ئەوەی لەم بارودۆخەدا گرنگە هەنگاوی جددی بۆ هەڵبگرین، دووبارە پێناسەكردنەوە و لەیەكتری جیاكردنەوەی بەرژەوەندی باڵای نیشتمانی و بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتییە، بەداخەوە من دەبینم هەندێك جار لە بری ئەم دوو چەمكە لێك جیابكرێتەوە، لە هەندێ حاڵەتدا زۆر خراپ تێكەڵ دەكرێن، هەر بۆ نموونە هێزە سیاسییەكانی كوردستان بە رووكەش قسەی باش بۆ یەكتری دەكەن و پەرۆشی بۆ یەكڕیزی دەردەبڕن، بەڵام كە دەكەونە ژێر كاریگەری بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتی، راستە لە رووی فیزیكییەوە زیان لە یەكتری نادەن، بەڵام خۆزگە بۆ زەرەری یەكتری دەخوازن، ئەمە حاڵەتێكی خراپە و نەگبەتی بەسەر میللەتدا دێنێت، ئێمە بە یەكگرتوویی و نییەتپاكی لە هەڕەشە و مەترسییەكان دەترسین، ئەگەر خوانەخواستە ئەم نییەتە خراپەی بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتی بنبڕ نەكەین، دەبێت چاوەڕێی چی بكەین؟

پێش ئەوەی ئەمریكا بۆ لابردنی رژێمی پێشووی بەعس ئۆپەراسیۆنی ئازادكردنی عێراق دەست پێبكات، هەروەها دوای ئەو ئۆپەراسیۆنە و لابردنی رژێمی پێشووی بەعس، بانگەشەی بۆ بنیادنانی رۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی تازە دەكرد، ئەم بانگەشەیە ببووە بابەتی تازەی سەنتەرەكانی لێكۆڵینەوە و هەروەها ببووە وێردی سەر زاری نەك هەر بەرپرسانی گەورە و بچووك و سڤیلی و سەربازیی ئەمریكییەكان، بەڵكو زۆربەی هەرە زۆری كەسایەتییە سیاسی و رۆشنبیرییە عێراقییەكانیش و هەروەها لە هەرێمی كوردستانیش هەمان باسی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی تازەیان لەسەر زار بوو، ئومێدی گەورەشیان لەسەر هەڵچنیبوو، هەربۆیە بە بۆنە و بە بێ بۆنە تەنزیر و شرۆڤەی هەمەلایەنەی بۆ دەكرا و، ئاماژەیان بەوە دەكرد عێراقی نوێ دەكەینە نموونەیەك بۆ ئەو رۆژهەڵاتە ناوەڕاستە تازەیە.
باوە، شتی تازە لە بیرۆكەی تازە و كەرەستەی تازە و میكانیزمی تازە دێتە بەرهەم، بۆیە پێدەچێت بیرۆكەی ئەمریكا بۆ ئەم چەمكە تازەیە، تازە بووبێت، بەڵام دەركەوت بۆ سەرخستنی ئەم پڕۆژە تازەیە، ئەمریكا نە كەرەستەی تازەی ئامادەكردبوو، نە ئامادەشی كرد، نە میكانیزمی تازەی فەراهەم كردبوو، نە فەراهەمیشی كرد، بەڵام دوور لە مەزندەی هەمووان و بێ ئەوەی بە باشی خۆی بۆ ئامادە كردبێت، رۆژهەڵاتێكی تازە بە بەراورد بەوەی جاران هاتە ئاراوە، بۆیە نازاندرێت ئەم رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە تازەیە، ئەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە بوو كە ئەوان خوازیاری بوون؟ یان ئەوانەی خۆیان وەگەڵ ئەو چەمكە خستبوو هەر ئەوەندەیان لێدەزانی؟ پێچەوانە بوونەوەی ئەم پێشبینییە گەشبینانە لە ماوەی دەیەیەكدا و دەركەوتنی رۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی پڕ ئاژاوە و ناسەقامگیر، هەڵوەستەكردنی جددی دەوێت، ئەوەش نەك هەر تەنها بۆ ئەمریكا و رۆژئاوا بەڵكو بۆ سەرجەم هێزەكانی ناوچەكە و عێراق و كوردستانیش، ئەم وەرچەرخانە دراماتیكییە پێچەوانەیە، دووبارە خوێندنەوەی دەوێت، هەڵوەستە و پرسیاری دەوێت، لە كوێدا هەڵەكراوە و هەڵەكان چۆن كراون، راشكاوانەتر بەشێوەیەكی تایبەتی بۆ ئێمەی كورد و كوردستانی كە ئەمجارەیان پشكی شێری شەڕ و رووبەڕووبوونەوەمان بەركەتووە، دەبێت زیاتر بە خۆماندا بچینەوە و باشتر ئەم واقیعە بخوێنینەوە بەوەی چۆن ئەم قۆناخە سەختە تێدەپەڕێنێن و چۆن لەناو ئەم پاشاگەردانی و ئاژاوەیەدا كوردستان سەرفراز دەكەین و ئەم هەلە بۆ بەرژەوەندی ئایندەی نەتەوەكەمان سوود لێوەردەگرین.
