنن.
پێویستە ئەركی بنەڕەتی( كاركردن بێت بۆهێنانەكایەی هاوسەنگییەك لە نێوان داهات و پێداویستییەكانی پەرەپێدان لەمیانی دانانی چەند پرەنسیپ و ئاراستەی گشتی بۆ بەڕێوەبردنی ستراتیژیی پەرەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی) لەم روانگەوە پێویستە هاوكاری و هەماهەنگی هەبێت لەگەڵ هەموو وەزارەت و دامەزراوەكان و كەرتی تایبەت و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی بە نەخشەكێشانی ستراتیژییەكانی پەرەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی تاكو كوردستان لەرووی ئابوورییەوە گەشەدار بێت و كۆمەڵگەكەشی شارستان و پێشكەوتوو بێت لە رووی زانستی و رۆشنبیری و كۆمەڵایەتییەوە، دەمانەوێ جەخت بكەینەوە لەسەر ئەوەی كە ناكرێ گەشەی ئابووری بێتەدی بەبێ بوونی كۆمەڵگەیەكی شارستان و پێشكەوتوو.
ستراتیژیەتی پەرەپێدان لە هەرێمی كوردستاندا پێویستە و دەبێ جەخت لەسەر چوار تەوەری سەرەكی بكاتەوە بە پێی دووپاتكردنەوەی پەیماننامەی نێودەوڵەتی و ستراتیژییەتی پەرەپێدان لە عێراقدا:
1. بەهێزكردنی بنەماكانی گەشەی ئابووری.
2. چالاككردنی كەرتی تایبەت بەتایبەتی لە میانی ئامادەكردنی ژێرخانێكی خوازراودا.
3. چاككردنی شێوازی ژیان لەمیانی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییە بنەڕەتییەكان.
4. بەهێزكردنی كارگێڕیی پلەبەندی لەمیانی چاكسازیی كارگێڕی و ئامادەكردن و راهێنانی هێزی مرۆیی كاركەر.
لەپێناو دەستكردن بەم ئەركە ستراتیژییەی پلانێكی تۆكمە، شرۆڤەكردنێكی تەواوی مێژوویی و ئەو گۆڕانكاریانە پێویستن كە كاریگەریان هەیە بۆ سەر واقیعی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتیمان، هەروەها شرۆڤەكردنی واقیعەكە، لەمەشدا پێویست بە شرۆڤەكردنی خاڵە بەهێزەكانی ئێستای هەرێمی كوردستان دەكات، لەگەڵ خاڵەكانی لاوازی و ئاستەنگەكان و رۆشنایی خستنەسەر ئەو دەرفەتانەی بۆ پەرەپێدان رەخساون و ئەو هەڕەشەو مەترسییانەی كە رەنگە رووبەڕوویان ببینەوە كە كاریگەریان هەیە بۆ سەر پەرەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی. پڕۆسەی پلاندانانی تەواو پێویستی بە بەشداریی هەمووان هەیە لەوانەش سەركردایەتیی سیاسی وحكومەت و وەزارەتەكان و هەموو توێژو چینەكانی كۆمەڵگە، سێ لایەن هەن پێویستە پشتیان پێ ببەسترێت:
1. دەستنیشان كردنی سەرچاوەو دیراساتەكانی سوود.
2. شڕۆڤەكردنی بڕی ئەو توانایەی هەمانە.
3. روو بكەینە بیركردنەوە لە پڕۆسەی نەخشەدانانی ستراتیژی
بۆیە لەپێناو كاركردن و چاكسازی لە سەركردایەتیدا، پێویستە لەسەر دانایی و شارەزایی خۆی بنیادبنێت و هەموو لێهاتوویی و بڕوایەكی هەبێت بە بەهرەی فێربوون كە ئەم میتۆدە بگاتە هەموو كارمەندانی دەزگاحكوومییەكان، چونكە سیاسەتی چاكسازیی كارگێڕی بۆتە میتۆدێك لای هەموو دەوڵەت و گەلان، كە جەخت دەكەنەوە لەسەر بەرزكردنەوەی رەگەزی مرۆیی لەبەرئەوەی توخمێكی كاریگەرو فاكتەرێكی گرنگە بۆ وەدیهێنانی ئامانج و پلان و بەرنامەكانی پەرەپێدان كە دەزگای حكوومی لێی بەرپرسە بۆ خزمەتكردنی هەموو پێكهاتەكانی كۆمەڵگە.
