گفتوگۆیەكی هێمنانە و بابەتییانەی تێڕوانینەكانی ئەیاد سەماوی دەربارەی مافی چارەی خۆنووسینی گەلان

(1-3)

كاتێ دوا وتارم بە ناوی(چۆن دەكرێ خەونی كورد لە دامەزراندنی دەوڵەتێكی نەتەوەییان لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی كۆنفیدڕاڵی لە عێراق بەدی بێت؟) بڵاوكردەوە، چاوەڕوانی پەرچەكرداری ئەرێنی و نەرێنی و هەندێ جاریش توندم دەكرد كە هەندێ كەس ئاڕاستەی بكردمایە، لەلایەك ئەوانەی بە هیچ شێوەیەك مافی گەلی كورد لە دیاریكردنی چارەنووسیی خۆی بە رەوا نابیین، لەلایەكی دیكەوە ئەو پەرچەكردارە چەندین هەوڵی نەزۆك و سووكایەتی پێكردن و گومانكردن لە راستیی نیازەكانی نووسەر بەخۆوە دەبینێت، ئەم شتە لە عێراقی ئەمڕۆدا نامۆ نییە كە كەڵەكەبووی رابردوویەكی تاڵ و نائومێدیی واقیعە تازەكەی هەڵگرتووە لە چوارچێوەی رژێمێكی سیاسیی تایفەگەری و پشككاری تایفەگەریی دژ بە نیشتمان و خودی هاووڵاتیدا، كە لەدوای رووخانی دیكتاتۆریەتی بەعسی فاشی و رەگەزپەرست و داگیركردنی عێراق و سەرهەڵدان و پەرەسەندنی تیرۆر و چالاكیی چەكدارانەی خوێناویی ناوخۆی میلیشیا ئاینی و تایفەگەرییەكانی سوننەو شیعە و دواتر دەرەكی هاتە ئاراوە.
عێراق بە درێژایی چوار دەیەی تەواودا كەوتبووە ژێر هەژموونی هزری قەومیی راستڕەوی و بەعسی رەگەزپەرست و سیاسەتگەلێكی فاشیی توندڕۆ لە رووی بانگەشەو پەروەردەكردنی نەوەوە بەمەبەستی دژایەتیكردنی گەلی كورد و نەتەوەكانی دیكە و لەژێر دروشمی(لایەنی بەكرێگیراو) و جوداخوازی و بەناوی (بەرگریكردن لە دەروازەی رۆژهەڵات)دا، ئەم پلان و ئامادەكارییە تەنیا بۆ مەبەستی شەڕی عێراق – ئێران نەكرابوو، بەڵكو بۆ شەڕی ئەنفال و كیمیاوی دژی گەلی كوردستان بە هەموو نەتەوەو شوێنكەوتووانی ئاینەكان و ئاینزاكان بە تایبەتیش گەلی كورد رێكخرابوو، دوای ئەمە رژێمی سیاسیی تایفەگەر هاتە مەیدانەكەوە كە بە زۆری فیدراڵییەتی بەسەر كوردستاندا سەپاند كە پێشتر لە 1991-1992وەوە بە كردارەكی لە هەرێمی كوردستان راگەیانرابوو، بەڵام لەلایەكەوە ئەو هێزە ئاینییانە دان بە نەتەوەكاندا نانێن، لەلایەكی دیكەشەوە كاتێك دەگەنە دەسەڵات زیاتر قەومچی و راستڕەوە دەبن و زۆرتریش ئامادەن بۆ رووبەڕووبوونەوە كاتێك دەرفەتی گونجاویان بۆ دەڕەخسێت، تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت ئەو هەموو شەڕانەی رژێمە قەومیی و بەعسییەكان كە بە درێژایی ماوەی نێوان ساڵانی 1963-1991 دژی گەلی كورد بەرپاكران هەر لەیادماندا ماون، ئەمە سەرەڕای شەڕە دەرەكییەكان، ئینجا سیاسەتەكانی رژێمی تایفەگەری كە خۆی لە سیاسەتەكانی جەعفەریدا دەبینێتەوە، بەڵام بە شێوەیەكی تایبەتی سیاسەتەكانی تایفەگەری و قەومیی راستڕەوی نوری مالیكی كە بە پلەی یەكەم دێن، ئەو سیاسەتانەی كە وەك بڵێی گەڕانەوەیەك بوون بۆ سیاسەتەكانی سەدام حوسێن لە رووی چاندنی تۆی رق و كینە لەنێوان هەردوو گەلی عەرەب و كورددا.
