كورد هەرگیز بێ قەیران نەبووە! كورد و قەیران دووانەیەكی توند بەیەكەوە گرێدراون؛ لە هەموو ماوەی مێژووی نوێ و ەاوچەرخی كورددا قەیران هەمیشە توخمێكی كارای ئەو مێژووە بووە.
كێشە و گرفت ئاسایی و هەمووكاتێك هەن، بەڵام چارنەكردنیان قەیرانی گەورە دادێنن. ژیانی كۆمەڵایەتی لە هەموو بوارەكانیدا : كولتووری، سیاسی، ئابووری... پڕ كێشە و گرفتە، لە هەر یەكێكیش لەم بوارانەدا كێشە و گرفتەكان پەیوەست و كاریگەرن بەسەر ژیانی خەڵكەوە، بۆیە نابێ فەرامۆش و پەردەپۆش بكرێن. ئەگەر سەرنج بدەین، لە كۆمەڵگای ئێمەدا، كێشە و گرفتی كۆمەڵایەتی و كولتووریی گەورە و چارەنووساز هەن كە خەڵك پێیانەوە دەناڵێنن و هەر بێ چارەسەریش ماونەتەوە- وەكو : ژنەێنان و مێردكردن، پیاوسالاری، خزمایەتی و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان بەگشتی، كۆمەڵێك داب و نەریتی بێ كەلك... و هەموو ئەمانەش بنەڕەتە سەرەكییەكانی سستەمی كۆمەڵایەتیی ئێمەن لە كۆمەڵگادا- هەر مرۆڤێكیش لەناو سستەمێكی كۆمەڵایەتیی لەم جۆرەدا پێبگات، بێگومان ناتەواو و پڕ خەوش و كەموكوڕییە؛ هەر ئەو مرۆڤانەشن چالاكیی دەنوێنن لە بوارە جۆراوجۆرەكانی ڕۆژانەدا (كولتووری، سیاسی، ئابووری، جەنگی...) و، كەواتە، بەرهەمی ئەو چالاكییانەشیان بێ خەوش و كەموكوڕی نابن!!! ئەمەش ڕەوشێكی قەیراناویی گشتیی فەراهەم كردووە، واتە قەیران لە زۆربەی بوارەكانی ژیانی كۆمەڵایەتیدا : ئاستەنگ و بەربەستی گەورە لەبەردەم توێژی گەنجان (كچ و كوڕ) قوتبوونەتەوە بۆ دابینكردنی پێداویستییە جەستەیی و گیانی و كۆمەڵایەتییەكانیان؛ پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، كە بە پلەی سەرەكی لەسەر بنەماكانی خزمایەتی دامەزراون، بارێكی قورسیان خستۆتە سەر شانی تاكەكەس و لە هەندێ ڕووشەوە تەواو پەلبەستیان كردووە؛ تەنانەت هەندێ لەم پەیوەندییانە، هەروهەاش چەندین داب و نەریت، لەلایەن ئایینەوە پیرۆزكراون و پابەندنەبوون پێیانەوە مرۆڤ دەخاتە بەر سزای دینی و دنیایی... هەموو ئەمەش، واتە ژیانێكی قەیراناوی بۆ هەر تاكێك لە كۆمەڵگای كوردیدا و، بێگومان، جێپەنجەكانی ئەم ڕەوشە كۆمەڵایەتی و كولتوورییە بەسەر شێوازی بیركردنەوە و زەینییەتی مرۆی كوردەوە بە ئاشكرا دیار و كاریگەرن.
زەینییەتی تاك (مینتالێتی)
تاكەكەس لە سستەمی كۆمەڵایەتیی ئێمەدا تەواو بزرە؛ جێگە و پێگە و دەوری تاك لەنێو پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكاندا دیاریكراون و كولتوورێكی داخراویش چاودێری و كۆنترۆڵی دەكات... لە دەرەوەی ئەم پەیوەندییانەدا حسێبێك بۆ تاك نەكراوە؛ لە كاتێكدا مرۆڤ وەكو كائینێك، جیا لە لایەنە كۆمەڵایەتییەكە، كۆمەڵێك حەز و ئارەزوو و پێداویستیی جەستەیی و گیانیی هەن كە كراون بە قوربانیی ژیانی كۆمەڵی... بەربەستی كولتووری و كۆمەڵایەتی لە بەردەم ئەو حەز و ویستانەی، تاك نەك هەر لە داەێنان دەخات، بگرە چەندین شەقڵ و سیمای ناسروشتیانەی لێ دەردەكەون و زۆرجاریش لە ڕەفتار و هەڵوێست و هەڵسوكەوتەكانیدا ڕەنگدەدەنەوە- حەز و ویستی جەستەیی و دەروونیی تاكەكەسی بەسەر تەواوی مینتالیتی و زەینیەتیەوە زاڵ و ئاشكرا دیارن. كاریگەریی ئەم ڕەوشە كولتووری و كۆمەڵایەتییەی كۆمەڵگای كوردی لەسەر تاكەكەس، وەكو دەرەاوێشتەیەكی گشتی، بریتییە لە بەرجەستەبوونێكی زەقی دیاردەی «خودیزمی تاك»... ئەگەر سەرنج بدەین، تاكی كورد زۆر ناسروشتییانە جەخت لەسەر خودی خۆی دەكات – لەوە گەڕێ كە لە قسەكردندا زۆر باسی خۆی دەكات، بەڵكو لە هەموو بوار و چالاكییەكانیدا خۆی دەكات بە چەق، هەرگیز ناتوانی لەخۆی جیابێتەوە و بابەتییانە هەڵوێست بنوێنێ و هەمیشە مەسەلەكان بەكەسیی دەكات (شخصنە)... بۆیەش خۆشەویستی یان ڕق و كینەی تاكەكەس، یان تاكەكەسان، بەسەر چالاكییە گشتییەكانەوە هەستیان پێدەكرێ – ئەمە لە سیاسەتیشدا دەردەكەوێت.