سەركەوتنی راستەقینەی دەزگای حكوومی لە ئەدای پەیامەكەی دەوەستێتە سەر فەرمانبەری گشتی كە توانای هەبێت بەرپرسیارێتی لەئەستۆ بگرێت و بەباشیی خزمەتی هاووڵاتیان بكات و مامەڵەی جوانیان لەگەڵدا بكات و لە مەینەتییەكانیان بگات، چونكە بەقەدەر توانای ئەو لەو ئەركەدا دەكرێ مۆركێكی باش لای بزنسكار و وەبەرهێنەر دروست بكات كە ئارەزوویان هەبێت لە وەبەرهێنانی سامانەكانیان و دامەزراندنی پڕۆژە كە خێر بۆ خەڵكی كوردستان بداتەوەو هەلی كاریان بۆ دابین بكات.
بیرۆكەی تازەی پەرەپێدان دەخوازێ تەنانەت بەڕێوەبردنێكی باشی داهاتی مرۆیی دەسەپێنێت بۆ دۆزینەوەی كادیران لەوانەی كە توانای كاركردنیان هەیە بۆ خزمەتكردنی هاووڵاتیان، فەرمانبەری گشتی بۆتە جەوهەری سیستەمە سەرتاپاگیرییەكەی كارگێڕیی سەركەوتوو، چونكە هەرچەندە بۆردو سیستەمەكانی كار پێشبكەون یان رێكارەكان كورتبكرێنەوە یان نەمێنن، ئەوا رەگەزی مرۆیی هەردەم وەك بنەمای سەركەوتن دەمێنێتەوە.
گواستنەوەی كوالیتی لە كارگێڕیی سیاسییەوە بۆ كارگێڕیی زانستی
گرنگترین دیاردەی نەرێنی كە رەخنەی پێ لە دەزگای كارگێڕیی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەگیرێت، بریتییە لە باڵادەستیی سیاسی لە بەڕێوەبردنی حكوومیدا چ راستەخۆ بێت یان ناڕاستەوخۆ، ئەویش لەمیانی دامەزراندنی بەڕێوەبەرانی گشتی و بەرپرسانی دیكە، كە بەمانای گرتنەبەری سیستەمی مەحسوبییەت و واسیتەیە كە هەندێ دەستكەوتی تایبەت لە هەموو كایەكانی ژیانی ئابووری و كۆمەڵایەتی تێدایە، سەرباری دەستتێوەردانی هەر سێ دەسەڵات كە زۆر زەحمەتە دەسەڵاتەكانی دادوەری و یاسادانان و جێبەجێكردن لەیەكدی جیا بكرێتەوە، بۆیە پێویستە رێكاری خێراو بوێرانە وەربگیرێت بۆ جیاكردنەوەی تەواوی نێوان ئەو سێ دەسەڵاتە، هەروەها دۆزینەوەی هەیكەلبەندو میكانیزمێكی كاركردن بۆ هەماهەنگیی نێوان هەر سێ دەسەڵات بە شێوەیەك شەفافییەت دابین بكات لە نەخشەكێشانی ئاراستەكانی سیاسی و رێزگرتنی دەسەڵاتی دادوەری، هەروەها سڕكردنی باڵادەستیی سیاسیی بەسەر دەسەڵاتی جێبەجێكردن بە مەبەستی وەدیهێنانی پرەنسیپی یەكسانی لە ماف و ئەركەكانی هەموو هاووڵاتیان وەك بەرنامەیەك لە بەرنامەكانی حكومەتی بوێر و بەدیهێنانی دیموكراسییەت بە شێوەیەك كە متمانەی هاووڵاتیان بە حكومەت و بەرنامە پەرەپێدانەكەی بەهێزبكات.
سەرۆكایەتیی حكومەت
ئامانج:
«حكومەتێكی بەهێزی یەكگرتوو و كارامەو بەتوانای حوكمڕانی لە هەرێمی كوردستاندا بۆ بەدیهێنانی ئامانج و ئاواتەكانی هاووڵاتیان لەمیانی دابینكردنی ئاسایش و فەراهەمكردنی هەلی كارو پرەنسیپی یەكسانی لە نێوان هەموو هاووڵاتیاندا بە چاوپۆشی لە ئینتیمای سیاسی و بیروباوەڕی ئاینییان. هەروەها توانای هەبێت لە ئەنجامدانی وتووێژ لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵدا لەوەی كە پەیوەستە بە كاروبارو بەرژەوەندیی هاووڵاتیانی هەرێم و ببێتە رووگەیەكی سیاسیی بەرچاو لە دەرەوە لەنێو رێكخراوە سیاسییەكانی دەرەوەو رێكخراوەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی».