بۆیە هەرگیز سەرسام نەبووم لە ناوەڕۆكی ئەو وتارەی كە بەڕێز ئەیاد سەماوی بڵاوی دەربارەی مەبەستەكانی نووسەر بڵاوی كردەوە كە من گومانم لێی هەیە بە هەوڵێكی دەزانم بۆ سووكایەتی پێكردنی كەسایەتی بە چەند وشەیەك كە كەمترین شت دەتوانم بیڵێم دوورە لە مۆرك و رەوشت كە گەلەكەمان شانازی پێوەدەكات. من ئومێدی ئەوەم نەدەخواست، بۆیە پێویست بوو ئەو بەڕێزە گفتوگۆ بكات لەسەر ئەو هزرو بۆچوونانەی دەیانخاتەڕوو، كە دواتر هەر خۆی ئەنجامی دا، دوای ئەو پێشەكییە بێ سەروبەرەی كە هیچ واتایەكی نەبوو، تەنانەت لەمەدا گومان لەخۆیشی دەكات، چونكە گومان كردن گوناهە، «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ». (قورئانی پیرۆز، سورەتی الحجرات، ئایەتی 12)
بەر لەوەی بچمە نێو گفتوگۆكردنەوە دەربارەی هزرو سەرنجەكانی بەڕێز ئەیاد سەماوی، حەزدەكەم ئاماژە بەوە بكەم بۆ من شەڕەفە كە لە نێوان 1985-1989دا ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی و مەكتەبی سیاسیی حزبی شیوعی عێراق بوومە، هەرگیزیش دەستبەرداری ئەو خەباتە شەڕەفمەندانەی نێو حزبی شیوعی عێراق نابم، بەڵام دەبووایە بەڕێز ئەیاد سەماوی ئاماژەی بەوە نەكردایە كە حزبی شیوعی عێراق بەرپرسیارە لەوەی كە من دەینووسم یان بڵاوی دەكەمەوە، حزبی شیوعی عێراق كۆمیتەی ناوەندی و مەكتەب سیاسیی خۆی هەیە، هەر ئەو دوو لایەنە مافیان هەیە گوزارشت لە سیاسەت و هەڵوێستەكانی حزب بكەن، بۆیە من لە هەموو لێكۆڵینەوە و كتێب و وتارەكانمدا، جا چ لەگەڵ سیاسەت و هەڵوێستەكانی حزبی شیوعی عێراق بگونجێت یان ناـ تەنیا گوزارشت لە راوبۆچوونی تایبەتیی خۆم دەكەم و بەرپرسیارێتیی ئەمە ناكەوێتە سەرشانی هیچ كەس و حزبێك.
دوای ئەم سەرنجە پێویستە، دێم لەم وتارەدا بە هەر سێ ئەلقەیەوە باس لە بۆچوون و سەرنجەكانی بەڕێز ئەیاد سەماوی دەكەم بەپێی ئەو زنجیرانەی لە وتارەكەیدا هاتوون كە بەم ناوەیە( لەژێر مایكرۆسكۆبدا..كازم حەبیب بانگەشە بۆ دابەشبوونی عێراق و دامەزراندنی دەوڵەتێكی نیشتمانیی كوردستانی دەكات) كە لە ماڵپەڕی(«المنتدی الإعلامی الحر في العراق) لە 8ی ئایاری 2015دا بڵاوكراوەتەوە خودی بەڕێز ئەیاد سەماویش بەڕێوەبەری ماڵپەڕەكەیە.
یەكەم: دەربارەی مافی چارەی خۆنووسین
كاتێك گەلان لەپێناو دەربازبوون لە دەسەڵاتی كۆڵۆنیالیزمی كۆن خەباتیان دەكرد، بۆ یەكەم جار مافی چارەی خۆنووسین لە بەیاننامەی سەربەخۆیی ئەمریكا لە ساڵی 1776ی زایینی سەری هەڵدا، دواتر بە شێوەیەكی پێشكەوتووتر لە پەیماننامەی مافی مرۆڤی فەرەنسی لە ساڵی 1789 ی زاینی زیاتر دەركەوت، دوای ئەوە دەوڵەتانی ئەمریكای باشوور كە كەوتبوونە ژێر دەسەڵاتی كۆلۆنیالیزمی ئیسپانی و پورتوگالی سەربەخۆییان لە ماوەی نێوان 1819-1825دا بە دەست هێنا، لە ساڵی 1823 جێمس مۆنڕۆی سەرۆكی ئەمریكا پرەنسیپی مۆنڕۆی دەركرد كە بریتی بوو لە رەتكردنەوەی هەموو هەوڵەكانی ئەوروپا بە كۆنیالیزەكردنی نیوەی رۆژئاوای جیهان، ئەو پرەنسیپەشی لە رێگای نامەیەكەوە ئاڕاستەی كۆنگرێسی ئەمریكا كرد كە دواتر رەزامەندی لەسەر دا.