راستە بە رووخانی رژێمی پێشووی عێراق لە ساڵی 2003، وەرچەرخانێكی گرنگ لە عێراق بەگشتی و كوردستان بەتایبەتی هاتەدی، لەمەش زیاتر بەوجۆرە سەیری هەوڵەكانی ئەمریكا لە رووخانی رژێمی پێشووی عێراق دەكرا، بەوەی ئەمریكا عێراقی نوێ بە جۆرێك بنیاد دەنێتەوە بەوەی ببێتە نموونەی شێوازێكی سیستمی حوكمڕانی دیموكراتی و لەبەر رۆشنانی شێوازی دیموكراتی عێراقی نوێدا، دەوڵەتانی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش لاسایی بكەنەوە، زەمینەی ئەم وەرچەرخانە دروشمەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی و هەروەها هەرێمی كوردستانیش بەردەوامیدان بوو، بە جێگیربوونی دیموكراسی لە عێراق و وەرچەرخان لە دیكتاتۆریەت و شمولیەتەوە بەرەو كرانەوە و دیموكراتی، ئەمەش لەو بیروبۆچوونەوە سەرچاوەی گرتبوو كە گرفتەكانی عێراق بە دیموكراتی چارەسەر دەبن، مەبەستیش لە چارەسەركردنی كێشەكان لە چوارچێوەی دیموكراتی ئەوە بوو، دیموكراتی وەك كەلتوور و پراكتیك، نەك تەنها دروشم و هەڵبژاردن، هەر بۆیە بچووككردنەوەی دیموكراتی بۆ هەڵبژاردن و داماڵینی لە كەلتوور و پراكتیك، نەك هەر نەیتوانی كێشەكانی عێراق چارەسەر بكات، بەڵكو كێشەكانی ئاڵۆزتر كرد و عێراقی بەرەو هەڵدێر برد. سەرەتای ئەم هەڵەیە لە پاشگەزبوونەوەی هێزەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقەوە سەرچاوە دەگرێت، لەبەر ئەوەی پاش ئەوەی گەیشتنە دەسەڵات، هەر یەكەیان بە شێوەیەك نەك هەر لە پابەندبوون بە دیموكراتی بەڵكو لەو دروشم و بەڵێنانەی دیكەشیان پەشێمان بوونەوە كە پێشتر بەرامبەر بە كوردستان بەگشتی و ئێمەی كورد بەتایبەتی بەرزیان دەكردەوە و خۆیان واپیشاندەدا هاوكار دەبن بۆ چەسپاندنی مافەكانی كورد و كوردستان لە عێراقی نوێدا.