1. هەیكەلبەندیی كابینەی وەزاری
هەبوونی ئەو ژمارە زۆرەی وەزارەتەكان بە شێوەیەك كە لەگەڵ قەبارەی هەرێم ناگونجێت لەڕووی ژمارەی دانیشتوان و چالاكییەكانی ئەمەش هەماهەنگیی نێوان چالاكیی وەزارەتەكان و نەخشەی سیاسەتی دروست قورس دەكات، هەروەها دەركردنی بڕیاری راست بۆ پەرەپێدانی هەرێم و چارەسەركردنی كێشەكانی، پاڵنەرە سەرەكییەكانی پشت ئەم پێكهاتەیە سیاسی بوون و ئەزموونیش دیاردە نەرێنییەكانی سەلماندووە، بۆیە داوا لە حزبە سیاسییەكان دەكرێت كە بگەنە قەناعەتی تەواو بەوەی پێویستە چاوبخشێنرێتەوە بە هەیكەلبەندیی كابینەی تازەی وەزارەت بەشێوەیەك ژمارەكەی كەم بكرێتەوە و هەندێكیان یەكبگرنەوە و بكرێنە وەزارەتی پسپۆڕ.
2. میكانیزمی هەماهەنگیكردن:
ونبوونی میكانیزمێكی روون لەنێوان سەرۆكایەتیی حكومەتی هەرێم و سەرۆكایەتیی هەرێم و پەرلەمان و وەزارەت و پارێزگاكان بووەتە هۆی بێسەروبەریی لە گەیاندنی رێنمووییەكانی پڕۆسەی داڕشتنی سیاسەتی گشتی و وەرگرتنی بڕیار و بەدواداچوونیان، بۆیە پێویستە هەیكەلبەندیی میكانیزمێكی تازە دابنرێت و تێیدا بە ئاشكرا هەموو ئەركەكان و رۆڵی لایەنە جیاوازەكان و پەیوەندییان لەگەڵ یەكتردا دیاری بكرێت، هەروەها لەبەر رۆشنایی ئەمەدا دەسەڵاتەكانی بەڕێزان سەرۆك وەزیران و جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیرەكان و پارێزگارەكان و بەرپرسان لە ئەنجومەنی وەزیران دیاری بكرێن بەشێوەیەك كە لە نەخشەدانانی سیاسەت و دەركردنی بڕیارە كارگێڕییەكاندا ئاسانكاریی بكرێت.
3. میكانیزمی دەركردنی یاسای وەزارەتەكان:
ئەزموونی كابینەكانی وەزاری ئەوەیان سەلماند كە دواكەوتن و سستییەك هەیە لە رووی دەركردنی یاساگەلی وەزارەتەكانی ئێستا لەلایەن پەرلەمانەوە لە ئەنجامی زۆری ژمارەی وەزارەتەكان و بێتواناییان لە داڕشتنی رەشنووسەكانیان لە كاتی گونجاودا، بۆیە لەڕووی یاساییەوە پێویستە چاو بە یاساگەلی ئەو وەزارەتانەدا بخشێنرێتەوە لەبەر رۆشنایی كابینەی تازەی وەزارەت و ئامادەسازی بۆ دانانی رەشنامەی یاسای دیكە بۆ وەزارەتەكان و دواتر بە یەك پاكێج پێشكەش بە پەرلەمان بكرێت لە كاتی پێكهێنانی حكومەتی تازەدا.
4. ئامانج و ئەركی وەزارەتەكان:
نەگونجانێكی ئاشكرا هەیە لە ئامانج و ئەركی چەند وەزارەتێك كە بووەتە هۆی دروستبوونی دووفاقی و نەبوونی هەماهەنگی لە بەڕێوەبردنی ئەركەكان و قورسیی دیاریكردنی بەرپرسیارێتی، بۆیە پێویستە لەچاوخشاندنەوە بە یاساگەلی تازەی وەزارەتەكان ئامانج و ئەركەكانی هەر وەزارەتێك بە روونیی دیاری بكرێت بە شێوەیەك ناكۆك نەبێت لەگەڵ هەندێكیان و میكانیزمی هەماهەنگی لە دیزاینی سیاسەتەكان بەهێزبكرێت.