لە ساڵی 1917دا شۆڕشی سۆشیالیستی ئۆكتۆبەر لە روسیای قەیسەری سەركەوت، راستەوخۆ دواتر دەسەڵاتی تازەی سۆڤییەت جاڕنامەی پرەنسیپی مافی چارەی خۆنووسینی لە 15ی تشرینی دووەمی 1917 راگەیاند، كە تێیدا هاتبوو( جاڕدانی مافی گەلانی روسیا كە مافی چارەی خۆنووسین دەگرێتەوە لە جیابوونەوە و پێكهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ)، دواتر ئەم پرەنسیپە لە یەكەم دەستووری سۆڤییەتدا لەلایەن لینینەوە لە ساڵی 1918چەسپێنرا، دەوڵەتی سۆڤییەت لەم هەڵوێستەدا پشتی بەو پرەنسیپە بەستبوو كە ئینتەرناسیۆنالیزمی سۆسیالیستی لە كۆنگرەی بەرلینی ساڵی 1896دا رەزامەندی لەسەر دابوو، لەمەدا مافی گەلانی لە دیاریكردنی مافی چارەی خۆنووسین پەسندكردبوو، وەك نموونەش دەبینین بە كردار ئەم مافە لەلایەن گەلی فنلەنداوە پەیڕەوكرا، مافی چارەی خۆنووسین لەلای لینین بریتی بوو لە( مافی نەتەوەكان لە سەربەخۆبوون بە واتای سیاسی، لە ئازادیی جیابوونەوەی سیاسی لە نەتەوەیەكی دەسەڵاتداری چەوسێنەر) ئەمەش پرەنسپێكی دروستە كە حزبەكانی شیوعی و كرێكاری و هێزو توخمە ماركسییەكان ئەوانەی قەناعەتیان هەیە بە پرەنسیپەكانی ئینتەرناسیۆنالیزمی دژ بە كۆلۆنیالیزم و چەوساندنەوەی گەلان پێوەی پابەندن.
دوابەدوای شەڕی یەكەمی جیهان و كاتێك دەوڵەتانی كۆڵۆنیالیزمی سەركەوتووی ئەم شەڕە دژی دەوڵەتی عوسمانی و ئەڵمانی دەستیان كرد بەدابەشكردنی ناوچەكانی دەسەڵات لەنێوان خۆیاندا، وۆرد ویلسۆنی سەرۆكی ئەمریكا پەیماننامەی 14 پرەنسیپی دەركرد كە دواتر پێشكەش بە كۆمەڵەی گەلان كرابوو تا پەسندی بكات، لە دەیەمین پرەنسیپدا ئاماژە بۆ مافی چارەی خۆنووسینی دەوڵەتانی كۆلۆنۆلیانیزمكراو كرابوو، بەڵام لە پرەنسیپەكانی ئەو پەیماننامەیە لایان دا كاتێك كۆمەڵەی گەلان رەزامەندی دا بە خستنەژێر چاودێری( انتداب)ی گەلان تا ئەو كاتەی پێدەگات!
دوای شەڕی دووەمی جیهان كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دروستبوون، كە لەم پەیماننامەیەی دەستەی گشتیدا مافی گەلان لە چارەی خۆنووسیندا دووپاتكرابۆوە . لە بڕگەی دووەمی ماددەی یەكەمی پەیماننامەكدا هاتووە:
(2): گەشەكردنی پەیوەندیی دۆستایەتی نێوان گەلان لەسەر بنەمای رێزگرتنی ئەو پرەنسیپەیە كە بریتییە لە یەكلاییكردنەوەی مافەكان لەنێوان گەلاندا و هەموو گەلێكیش مافی چارەی خۆنووسینی هەیە، هەروەها گرتنەبەری رێوشوێنی دیكە كە لەگەڵ پتەوكردنی ئاشتەوایی گشتیدا كۆكە، دواتر لە ماددەی پەنجاوپێنجەمینی بەشی نۆیەمدا تایبەت بە هاوكاریی نێودەوڵەتی و ئابووری و كۆمەڵایەتییدا هاتووە:
(ئارەزووی بۆ ئامادەكردنی پێداویستییەكانی سەقامگیری و خۆشگوزەرانیی پێویست بۆ دامەزراندنی پەیوەندیی دروستی دۆستایەتیی نێوان گەلان، كە لەسەر بنەمای رێزگرتنی پرەنسیپ دامەزرابێت، ئەویش بریتییە لە یەكلایی كردنەوەی مافی نێوان گەلان، هەروەها هەر یەكێك لەو گەلانە مافی چارەی خۆنووسینیان هەبێت).
