پێشان و ئێستاش عێراق پەلبەستراو و دیل بووە بە دەست داستانەكەی گلگامێشەوە، بەپێی لۆژیكی مەچەك پۆڵایینی لەو داستانەدا، مامەڵەت لەگەڵ گرفتەكانی فەرمانڕەوایەتی دەكرێت، ئەمەش لە هاوارە ناسراوەكەیدا بەرجەستە دەبێتەوە كە دەینەڕاند: «من.. پاشام».
بێ نەزاكەتە ئەگەر هەموو مێژووی میزۆپۆتامیا لەو تارماییە ترسناكەدا كورت بكەینەوە، یان بە هێزێكی دڕندانەوە بیبەستینەوە، پۆزشمان بۆ ئەمەش، مێژووەكەی حەمورابی بێت، كە بە بابی دەستوورەكان دادەنرێت، بەو پەندە بەناوبانگەیەوە كاتێك خەڵكی پێ بەڕێوە دەبرد و دەیوت: «شكۆی پاشا لەوەدایە ببێتە بابی هەمووان».
هەروەها لە نێوان ئەم دوو وتەزایەشدا، ئەڵقەكانی دەردەسەری و نەهامەتی خەڵكی، لە ژێر سایەی فەرمانداریی ستەمكارانەی گلگامێشدا بوونی هەبووە، هەروەها ئەڵقەی دیكە لە بەرهەمی شارستانیيانە بۆ ڕەعیەتەكانی ئەم وڵاتە لە ژێر سایەی ئاڵای حیكمەتەكەی حەموڕابیدا پەلكێشمان دەكات بەرەو ساتەوەختانی عێراقی پاش ساڵی 1921 كە بە پێی ڕوانینی (Gertrude Bell ms) بەریتانیایی دامەزراوە، لێرەوە پێویستە بڕیار بدەین لەوەی هەرچی ستەم و زوڵمێك قەومابێت بەسەر دانیشتووانی میزۆپۆتامیای سەروودا (كە ئێستا بە خاكی كوردستان) دەناسرێت، پشكی شێری لەم ستەملێكردن و چەساندنەوانە بەر گەلی كوردستان كەوتووە، لەبەردەم ئەم میراتە ناشارستانيیەتەدا، پێدراوە مێژووییەكان هەر لە شۆڕشەكەی كاوەی ئاسنگەر كە دژ بە ئەژدەهاك بەرپابووە، تا ڕاپەڕینی كورد لە دژی ستەمگەرایی مێژووی هاوچەرخانەی سەدامی، هەر هەمووی سەلمێنەری ئەوەن كە خەڵكی زاگرۆس بەوپەڕی ڕاشكاوانەوە ئەو شتانە ڕەت دەكەنەوە كە ئێستا لە فەرهەنگی سیاسەتدا پێی دەوترێت دەوڵەتی دەسەڵات (State-of-Authority) خەڵكی ڕازی نین بە شتێكی كەمتر لە دەوڵەتی هاووڵاتیبوون (State-of- citizenship) هەر ئەم هەوڵ و تێكۆشانەی كورد بووە لە ڕابردووداو تا ئێستاش هەر بە هەمان شێوە ماوەتەوە.