سیاسەت
سیاسەت لە كۆمەڵگای ئێمەدا بووە بە حیزبایەتی؛ ئەگەرچی چەمكی سیاسەت گەلێ فراوانترە لە حیزب و حیزبایەتی. لەبەر ئەوەی تاك بەتەنیا ڕۆڵێكی نابێ، بۆیە حیزب وەكو دەزگایەكی كۆمەڵی ئەو تاكە لەخۆ دەگرێ بە هیوای ئەوەی ڕۆڵ و كاریگەرییەكی پێ ڕەوا ببینێ؛ بەڵام لە ئەنجامدا، دەگمەن نەبێ، دەبێتە یەكێك لە جەماوەر – جەماوەریش، وەكو باوە، چاوەكانی بڕیوونەتە نێودەمی تاكەكەسێك، یان چەند كەسێك؛ لە حاڵەتەكانیتریشدا، ئەگەر بوار ڕەخسا و خۆیی نواند، ئەوا ویست و حەزە تاكییەكانی لە چالاكییەكانیدا بەرجەستەدەبن و لەناویشیاندا ڕق و كینە بەرامبەر بە ئەویتر، یان ئەوانیتری وەكو ئەو بیرناكەنەوە و لە بەرەی ئەودا نین.
بابەتیبوون لە سیاسەتدا مەرجێكی پێویستە بۆ سیاسەتمەداری سەركەوتوو؛ لە هەمان كات بیركردنەوە و هەڵوێستی بابەتییانە كارێكی ئاسان نییە، ئاگایی و ەوشیارییەكی ئاست بەرز و بەردەوامی گەرەكە، ئەگینا حەز و ویستی تاكییانە زاڵدەبن و ئەوەش نابێت بە سیاسەت...
لە نێوان حیزبە كوردییەكاندا، جیاوازییەكی ئایدیۆلۆگیی قووڵ بەدیی ناكرێت... هەرهەموویان تارمایی «ئایدیۆلۆگیا»ی نەتەوەییان بەسەرەوە دیارە، بە ئیسلامی و كۆمۆنیستیشەوە؛ لەلایەكیتریشەوە، سەرلەبەری جەماوەری ئەو حیزبانە( بە كۆمۆنیستیشەوە) ئیماندارن، یا هەرنەبێ دژ بە ئایین نیین- ئەوەش مایەی سەرنج و تێڕامانە... بەڵام بە ڕادەیەك جەمسەرگەرییەكی ئیقلیمی لەنێویاندا ئامادە و كاریگەریشە. زۆری و جۆراوجۆریی حیزبی سیاسی لە كوردستان و نەبوونی جیاوازیی ئایدیۆلۆگی، چاودێری ڕەوشەكە، ناچار، فۆكس دەخاتە سەر ەۆكاری دەرەكی...
ەۆكاری دەرەكیش، بێگومان مەبەست بەغدا و ئێران و توركیایە بە پلەی سەرەكی، هەمیشە قەیران داەێنەر بووە بۆ كورد، چونكە سەقامگیری، ئاسایش و پێشكەوتنی كوردستان هەرگیز لە پەرژەوەندیی خۆی نابینێ... بۆ ئەمەش ئەم ەۆكارە ڕوو لە توخمە ناوەكییەكانی كۆمەڵگای كوردی دەكات و ئەمانیش، بەداخەوە، دنەی دەدەن؛ بۆیەش لە ڕەوشێكی جیۆپۆلیتیكی وادا ئەگەری دروستبوونی قەیران، یان قەیرانەكان، لە كوردستاندا هەموو كاتێك ئامادەگیی هەیە... ئەوەش چونكە لەناو ئێمەدا، كورتەێنان هەیە لە تێگەیشتنی ڕەوشەكە، لەپاڵ ئەمەشدا ەوشیاریی كۆمەڵایەتیی (بە ەوشیارییە نەتەوەییەكەشەوە) ئەندامانی كۆمەڵگا، بە تایبەتیش ئەوانەی «سیاسەت» دەكەن، كز و لاوازە و بۆیەش لە گەمە سیاسییەكانیاندا هەست بە مەترسییە گەورەكان ناكەن...
هەلومەرج و بارودۆخی ئاڵۆز و مەترسیداری ئێمڕۆی كوردستان شایستەی ئەوەیە كە تەنانەت جیاوازیی ئایدیۆلۆگیش لەنێوان حیزبەكان نهەێڵێ، چ جای ئەوەی ئەگەر «ئایدیۆلۆگیایەك» لە ئارادا نەبێ!!!
كوردستان و كورد لە نێوان جەنگی داعش و بەغدا و چەندین دەوڵەتی نەیاردا، كوا دەرفەتی ئالوگۆڕی دەسەڵات و دیموكراتیا و تەنانەت نووسینی دەستووریشی هەیە؟ دهەەر ئیمڕۆ دەبوایە كوردستان لە حاڵەتی «نفیرعام» بوایە!... بۆیەش دەبێ دیسان بگەڕێینەوە بۆ ڕەوشی كولتووری و كۆمەڵایەتی كە خەڵكی خاوەن زەینییەتی ناكامڵ و خەوشداری بەرهەمەێناون و سیاسەتكردنی ئەم جۆرە كەسانەش بێگومان قەیران بەدوای قەیران بەرهەمدێنن.