هەروەها لە بڕیارەكەی ژمارە 545ی شوباتی 1952ز بە دەق دەڵێت: پێویستە لە رێكەوتننامەی تایبەت بە مافە مەدەنی و سیاسییەكان و رێكەوتننامەی تایبەت بە مافە ئابووری و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیرییەكاندا ماددەیەكی تایبەت هەبێت كە مافی گەلان لە دیاریكردنی چارەنووسیاندا دەستەبەر بكات، دواتر لە 16ی كانونی یەكەمی 1952دا بڕیاری ژمارە 673ی دەركرد كە بەم پێیە مافی گەلانی لە دیاركردنی چارەنووس كردە مەرجێك لە هەبوونی گشت مافە بنەڕەتییەكاندا، هەروەها پێویستە هەموو ئەندامێكی نەتەوە یەكگرتووەكان پارێزگاریی لە مافی چارەی خۆنووسینی نەتەوەكانی دیكە بكات و رێزیان لێ بگرێت.
كۆمەڵەی گشتی لە بڕیاری ژمارە 2787دا كە لە كانونی یەكەمی 1972ز دەریكرد جەختی لە مافی گەلان كردۆتەوە لە دیاریكردنی مافی چارەی خۆنووسین و ئازادی و سەربەخۆیی و شەرعییەتی سیستەمەكەی بە هەموو رێگەیەكی دەستەبەركراو كە لەگەڵ رێكەوتننامەی نەتەوە یەكگرتووەكاندا كۆك بێت، لە بڕیاری ژمارە 3970دا كە لە تشرینی دووەمی 1973ز دەریكردووە داوا لە هەموو دەوڵەتانی ئەندام دەكات دان بە مافی گەلاندا بنێن لە دیاریكردنی مافی چارەنووسی و سەربەخۆبوونیان و پێشكەشكردنی پاڵپشتیی ماددی و مانەوی و هەموو جۆرە یارمەتییەك بۆ ئەو گەلانەی كە لەپێناو ئەم ئامانجەدا خەبات دەكەن.
دواتر كۆمەڵەی گشتی لە بڕیاری ژمارە 2200ی خۆیدا كە لە كانونی یەكەمی 1966ز دەریكرد دوو پەیمانی نێودەوڵەتی بڵاوكردەوە كە لیژنەی مافی مرۆڤ پشتی پێیان بەست، پەیمانی یەكەم تایبەت بوو بە مافە مەدەنی و سیاسییەكان، ئەمە لە 23ی ئاداری 1976ەوە كەوتە واری جێبەجێكردنەوە، بەڵام دووەمیان تایبەت بوو بە مافە ئابووری و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیرییەكان كە لە 3ی كانونی دووەمی 1976ەوە جێبەجێكرا، ماددەی یەكەمی ئەو دوو رێكەوتننامەیە بەم شێوەیە باسی لە مافی چارەی خۆنووسین كردووە:
(هەموو گەلان مافی دیاركردنی چارەنووسیان هەیە، بە پێی ئەم مافەش بۆیان هەیە ئازادبن لە دیاریكردنی ناوەندی سیاسییان و ئازادیی مسۆگەركردنی گەشەی ئابووری و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیرییان).(مافی چارەی خۆنووسین لە یاسای نێودەوڵەتی)
دووەم: مافی چارەی خۆنووسین لەوەتەی كۆتایی شەڕی دووەمی جیهانەوە بە شێوەیەكی تایبەت بۆتە پرەنسیپێكی تایبەت و پیادەكراو، هەروەك دەشبینین ئەم مافە تەنیا دەوڵەتان ناگرێتەوە، بەڵكو لەبنەڕەتدا گەلانی بچووك و گەورەش دەگرێتەوە، واتا نابێ تەنیا تایبەت بێ بە دەوڵەتانی كۆلۆنیالیزمكراوو پاشكۆوە، هەروەك بەڕێز ئەیاد سەماوی ویستی بەمە رازیمان بكات، ئەمە چەند گەلێكیش لەناو یەك دەوڵەتدا دەگرێتەوە، وەك عێراق بەنموونە، لەسەر ئەم بنەمایە:
أ. مافی گەلی كوردستانی عێراقە، واتا بەو گەلانەشیەوە كە لە هەرێمی كوردستانی عێراقدا نیشتەجێن، مافی تەواویان هەیە كە خۆیان بڕیار لە مافی چارەنووسیی خۆیان بدەن نەك لەژێر چاودێریی گەلی عەرەبدا، ئەم پرەنسیپەش دەكرێ بەسەر گەلی كوردی كوردستانی توركیاو ئێران و سوریاشدا جێبەجێ بكرێت.
