دیموكراتییەت و فەلسەفەی دەوڵەت
د.ئەنوەر عەبدوڵلا بەرزنجی
بەراوردكاری لێرەدا لە نێوان بنەچە گریكییەكەی ((دیموكراتیەت ـ دەسەڵاتی گەل ـ لەو ڕوانگەیەوە كە هێز بكەوێتە دەستی دیمۆسیەكان ــ ئەوانەی پێیان دەوترێت خانەدانەكان)) و لە نێوان هەر دیموكراتیەتێكی هاوچەرخی تردا، یان بەراوردكاریی لە نێوان ئەزموونی ڕۆما بۆ دیموكراتیەت و ئەزموونی فەرەنساوی، هەروەها ئەزموونی ئەمریكایی كە ئومێدی بەردەوامی تاكەكان لە ناو كۆمەڵدا وەدەستهێنانی كەرامەتی بەرزیانە، دەكرێت هەمووی چڕ بكرێنەوە بە پێی وتەكەی john Dunn لەم واتایەدا: تێكۆشانی ئامانجدارانە بۆ باشكردنی دۆخی كردارەكیانەی ژیان و خۆدوورگرتن لە زۆرلێكردن و ستەمكاری و هەوڵدان و مكوڕبوون لەسەر مامەڵەكردن و بە ڕێزەوەو ئیعتوباردانان بۆ ئەوانی تر، ئەوەی دەوڵەتیش دەسەلمێنێ بریتیە لە گرێبەستی كۆمەڵایەتی كە لە لایەن جان جاك ڕۆسۆوە سیماكانی نەخشێنراوە ئەویش بە دەستبەردانی تاكەكان لە مافی پیادەكردنی دەسەڵاتیان(هێزی سیاسی)و بەخشینی بە دەستەبژێرێكی دیاریكراو لە بەرانبەر بەهەند وەرگرتنی ئەو مافانەی تاكەكان كە لەسەری ڕێك دەكەون و بە ڕێزەوە مامەڵە لەگەڵ كردنیان، سەرەڕای ئەوەش پێویستە دادپەروەری سیاسی وەدیبهێنرێت لە ڕێگەی نوێنەرایەتیكردنی گشتی دەنگی خەڵكەوە، كە پێشتر بە خەڵكانی ئەسینا(Demos) دەناسران و لە ڕۆما بە(populous)و لە چاخی هاوچەرخیشدا بە(puplic) ناوزەد دەكران.
بەڵام دیموكراتیەت وەك فەرمانڕەوایەتی گەل تا سەدەی هەژدەیەمین نەهاتۆتە پێشەوەو تا شۆڕشی فەرەنساویش هەڵنەگیرسا، دەسەبەرنەكراوە، بەهۆیانەوە دیموكراتیەت وەرچەرخا بۆ ناوێك كە هاوئاست بێت بە هێزی تاكی لایەنگیر بۆ دیموكراتی، واتا بۆ(Democratar)، هەر زوو بە زوو ئەو تاكە وەردەچەرخێت بۆ هاووڵاتی، بە پێی فەرهەنگی تازەگەریModernity گوێڕایەڵی و لایەنگیری خۆی بۆ دەوڵەت دەنوێنێت بە زەمانەتی چاكەكاری داواكراو كە بە دەوڵەتی هاووڵاتیبوون ناودەبرێت(State of Citizenship).
دیموكراتیەت زیاتر لە پێناوی بەرژەوەندییەكانی زۆرینەدایە نەك كەمینە، بەڵام ناتوانێت دیالەكتیكی هوروژێنراوی دیكتاتۆریەتی زۆرینە لە دژی كەمینە یەكلایی بكاتەوە، وێڕای هەموو ئەو سەركەوتنە سەرنجڕاكێشانەش كە دیموكراتییەتی سەرمایەداری لە ماوەی حەفتا ساڵی پێشوودا بە دەستی هێناوە، ئەویش وەك فیكرەیەكی سەركەوتوو بۆ دیالۆگ لەپێناوی پێكەوەژیانێكی شارستانیانە لە نێوان هاودژەكانداو لەچوارچێوەی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتیدا، بەڵام ئەو مانگی هەنگوینیەی كە كۆیان دەكاتەوە وەك هێزێكی سیاسی لەگەڵ لیبرالییەتدا Liberal Democracy ئێستا بەرەو كۆتایی دەچێت، چونكە ئێستا كەلێنێكی ئاشكرا هەیە، لەمبارەیەوە كەوتووەتە بن فشاری ئەزموونی سەرمایەدارێتی بەتایبەت لەنێوان هەردوو بیرۆكەی لیبرالیەت و یەكسانیدا.