5. ئاراستەی وەزارەتەكان:
زۆربەی یاساگەلی وەزارەتەكانی ئێستا كۆپی تەواوی وەزارەتەكانی حكومەتی فیدڕاڵن و تایبەتمەندییەكی هەرێمیان تێدا نییە، هەروەها زۆربەیان ئاراستەی سەنتڕاڵییان هەیە كە پشت بە فەلسەفەی سیستەمی سۆشیالیستی دەبەستن و ناكۆكن لەگەڵ سیستەمی سیاسی و فەلسەفەی ئابووری كە حكومەتی هەرێم پەیڕەویان دەكات، لەبەر ئەوە دەخوازێ كە ئەو یاسایانەی پێشنیاركراون تایبەتمەندیی هەرێمیان تێدابێت، هاوكات ئاراستەی فەلسەفەی ئابوورییان تێدا بێت كە حكومەتی هەرێم پەیڕەوی دەكات، ئەویش بە پشتبەستن بە ئابووریی بازاڕ و ئازادو ناسەنتڕاڵ و چالاككردن و پشتیوانیكردنی رۆڵی كەرتی تایبەت و جەختكردنەوە لەسەر دیاریكردنی ئەركی وەزارەتەكان بە دانانی ستراتیژییەتی دوورخایەن و نەخشەكێشانی سیاسەتە گشتییەكان و سپاردنی ئەركەكانی جێبەجێ كردن بە پارێزگاكان.
6. پەیوەندیی وەزارەت بە پارێزگاكان:
أ: یاساكانی ژمارەیەك لە وەزارەتەكان ئەركگەلێكی جێبەجێكردنیان تێدایە وێڕای ئەركی دیزایینی سیاسەتەكان، كە ئەمەش ناكۆكە لەگەڵ یاسا و ئەركی پارێزگاكان، هەروەها ناڕوونیی تەواوی پەیوەندیی وەزارەتەكان لە پارێزگاكاندا ئەوەی كە پەیوەستە بە فەرمانگەی وەزارەتەكان لە پارێزگاكاندا تایبەت بە دەسەڵاتەكان و رۆڵی وەزارەتەكان لەو پارێزگایانەدا كە ئەمەش بۆتە هۆی ناكۆكیی نێوان دەسەڵات و ئەركی وەزارەت و پارێزگاكان و هێنانەئارای كەشێكی نائارام و هەستیار لە نێوانیاندا، ئەمەش دەخوازێت بەتەواوی ئامانج و ئەركی هەر وەزارەت و هەر پارێزگایەك لەم بوارەدا لە یەكدی جیابكرێنەوە.
ب: ئەزموونی زانستی سەلماندوویەتی كە دووفاقییەكی تەواو هەیە لەنێوان ئەركی وەزارەتەكان لەگەڵ پارێزگاكان لە بواری پێشنیار و بڕیار و جێبەجێ كردنی پڕۆژەكان بۆیە پێویستە هەیكەلبەندی و میكانیزمێكی كاركردن بە روونیی هەبێت، هاوكات هەماهەنگی لەم بوارەدا كە زۆر گرنگە دابینكرابێت.
7. رۆڵی پارێزگاكان لە هەرێمدا:
بەتەواوی رۆڵی پارێزگاكانی هەرێم روون نییە كە دەبێتە هۆی ئەوەی ژمارەیەكی زۆری كێشەو ئاستەنگەكانی ناو حكومەت سەرهەڵبدەن، چونكە ڕۆڵی پارێزگای هەرێم بە تەواوی لەگەڵ رۆڵی پارێزگا لە حكومەتی فیدڕاڵدا جودایە، سەرباری ناڕوونیی هەیكەلبەندی نێوان ئەنجومەنی پارێزگاكان لەگەڵ پەرلەمان لە هەرێمدا، هەروەها جیاكردنەوەی نێوان ئەرك و دەسەڵاتەكانی سەرۆكی ئەنجومەنەكانی پارێزگا و پارێزگاران و بەرپرسانی پارێزگا.