ب. لەكاتێكدا داوای پیادەكردنی ئەم مافە دەكرێت، دەربارەی مافی چارەی خۆنووسین پشت بە مەسەلەی بوونی دەق نابەستێت كە لە دەستووری عێراقیدا هەبێت یان تێیدا نەچەسپێنرابێت، ئەو مافە چەسپاویشەو ناكرێ دەستكاری بكرێت، هەروەها مافی چارەی خۆنووسین لە مافی هەڵبژاردنی خۆبەڕێوەبەری یان ئۆتۆنۆمی یان فیدڕاڵی یان كۆنفیدڕاڵی دەست پێدەكات تا دەگاتە راگەیاندنی جوودابوونەوە و پێكهێنانی دەوڵەتێكی سەربەخۆ، باسكردنی ئەم زنجیرەیەش لەو مافانە بە واتای ئەوە نییە كە پێویستە گەلی كورد بەم قۆناغانەدا تێپەڕێت تا دەگاتە دوا قۆناغ، بەڵكو مافی ئەوەی هەیە هەر شێوەیەكی لەوانەی پێ باش بێت و پێویست و گونجاو بێت بۆ خۆی پیادەی بكات، هەر ئەو بە تەنیا بڕیاری لێدەدات.
سێیەم: وادیارە ئەو چەمكانە لای بەڕێز ئەیاد سەماوی تێكەڵ بەیەكتر بوونە، كاتێ دەڵێت: داواكردنی مافی چارەی خۆنووسین لای گەلی كورد بەتەواوی پەیوەستە بە گۆڕینی نەخشەی جیۆ-سیاسیی ناوچەكە، دواتر هیچ ئاراستەیەك بۆ ئەو گۆڕینە لەئارادا نییە، ئەو پرسیارەی پێویستە بیخەینە روو ئەوەیە: كێ ئەو نەخشە جیۆ- سیاسییەی داناوە؟ وەڵامەكە ئەوەیە كە ئەو دەوڵەتە كۆڵۆنیالیزمیانەن كە وڵاتە كۆڵۆنیالیزمكراوەكانی دەوڵەتی عوسمانییان دابەش كرد و بڕیاری نەخشەی دەوڵەتیان تێدا دەركرد و هەر دەوڵەتێكیش لەوانە بەشێكی خاكی كوردستانیان پێدان، كە بریتین لە چوار دەوڵەت، توركیاو ئێران و عێراق و سوریا، هەروەها چەند خاكێكی عەرەبیشیان دابڕی و خستیانە سەر دەوڵەتی توركیا، بۆ نموونە شاری ئەسكەندەرۆنە، بێ گومان گەلانی ئەو ناوچەیە مافی تەواویان هەیە لە ئەنجامدانی گۆڕانكاریی گونجاو لەو دابەشكردنە نادادپەروەرانەی جیۆسیاسی كە بەپێی پەیماننامەی كۆڵۆنیالیزمی كۆنی سیڤەر ئەنجامدرا. بارودۆخی جیهان و گەلان لە ساڵی 2015دا وەك بارودۆخی سەردەمی ساڵانی 1916-1919 نییە، بۆیە مافی گەلی كوردە كە داوای ئەو مافە رەواو دادپەروەرە بكات بە پێی ئەو كاتەی كە بۆی دەگونجێت.
چوارەم: دیارە بەڕێز ئەیاد سەماوی لە جیهانێكی دیكەدا دەژی نەك جیهانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و توانای بینینی ئەو ململانێ و شەڕو پشێوی و كاولكارییانەی ئێستای ناوچەكەی نییە، ئەو پێی وایە تەنیا داواكردنی مافی چارەی خۆنووسین لەلایەن كوردەوە بارودۆخی ناوچەكە دەشێوێنێ نەك ئەو هێزو رژێمە شۆڤینی و تایفەگەرو جیاخوازییە ئاینی و ئاینزایانە، ئەمە سەرباری ئەو ستەم و چەوسانەوەی كە لە مامەڵەكردن لەگەڵ گەلانی ناوچەكە پیادە دەكرێت.