ئەگەر یەكسانی گەوهەری چ كۆماریی هەبێت یان گەوهەری دیموكراتی، بەپێی بۆچوونی سپینۆزای فەیلەسووف، كەواتە خۆشەویستی وڵات بەزەڕوورەت بریتیە لەخۆشەویستی بۆ یەكسانی Equality، بەڵام دادپەروەری سیاسی كە هەمیشە پاڵێوراوان دروشم و سروودو گۆرانی بەسەریدا هەڵدەدەن لەدیموكراتیەتی هاوچەرخدا نزم بووەتەوە، لەچاو حەقیقەتێكدا كە بەڕوونی دیارە ئەویش فراوانبوونی كەلێنی بەرینی نێوان هەژاران و دەوڵەمەندانە، پرۆفیسۆرێكی ئەمەریكی بەناوی(Robert B. Reich) لەكتێبی(Capitalism Super) ڕوونیكردۆتەوە كە هەژموونگەریی سەرمایەداری لەوەرچەرخانە تازەكەیدا خزمەت بەدیموكراتیەت ناگەیەنێت، ئەمەش ئەو پێشهاتەی مێژوونووسی ئەڵمانی(O. Spengler) پشتڕاست دەكاتەوە لەكتێبە بەناوبانگەكەی بە ناوی Decline of The West)) رایدەگەیەنێت كە دیموكراتیەت لەڕێگەی پارەوە دەبێتە هێزێكی وێرانكەر بەسەر خۆیدا، پاش ئەوەی دەسەڵاتی پارە فیكر تێك دەشكێنێت. لایەنی دووەم بۆ هێزی سیاسی فیكری دیموكراتیەتە كە بەپێی ڕای فیكری سپینۆزا نزیكترین سیستەمە لە سروشتەوە، بەڵام سەركەوتنی بەوەی كە ئازادی ڕادەربڕین و دیالۆگسازان بكاتە باشترین ڕێگای شارستانی بۆ پێكەوەژیان لەگەڵ ئەوانیتر، ئەم بیرۆكەیە لە دروستبوونیەوە تا ئێستا زەمینەسازی پێویستی بۆ نەكراوە، بەتایبەت لەبابەتی پێكەوەژیانی نێوان نەتەوەكان و سروشتدا، هەر ئەمەشە وایكردووە گرفتی ئەم پێكدادانەی ئێستای ناو سیستەمەكانی گۆی زەوی لێبكەوێتەوە، ئەمەش دەمانگێڕێتەوە بۆ پەندە بەناوبانگە خۆرهەڵاتییەكە Nation Vs. Nature كە لە وتەزاكانی زەردەشتی یەكەمین مامۆستامانەوە دیار دەكەوێت كە بانگەشەی پێكەوەژیانی دەكرد لەگەڵ سروشت و Medo Qatha لەچوارچێوەی ڕێبازی ئاڕتادا كە بە هۆیەوە رژێم و حەقیقەت و دادپەروەری بەپێویستییەكی هاوئاستی یەكتر دەزانین، لەم بارەیەوە ئەو بانگەشانەش كە دەڵێن ئەسینا لانكەی یەكەمین دیموكراتیەتە هەڵدەوەشێتەوە، ئەمەش كاتێك چەمكەكانی ئەم فیكرەی دیموكراتیەتە لە ویژدانی هەموو نەتەوەكانی خۆرهەڵاتدا دەبینینەوە، بەوەی كە دیموكراتیەت دەنگی ئەو نەتەوانەی خۆرهەڵاتە بۆ بەرجەستەكردنی دەنگی خوداوەند، كە دەنگدانەوەی ئەم وتەزا پڕ حیكمەتانەی خۆرهەڵات دواتر لەناو وتەزاكانی فەرەنسیدا دەبینرانەوەpopuli، vox Die).