8. دیوانی ئەنجومەنی وەزیران
أ: سكرتاریەتی ئەنجومەنی وەزیران:
بەمەبەستی ئەوەی كە كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی وەزیران زیاتر سیستماتیك بێت و بڕیارگەلی وا دەربكات كە بكرێ بە شەفاییەت جێبەجێ بكرێن، بۆیە پێویستە رۆڵی سكرتاریەت بەهێزبكرێت بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتیی رێكخستنی كۆبوونەوەكان لە ئەستۆبگیرێت و بابەتەكانی گفتوگۆ و پێشنیارەكان بۆ دەركردنی بڕیار بخرێتەڕوو، ئەمەش پیویست بەوە دەكات كە كادیری بەتوانا بۆ ئەم دەزگایە دابین بكات تاكو بابەتەكان هەڵبسەنگێنێت بۆ لێكۆڵینەوە لەلایەن دەستەكانی راوێژكاریی پسپۆڕ بەر لەوەی لە خشتەی كۆبوونەوە بخرێنەڕوو و بڕیاریان بۆ دەربكرێت.
ب: دیوانی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران:
هەیكەلبەندیی سەرۆكایەتیی دیوان
هەیكەلبەندیی دیوانی ئەنجومەنی وەزیران بە شێوەیەكی دیراسەنەكراو دانراوە و چەندین فەرمانگەو بەشی تێدایە كە ئەرك جێبەجێ دەكەن و لە راستیدا ئەركی وەزارەتەكانە، ئەم حاڵەتەش بۆتە هۆی دووفاقیی لە كاركردن و دژی دەسەڵات و ئەركەكانە، بۆیە پێویستە چاوبخشێنرێتەوە بە دەزگای رێكخستنی سەرۆكایەتیی دیوانی سەرۆكایەتیی هەرێم تاكو فەرمانگەكانی بگۆڕێن بۆ وەزارەت.
دەزگای بەدواداچوون
نەبوونی دەزگای بەداداچوون كە بەرپرس بێت لە بەدواداچوونی جێبەجێ كردنی بڕیارەكانی ئەنجومەنی وەزیران و پێشكەشكردنی راپۆرتی دەوری، ئەمە بۆتە هۆی ئەوەی كە وەزارەتەكان و فەرمانەگەكانیان پابەند نەبن بە جێبەجێكردنیان، بوونی دەزگایەك لە ئێستادا ئەركەكەی بەدواداچوونی جێبەجێكردنی بڕیارەكانی ئەنجومەنە، هەروەها دیاریكردنی گرفتەكان و سستییە كە لەلایەن وەزیران و بەرپرسانەوە دێتەدی لەكاتی بەدواداچوونی جێبەجێكردن لە وەزارەت و فەرمانگەكانیاندا كە بۆتە هۆی ئەوەی ئەنجامی ئەرێنی لێبكەوێتەوە.
كادیرانی پیشەیی و كارگێڕی و خزمەتگوزاری
بێگومان هەڵاوسانێكی گەورە لە سەرۆكایەتیی دیوانی سەرۆكایەتیی حكومەتی هەرێمدا هەیە لە رووی ژمارەو كارامەیی پێویست كە دەخوازێت چاوبخشێنرێتەوە بە دابەشكردنی كادیرەكان لەنێو ئەنجومەنەكەدا و گواستەوەیان بۆ وەزارەتە پسپۆڕەكان.
پ: یەكێتیی نەخشەكێشانی سیاسەتەكان
پڕۆسەی نەخشەكێشانی سیاسەتەكان و دەركردنی بڕیار خۆی لە خۆیدا زانستە، بۆیە پێویستە بە یەكەیەكی پسپۆڕ هەبێت كە پسپۆڕانی بوارە جیاجیاكانی تێدابێت و پێشنیار پێشكەش حكومەت بكات تایبەت بەو سیاسەتانەی پێویستە بگیرێنەبەر، ئەو پێشنیارانەش پشتببەستن بە توێژینەوە داتای ولقیعی و تێڕوانینی ئایندە.
بەشی سێیەم ئەمانە دەگرێتەوە:
7. سیستەمی دارایی.
8. دەزگای كارگێڕی.
9. پەرەپێدانی توانای مرۆیی لە میانی راهێناندا.
10. سەركردایەتیی كارگێڕی.
11. خزمەتگوزاریی مەدەنی.
12. بێكاریی داپۆشراو.
13. بەڕێوەبردنی پڕۆژەكان.