هەر بەدەنگەوەهاتن بۆ وەدیهێنانی مافی چارەی خۆنووسینی گەلی كورد بنەماكانی تێكگەیشتن و دۆستایەتی و هاوكاریی و هەماهەنگیی نێوان گەلان دەچەسپێنێت نەك پێچەوانەكەی. بەدرێژایی نزیكەی سەد ساڵ وا پێویست دەكات كە ئێمە بێ دڵەڕاوكێ دان بەوەدا بنێین كە ئەو دەوڵەتە سەنتڕاڵیانەی وەك دەوڵەتی عێراق لە مامەڵەكردن لەگەڵ فرەنەتەوەییدا بە تەواوی شكستیان هێناوە، ئەمەشە كە لە ئەلقەكانی داهاتوودا باسی دەكەین:
پێنجەم: دەستووری عێراق یاسای بنەڕەتییە كە پەیوەندیی نێوان كۆمەڵگاو دەوڵەت رێكدەخات، لەو دەستوورەدا شێوەو سروشتی دەوڵەت دیاری دەكرێت، هەروەها پەیوەندیی نێوان هەر سێ دەسەڵات و پەیوەندیی لە نێوان تاكەكانی كۆمەڵگادا و لەنێوان كۆمەڵگاو دەوڵەت و لەنێوان دەوڵەت و پێكهاتە نەتەوەییەكانی كۆمەڵگادا. تاد. بەڵام ئەو یاسا بنەڕەتییە چەقبەستوو نییە بەڵكو دەكرێ لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی دەوڵەت و كۆمەڵگەو ئاستی شارستانێتیی تاك و كۆمەڵگەو بنیادی دەوڵەتدا بگۆڕدرێت، دەستوور پابەندبوونێكی هاوبەشە، دەكرێ ئەو پابەندبوونە بگۆڕدرێت و شێوازی دیكە دابنرێت، كاتێ پێویستییەكانی ئەو گۆڕانكارییە دەردەكەون و مافی ئەوانەشە كە دەستوور یان هەندێ لە ماددەكانیان رەتكردبێتەوە لە پێناو ئەو گۆڕانكارییەدا بە شێوازی سیاسیی گونجاو خەبات بكەن، بەڵام دەستوورەكەی ئێستا ئاستەنگ ناهێنێتە بەردەم یان رێگە لە مافی گەلی كورد یاخود گەلی كوردستان ناگرێت مافی چارەنووسیی خۆی دیاری نەكات، تەنانەت هەتا ئەگەر دەستوورەكەش بەندێكی لەم رووەو تێدا نەبێت، چونكە زۆرینەی ئیسلامی سیاسی و قەومیی راستڕەو رەتیانكردەوە ئەم دەقە لەو دەستوورەدا دابنرێت، پیادەكردنی ئەو مافە یەكێتیی نیشتمانی هیچ گەلێك لەق ناكات، بەڵكو توانای پەرەسەندنی ئازادو بووژانەوەی بۆ دەستەبەر دەكات لە حاڵەتی دامەزراندنی دەوڵەتێكی دیموكراسی و دەسەڵاتێكی نیشتمانی دیموكراسی و كۆمەڵگەیەكی مەدەنیی دیموكراسیدا، چونكە ئەو فاكتەرانەی كە ئەو یەكێتییە نیشتمانییەی لەق كردوەو بەهەدەری داوە بریتین لەو سیاسەتانەی بە درێژایی دەیەكانی رابردوو پیادەكراون، جا ئەو سیاسەتە قەومییە شۆڤینی و رەگەزپەرستیانەی رژێمە سیاسییەكانی پێشوو بن بەتایبەتیش رژێمە نەتەوەپەرستی و بەعسییەكان، یانیش سیاسەتەكانی ئاینی و تایفەگەری و قەومیی راستڕەوی پەردەپۆشكراو و تێكدەری ریزەكان و دوورخەرەوەی پرەنسیپی هاووڵاتیبوونی ئازاد و یەكسان هەر لەوەتەی رووخانی دیكتاتۆریەت و دامەزراندنی رژێمی سیاسیی تایفەگەری لە وڵاتدا.