پاش ئەم دەستپێكە شرۆڤەكارییەی سەرەوە، پێویستە لەچارەنووسی پرۆسەی دیموكراتی كۆمەڵگەی كوردستانیی بپێچینەوە كە لەچوارچێوەی كەلتووری باوكسالاری رەهادا دەسوڕێتەوە (Father Family)، هەروەها لەچوارچێوەی هۆزگەرێتی ناو تەواویی نۆرمگەلی بونیاتی خۆرهەڵاتیدا بوونی هەیە، وێڕای ئەمەش كورد بەدرێژایی مێژوو كەوتووەتە ژێر فشاری دەسەڵاتی وڵاتە ناوەندگەرا داگیركارییەكانی دەوروبەریەوە، (State of Authority)كە بەهۆیەوە سیستەمی دەسەڵاتی دەوڵەتان بەسەریەوە زاڵدەست بووە. لەبەردەم ئەم سیستەمە رەهایەدا بە هیچ كلۆجێك ناكرێت رۆڵی هۆزگەرێتی وەلا بنێین، گەرچی ئەو ڕۆڵە لاوازیش بێت، جار هەبووە وەك پێگەیەكی ئارام باوەشی بۆ تاكەكانی كردووەتەوە، توێژەری بەناوبانگ (حەنا بەتاتوو) لەو كتێبەیدا كەلەسەر چینە كۆمەڵایەتیەكان و بزاڤە شۆڕشگێڕییەكانی سەردەمی عوسمانی تا دامەزراندنی كۆماری عێراق باسی دەكات، پێكهاتەی كۆمەڵایەتی كوردی عێراق دەبەستێتەوە بە پێكهاتەی جووتیارەكانی دەرەوەی هۆزەوە كە بە خوران یا هەژاران یا مێگەلان دەیانناسێنێت كە هەموو شتێكیان جیاوازە لە ئاغاكان: ئاغا مەبەست لێی موڵكدارو جەنگاوەرانی هۆزە، ئەم وەسفەش بە وردی دەچەسپێت لەسەر كۆمەڵگەی ئەسینا كاتێك دیموكراتیەت وەك گرفتێكی لۆكاڵی گریكی پێش 2500 ساڵ بەر لە ئێستا دەركەوتووە، پارادۆكسەكە لێرەدا بەشێوەیەكە كە چڵە ئاڵتوونیەكانی دیموكراتی هێشتا لەكوردستان تا كۆتایی سەدەی پێشووش چەكەرەی نەكردبوو، كاتێك ئەم ناوچەیە كەوتۆتە بەر هەژموونی گۆڕانكاری سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەوە، كوردیش بە هێزێكی پتەوی ناچاوەڕوانكراوەوە دەستیان كردووە بە دەرگا لێدانی سەدەی بیست و یەكەمین، ئەگەر وردتر قووڵبینەوە بە پێی ڕای پرۆفیسۆر (میهرداد ئازادی) كاتێ لە كتێبەكەیدا كە لەسەر بنەچەی كوردە ئەو ڕاستیە بە ڕوونی دەخوێنینەوە، كە كوردستان دێرینترین مەنزڵ بووە بۆ توانەوەی دانیشتووانی زنجیرە چیای زاگرۆس تا تۆڕۆس لە ناویدا بەر لە 9000ساڵێك لەمەوبەر، دواتریش حۆرییەكانیان تێكەڵی بوون كە ئەوانیش لە قەوقاسەوە شۆڕبوونەتەوە لە 4300ساڵ بەر لە زایین، ئینجا میتانییەكانیشیان تێدا تواونەتەوە، ئەوانیش لە هیندەوە هاتوون 2000 ساڵ بەر لە زایین، دواتر میدییەكان كە لەوپەڕی خۆرهەڵاتی وڵاتی فارس بەر لە 1200 ساڵ كۆچیان بۆ ئەم ناوچانە كردووە، ئەم تێكەڵەیە پێكهاتەی گەلی كوردی لێ دروست بووە، كە بە زمانی بابلی بە كارداكی یان كاردۆ (Kardaka) (Qardu) یان كاردیۆم ناوزەد دەكران، وەك لە تەلمود ناوی بەو شێوەیە هێنراوە، پێش هەموو شتێك ئەم وەرچەرخانە مێژووییەی خەڵكی خۆجێیی زاگرۆس بەر لە 9000ساڵ پێش ئێستا شوانكارەییان داهێناوە، دواتر بەر لە 8000ساڵ پێش ئێستا لە گوندی چەرمۆی بەناوبانگ پیشەی كشتیاریی سەرەتاییان ئەنجام داوە، بەم شێوەیە حنا بتاتۆ هەموو ئەو پێكهاتە كۆمەڵایەتی و ئابوورییەی گوندو دێهاتیانەی كوردستانیمان بۆ ڕاڤە دەكات، ئەگەر باوەڕ بهێنین بەوەی دیموكراتیەت بریتیە لە كەلتووری شارنشینی لە دەروازەی لۆژیكەوە دەتوانین لە هۆكارەكانی دواكەوتنی بیرۆكەی دیموكراتیەت لەناو كۆمەڵگە لادێیەكاندا تێبگەین كە چۆن خزێنراوەتە ژێر باری دەسەڵاتی سێیانیی باوكسالاریی و هۆزگەرێتی و دەسەڵاتی خۆفەرزێنی دەوڵەتەكانی ناوەندگەرای ستەمكاری دەوروبەر.