لەمەوە پوختەیەك لە مێژووی كورد لە ناو دەوڵەتی ئەمڕۆی عێراقیدا دەخوێنینەوە، كە وێڕای هاوچەرخیبوونی مێژووەكەی كەچی چەندین ساڵ لەم مێژووە نووسراوە و نەنووسراوەی تەژی بووە بە ستەمكارێتی فەرمانڕەوایانەوە بە سەر هاووڵاتیانیدا. لە دوایەمین چاوپێكەوتنیدا سەرۆكی رۆحیی كورد بارزانی مستەفا ئەم نەهامەتيیانەی گەلەكەی لەم چەند رستەیەدا چڕكردۆتەوە: «رەسەنایەتی یەكێكە لە خەسڵەتەكانی گەلەكەم، وێڕای ئەوەی بێئومێد كراون، بەڵام شایەنی ئەوەن بە كەرامەت و سەر بڵندييەوە بژین، وەك هەر گەلێكی تری سەر زەمین». سەرەڕای هەموو ئەو پاساوانەی بۆ دامەزراندنی عێراقی تازە لەسەر زاری (میس بیل) هێنرانەوە، كەچی كاتێك دەوترا دامەزراندنی عێراق مخابنانە كە پێویستیەكی ناچارەكی بووە «at best a regrettable necessity» بەڵام حاڵەتی ئەم داخە تاڵ و مخابنە ناچاريیانە بەسەر زەڕوورەتی مێژوویی درووستبوونی دەوڵەتەكەوە هاووڵاتیانی داماوی عێراقیان رزگار نەكردووە لەو هەموو ئازاری هەستكردنە وەك هاووڵاتیانی پلە دوو، هەر چۆن رژێمە یەك لە دوای یەكەكانی عێراق لە سەردەمانی پاشایەتیيەوە تا سەردەمانی كۆماری نەیانتوانیوە چارەسەرێك بۆ ئەم غوبنە زۆرە بدۆزنەوە كە دووچاری هاووڵاتیانێك دەبێتەوە و بەردەوام لە ژێر بارێكی زەحمەتی ستەمدا داد و بێدادیانە، پێشان و ئێستاش حاكمدارانی عێراق تەنیا لە یەك شتدا زیرەكایەتییان سەلماندووە، ئەویش لە نەخشاندن و پاساو دۆزینەوە بۆ هەمان ستەملێكردن، چ بە فرەڕەنگێتی تایەفەگیری، یان بە هۆكارگەلی مەزهەبی، لەكاتێكدا هەموویان شكۆی حیكمەتی حەموڕابییان لە یاد كردووە، نازانن چۆن فەرمانڕەوایەتی رەعیەت بكەن. ئەمەش ئەو هۆكارانەمان پێ راڤە دەكاتەوە، كە بۆچی دەسكەوت و سامانی ئەو هەموو پیترۆڵە زۆرە، هەرگیز نەیاتوانیوە هاووڵاتیان لە دەرد و میحنەتە زۆرانەی بەسەریاندا دێت، دەربهێنێت، كە زۆربەی میحنەتەكان بەهۆی حاكمدارانی ئەمڕۆ و دوێنێوە تووشی هاتوون. دیسانەوە چیرۆكەكە خۆی دووبارە دەكاتەوە و بەشێوازێكی لێهاتووتر دێتەوە مەیان، بەو شێوەیەی كە خزمەت بە هەژموونی فەرمانڕەوایەتی ڕەها بكات، بە درێژایی و پانتایی وڵاتەكەدا رۆڵی هاووڵاتیش بەرتەسكتر بكاتەوە.
شۆڕشی رەعیەتی ستەملێكراو لە عێراقدا تەنانەت نەیتوانیوە سامانی گشتی وەدەست بێنێتەوە، تەنانەت بۆ وەرگرتنەوەی كەرامەتی هاووڵاتی لە وڵاتی پڕ لە نەوت و كانزا و خێر و بێری رووبارەكاندا. پاش ساڵێك لە قات و قڕی و نەهاتی زۆر و زەوەندا، كاتی ئەوە هاتووە كە رابمێنین لە ناوەڕۆكی ئەو پەیامەی حەمورابی كە بە باوكی دەستوورەكان ناسراوە،ـ با بزانین چی تێدایە بۆ عەبادی:
1. پابەندبوون بە باوكایەتی راستەقینەی رۆڵەكانی وڵاتەوە، كە ئێستا داد و هاواریانە بە دەست قەیرانی هاووڵاتی بوونیانەوە بە سەر ئەم خاكی ئەم عێراقەوە.
2. پابەندبوون بە نەهێشتنی دەوڵەتی دەسەڵاتەوە و بونیادنانی دەوڵەتی هاووڵاتیبوون بۆ هەموو خەڵكی وڵات.
3. پابەندبوون بە سیاسەت و ئەخلاقێك سەبارەت بە چەسپاندنی دادپەروەری كۆمەڵایەتی بۆ خەڵك لە سەرتاسەری وڵاتدا.
4. ڕاهێنانی نەوەكان بە پرەنسیپی رۆحی پێكەوەژیان و بەرزكردنەوەی ئاستی یاساپارێزی و تەماشاكردنی یاسا وەك سەروەرییەك بە سەرسەری هەمووانەوە.
5. چەسپاندنی رۆحی بڕواهێنان بە بنەماكانی مرۆڤایەتی بوون پێش وابەستەیی بە خاك و خۆڵی وڵاتەوە.
6. بونیادنانی دیموكراتیەت لە پێناوی پاراستنی كەرامەتی خەڵكی و ئاوەدانكردنەوە لە پێناوی پەرەپێدانی وڵاتدا.
7. كەسی بەرپرس بەپێی یاساكانی حەموڕابی لە بەردەم خەڵكیدا بەرپرسیارە.
* راوێژكاری دێرین لە پەرەپێدانی بەردەوام