وێڕای دەركەوتنی میرنشینە كوردییەكانی وەك میرنشینی بابان و سۆران و بادینان و وێڕای كەڵەكەبوونی كورد لەناو شارە گەورەكانداو لەم دواییانەشدا كەچی دیموكراتیەت هەر لەدایكبوویەكی تازەیە كە كەوتۆتە بەر دیدو ئەزموونی هەمووانەوە. ئەو گرفتەی ڕووبەڕووی پرۆسەی هەوڵدانی كورد بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێكی نەتەوەیی هاوچەرخ دەبێتەوە، وەك پڕۆژە پێشتر لە لایەن دەوڵەتانی سەركەوتووی پاش جەنگی یەكەمی جیهانیەوە ڕەتكرایەوە ئەوەیە كە دەوڵەتی نەتەوەیی بە بژارێكی نموونەیی دانانرێت، تەنانەت بە لای دەوڵەتانێكی ئەوروپاییشەوە كە خاوەنی بیرۆكەی لەو جۆرەن، كە ئەوانیش لەم دواییەدا چوونە ناو یەكێتیەكەوە بە ناوی یەكێتی ئەوروپایی كە پێكەوە لەسەر بناغەی ئابوورییەكی مەتین یەكیان گرتووە، وێڕای ئەمەش ئاستەنگەكانی كە جیهانگیری دروستیانی كردووە كە سەرمایەداری باڵا (Super-Capitalism)بەڕێوەی دەبەن، پاشتر وردە وردە پشتیان كردۆتە دیموكراتیەت بە پێی ئەنجامگیرییەكانی پرۆفیسۆر(.Robert B. Reich) لەبەردەم گرفتێكی لەو شێوە ئاڵۆزەدا دەكرێت بپرسین سەبارەت بە ئەزموونی دیموكراتیەت و فەلسەفەی دەوڵەتیی چاوەڕوانكراو لە كوردستان، كە ئاستێكی گەورە لە ڕامانكاری و خوێندنەوەی ورد بۆ كۆمەڵێك ئاستەنگ و دەرفەتی ڕەخساو لەو سیاقەدا دێنێتە پێشەوە، سەرەتا پێویستە بڕیاربدەین بە گەشبینیەوەو بە ماقووڵیەتەوە كە هیچ پێكدادانێكی كەلتووری (Clash of Culture) لە نێوان بەهاو ڕوانینی كۆمەڵگەی كوردستانی و دیموكراتیەتی خۆرئاواییدا بوونیان نییە، وێڕای ئەمەش پیادەكردنی دیموكراتیەت لە كوردستانی عێراقداو لە چوارچێوەی تێگەیشتنی سیستمی فیدڕاڵی كۆماری كە سەرچاوەكەی ئامانجی سیاسیانەی كوردە بۆ دەرچوون لەو دۆزەخەی دەوڵەتانی یەك لە دوایەكی ناوەندیی بەغدا كە كوردستانی تێفڕێدراوە، ئەوەش ئامانجێكی ڕەوای گەلی كوردستانە كە بێبەش كراوە لە دابەشكردنی دادپەروەرانەی دەسەڵات و سامان هەر لە سەرەتای دامەزراندنی دەوڵەتی هاوچەرخی عێراقەوە.
ئەو گرفتەی ڕووبەڕووی كورد دەبێتەوە لە مەسەلەی هەوڵدانیان بۆ بونیادنانی دیموكراتیەت وەك فیكرێك، ئەو ڕەفتارو پیادەكردنانەی پارتە سیاسییەكانی كوردستانە كە بە توندی و گرژییەوە بەرانبەر یەكتر پیادەی دەكەن و هیچ زەمینەیەكی هاوبەش بۆ ئامانج و كەرەسەكانی پێكەوەژیانی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن دروست ناكەن و كەلێنی نێوانیان زیاتر دەكەن، ناكۆكیەكانی ئێستای پارتە لۆكاڵییەكان بە پاساوی جێبەجێكردنی فیكری ڕووتی دیموكراتیەتەوە، زۆر بە ڕوون و ئاشكرایی لای هەموو كەسێك دیارە كە زێدەڕۆیی ئایدیۆلۆژییانە زاڵە بەسەریاندا، ئەمەش مەترسی ئەوەی لێ دەكەوێتەوە كە هێزە سیاسییەكان ئەم دیموكراتیەتە بكەنە بەڵا بۆ یەكترو كۆنە قین لە دژی یەكتر بەكاربهێننەوە (Enmity within) هەر ئەم حاڵەتەشە وای لە كورد كردووە بە درێژایی مێژووی كۆن و نوێ یەكنەگرنەوە، تەحەدای دووەم بریتیە لەو گرفتەی ئێستا كە خاوەن بڕیارەكان (Capability) بە تایبەتی سەركردە سیاسییەكان لە كوردستان توانای ئەوەیان نییە توانا ڕاستەقینەكانی دەستەبژێرانی خوێندەوارو خاوەن ئەزموون و خاوەن مەعریفەت ئاڕاستە بكەن بۆ بونیادنانی ژێرخانێك كە بە هۆیەوە بڕیاردانی سیاسی یان بونیادنانی هێزی ڕەق بۆ وڵات دەسەبەربكات((Hard Powerبەمەش زەمینەیان ساز نەداوە بۆ پێكەوەژیانی چاوەڕوانكراوی پێویست((Co-Existence)) كە بە هۆیەوە دەتوانرێت دەوڵەتی هاوچەرخ لە جیهانێكی بە مەدەنیەتدا بونیادبنێت، وێڕای ئەوەی كورد گەیشتونەتە پلەیەكی ماقووڵ لە دركپێكردنی خودییانە((Self-Realization)) كە ئەمەش حاڵەتێكە لە لایەن هیگڵی فەیلەسوفەوە وەك محەك دانراوە بۆ فیكری نەتەوەیی، وێڕای ئەوەش كە لە ڕێی خەباتی چەكدارییەوە شۆڕشیان كردووە بۆ گەیشتن بە ئازادی و كەرامەت، بەڵام تێكۆشانی داهاتووییان كە بە تێكۆشانی قەڵەم بۆ دامەزراندنی دەوڵەت دەژمێردرێت، پێویستی بە ڕاهێنانی پێویستە لە نێوان وەلائو توانا ئەبیستیمیەكاندا، لەو كاتەدا كە كوردستان دەوڵەمەندە بە سامانی سروشتی، بەڵام لۆژیكی ئابووری بازاڕ وا پێویست دەخوازێت پەرەپێدانی ئابووری بە دیموكراتی بكرێت لە نێوان دەستەبژێری پشتگیریكاران و دەستەبژێری خاوەن ئەزموون و مەعریفەدا، وەك دەسپێكێك بۆ پێكەوەژیانی پێویست لە تواناكانی زاتیی و مرۆیی لە كوردستان ئەوەش بۆ بەڕێوەبردنی ئەم دەوڵەمەندێتیەی سروشت بە شێوازی زانستانە لە دەروازەی ڕێكخستنی ئابوورییەوە تا ئەوەش دێتەدی تەنیا ئەوەندە بەسە بۆ كورد كە پێچكەی پێشكەوتن بخەنە سەر هێڵی یاسا و هەیبەتدان بە زانست وەك ئەوەی لە دەوڵەتانی پێشكەوتوودا هەیە..
شێوازی فەرمانڕەوایەتی كە لە وەسفكردنیدا وەك ئاماژەیەك بە دیموكراتیكردنی كوردستان دەدرێت سیماكانی نەزانراوەو ڕوون نییە، فەزیلەتی دیموكراتیەت وەك لە بۆچوونی سپینۆزادا هاتبێت، كارایی زیاترە لە ساتەوەختانی ئاشتەواییدا نەك لە كاتی جەنگدا، دەكرێت ڕەوشی كوردستان پۆلینبەند بكرێت بەو كۆمەڵگەنەی دەچنەخانەی كۆمەڵگەكانی پاش جەنگەوە((Post-Conflict Societies))، ئەمەش ئاماژەدانە بەوەی لەدایكبوونی دیموكراتی سیاسیی تێیدا ئاسان نەبێت، واتا ماف و ئەركەكان سەبارەت بە هاووڵاتیان ناسەقامگیرن، بەهۆی حەزی هاووڵاتیانیشەوە بە هەوڵدانیان بۆ گەیشتن بە دەسكەوتە تایبەتیەكانیان وەك بەشێكی ڕەها لە بری پابەندبوونیان بە كارەوە لە چوارچێوەی چەمكی وەرگرتنی مافەكان لە بەرانبەر بەجێهێنانی ئەركەكاندا، ئەم حەزەش دژ بە فەلسەفەی دەوڵەتی هاوچەرخ دەوەستێتەوە، چونكە پێشوەختە ڕێبازی پابەندایەتی و ملكەچبوونی هاووڵاتیانی پێویستە لە بەجێهێنانی ئەركەكانیان بە پێی چەمكی دیسپلینی گشتی، ڕەنگە وەڵامێكی پێویستیشمان نەبێت بە وردی ئەو هەموو یاساو ڕێوشوێنەكانی دامودەزگا پێویستەكان بخەینە ڕوو بەڵام پێویست ناكات ئەو پرس و دۆزانە بوروژێنرێن كە دەبنە مایەی ناكۆكی و درز خستنە ناو ماڵی كوردستانەوە، زەڕوڕەتیش ئەوە دەخوازێت پێناسەیەكی ڕوونی سیستمی یەكلاكەرەوەی توندی دەوڵەتیانە دابنرێت چ بەوەی حاڵەتەكە لەسەر ڕژێمێكی سەرۆكایەتی یان چ بە دیموكراتی نوێنەرایەتی پەرلەمانی سەقامگیر بێت، ئەركی دەوڵەتی هاووڵاتیبوون بریتیە لە ڕوونبینی لە هەمبەر ماف و ئەركەكاندا بە شێوەیەك كە هاووڵاتی وەبەرهەم بێنێت وەك سەرچاوەیەك بۆ وەبەرهێنان و داهێنان نەك وەك هۆكارێكی بەكاربەری زێدەڕۆی سامانە سروشتییەكان، دەسەڵاتی سیاسی گونجاویش بۆ ئەم فەرمایشتە پێویستەی كە لەسەر شانی هاووڵاتی ئەركە، لەو دەروازەیەوە ئەنجام دەدرێت كە بە شێوەیەكی دادپەروەرانە دەسەڵاتەكانی یاسادانان و جێبەجێكردن و قەزائی بسپێردرێن بە گرووپگەلێكی هەڵبژێردراوی پێكهاتوو لە نوێنەرانی گەل، ئەمەش تەنیا شكڵیات نەبن بەڵكو بە پاڵپشتی دەستەبەرییەكان و بە هەبوونی دەسەڵاتێكی ڕاگەیاندنی ئازادەوە بن، بە پێویستی بوونی وەرگرتنی دەسەڵات و حوكمی شەرعی بە شێوەیەك كە ئاستی پێویستی ڕاستگۆیی تێدا بێت و بە یەك چاو لە هەموو هاووڵاتیان وەك یەك بڕوانرێت كە پێویستە هەمووان وەك یەك بگرێتە خۆی.
بێگومان وەرچەرخان بۆ قۆناغبەندیی دیموكراتیی نوێنەرایەتی كارێكی هێندە سانا نییە بۆ كۆمەڵگەیەكی كشتیاری ــ شوانكارەیی وەك ئەم كۆمەڵگەیەی لە كوردستان بوونی هەیە، ئەو ئەزموونە سەركەوتووانەی لە ناو كۆمەڵگە كشتیارییەكانی ئەسكەندەنافیا بوونیان هەیە بۆ گەیشتن بە دیموكراتیەتی نوێنەرایەتی زۆر پێویستە لە كوردستان توێژینەوەی وردی لەسەر بكرێت و لێی سودمەند بین بە شێوەیەكی وەها كە ناسنامەی كەلتووری كوردی تێدا پارێزراو بێت.
* راوێژكاری دێرین لە پەرەپێدانی بەردەوام