دوای پاشەكشەكردنیان لەو سۆز و پابەندبوونانەی لە كۆنگرەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی ئیمزایان لەسەر كردبوو، هەروەها پاشگەزبوونەوە لەو دەستوورەی كە لە ساڵی 2005 بە شێوەیەكی تەوافقی داڕێژرابوو، خۆشیان دەنگیان پێدابوو، كەوتنە فشار دروستكردن لەسەر كوردستان هەرجارەی بە بیانوویەك و پێشێلكردنی دەستوور لەو برگانەی پەیوەندی بە مافەكانی كوردەوە هەیە و، خوێندنەوەی دەستوورەكە بە شێوەی ئینتقائیانە بۆ ئەوەی خۆیان لە پابەندبوونە دەستوورییەكان بدزنەوە، لەمەش خراپتر و مەترسیدارتر، هەوڵەكانیان بەو ئاڕاستەیە خستەگەڕ یەكرێزیی هێزە سیاسییەكانی كوردستان تێكبدەن، ئەمە وەك سیاسەتێكی كۆنی ئیمپریالیستانە كە پێی دەگوترا (پەرتكە و زاڵ بە)، لەم چوارچێوەیەدا و لەسەر بنەمای پەرتكە و زاڵ بە، هانی هێزە كوردستانییەكانیان دەدا بەرامبەر بە یەك رابوەستن، ئەوان لەسەر حیسابی بەرژەوەندی باڵای كوردستان هەوڵیاندەدا مەرامی خۆیان جێبەجێ بكەن. ئەم هەڵانە و پابەندنەبوون بە سۆز و دروشم و بەندەكانی دەستوور، وایكرد ئەو رۆژهەڵاتە ناوەڕاستە تازەیە دروست بێت كە تیرۆریستانی داعش لە موسڵەوە خەلافەتی ئیسلامییان تێدا راگەیاند.
ئەمڕۆ ئەو رۆژهەڵاتە ناوەڕاستە تازەیەی، دوای بەهاری عەرەبی و كرانەوەی توركیا بۆ چارەسەری كێشەی كورد و بوونی دانوستاندن لە نێوان حكومەتی توركیا و بزووتنەوەی كوردی لەو وڵاتە، لەملاشەوە شتێكی تازە لەم رۆژهەڵاتی تازەیە دروست بووە كە بەخۆی دەڵێت دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام و، ئەم دەوڵەتە تیروریستییە كە هێندەی دوو دەوڵەت چەكی لەبەردەستە و دروشمەكانی بۆ ئەوەیە لە هەموو جیهانی ئیسلامیدا دووبارە خەلافەت بگێرێتەوە، بەڵام تا ئێستا لە رووی مەیدانییەوە ناوچەكانی عەرەبی سوننەی عێراق و هەرێمی كوردستان و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستانیان كردووە بە ئامانج و زۆر دڕندانە بەرامبەر كورد و كوردانی ئێزیدی و شەبەك و كریستیان و توركمان كۆمەڵكوژی و پاكتاوی رەگەزی ئەنجامدەدەن. هەر بۆیە ئێستا ئێمە وەك كورد لە ناو هاوكێشەیەكی هێجگار ئاڵۆز و پڕ تەحەددی هەنگاو بۆ ئایندە هەڵدەگرین، راستە لە بەرەكانی شەڕ هاوكێشەكە وەرچەرخاوە بۆ بەرژەوەندی كوردستان، بەڵام لە رووی سیاسییەوە پێویستە جارێكی دیكە بە خۆماندا بچینەوەو وردتر بارودۆخەكە بخوێنینەوە.
لێرەوە لە خوێندنەوەی دەوروبەرمان دێینە دەرێ، پێویستمان بەوەیە لەسەر ئاستی سیاسیی ناوخۆی كوردستان راشكاوانە قسە بكەین، لەبەر ئەوەی لە هەموو ئەو پیلان و تەحەددییانەی وەك بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان و حوكمڕانیی هەرێمی كوردستان رووبەڕوومان دەبێتەوە، هەڕەشە و مەترسیی تیرۆریستانی داعشە كە ناچارمان دەكات بەوەی لە هەر كاتێك زیاتر ( بە وردی، بە زیرەكانە، بە دڵسۆزانە) هاوكێشەكە بخوێنینەوە و هەست بكەین چۆن لەم رووبارە شڵەقاوەدا مەلە دەكەین، دەبێت زیرەكانە سەیری مەلەكردن لەم دەریا شڵەژاوەدا بكەین، چونكە ئەم دەریایە تەنها پێویستی بە مەلەكردن نییە، بەڵكو پێویستی بە هونەری مەلەكردنی هەر لایەك و هونەری مەلەكردنی هەموومان پێكەوە هەیە، لەبەر ئەوەی مەترسی ئەم دەریا شڵەژاوە بۆ لایەك نییە و ئەوی دیكەی لێ دەرباز بێت، بەڵكو دیسان دووبارەی دەكەمەوە گەر زۆر بە (زیرەكانە و دڵسۆزانە و وردبینانە) هەوڵەكان یەكنەخەین، ئەوا كە نقووم بووین، هەموومان پێكەوە نقووم دەبین و هەر پێكیشەوە دەگەینە كەناری ئارام، پشت بەخوا گەشبینی بەرەو كەناری ئارام زۆر زیاترە. بۆیە لەم بارودۆخە گرنگە بزانین:
پێشتر باسی هەڕەشەكان و شێوە و مامەڵەی دەوروبەرمانم كرد، تا دەگاتە دروستبوون و سەرهەڵدانی داعش، بەڵام كە دەگەینە داعش دەبێت هەڵوەستەی زیاتر بكەین و پێویستە هەوڵبدەین پێناسەی داعش بكەین، نەك تەنها داعش چییە؟ بەڵكو دەبێت بپرسین: داعش كێیە؟ لە چ ژینگە و دایك و باوكێك بەرهەمهاتووە؟ ئەم دایك و باوكەی داعشی بەرهەم هێناوە چییان لە مرۆڤایەتی بەگشتی و كوردستان بەتایبەتی دەوێت؟
بۆ ئەوەی بتوانین وەڵامی ئەم پرسیارە بدەینەوە و بۆ ئەوەی ئەو زەمینەی هاتۆتە پێشەوە و بیكەینە هەلێك و وڵاتی خۆمانی تێدا دروست بكەین و دەوڵەت دابمەزرێنین، تەنها رێگە بۆ بەدیهێنانی ئەم ئاواتە و تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش و خەونەكانیان، یەكڕیزی هەموو پێكهاتە كوردستانییەكانە بەگشتی و یەكڕیزی هێز و لایەنە سیاسییە كوردییەكانە بەتایبەتی، ئەمەش دەرگا دەكاتەوە بۆ خوێندنەوەی خۆمان، راستە ئێستا جۆرێك لەم یەكڕیزییە لە كوردستانە خۆشەویستەكەمان دەبیندرێت، بەڵام ئەو یەكڕیزییە نییە كە میللەت چاوەڕێی دەكات، ئەو یەكڕیزییە نییە كە بەرگەی ئەو شەڕە بگرێت كە هاتۆتە بەردەمی ماڵمان و یەخەی پێگرتووین، كە من ئومێد دەخوازم ئەو شەڕە زوو كۆتایی بێت و درێژخایەن نەبێت.
سەرباری ئەو هەڕەشە و شەڕەی ئێستا كوردستان رووبەڕووی بۆتەوە، لەم بارودۆخەدا قەیرانی سووتەمەنی و دارایی یەخەی حكومەت و میللەتی كوردستانی گرتووە، ئەمەش فشارێكی دیكەی دروستكردووە.
ئەوەی لەم بارودۆخەدا گرنگە هەنگاوی جددی بۆ هەڵبگرین، دووبارە پێناسەكردنەوە و لەیەكتری جیاكردنەوەی بەرژەوەندی باڵای نیشتمانی و بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتییە، بەداخەوە من دەبینم هەندێك جار لە بری ئەم دوو چەمكە لێك جیابكرێتەوە، لە هەندێ حاڵەتدا زۆر خراپ تێكەڵ دەكرێن، هەر بۆ نموونە هێزە سیاسییەكانی كوردستان بە رووكەش قسەی باش بۆ یەكتری دەكەن و پەرۆشی بۆ یەكڕیزی دەردەبڕن، بەڵام كە دەكەونە ژێر كاریگەری بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتی، راستە لە رووی فیزیكییەوە زیان لە یەكتری نادەن، بەڵام خۆزگە بۆ زەرەری یەكتری دەخوازن، ئەمە حاڵەتێكی خراپە و نەگبەتی بەسەر میللەتدا دێنێت، ئێمە بە یەكگرتوویی و نییەتپاكی لە هەڕەشە و مەترسییەكان دەترسین، ئەگەر خوانەخواستە ئەم نییەتە خراپەی بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتی بنبڕ نەكەین، دەبێت چاوەڕێی چی بكەین؟
خاڵێكی دیكە كە من پێی دەڵێم مانەوەی ئاسەواری سەردەمی ئۆپۆزسیۆن و حزبی حوكمڕان لە كوردستاندا، ئەم حاڵەتە كە لە كوردستان لەماوەی چەند ساڵی رابردوو لە نێوان حزبەكانی حوكمڕان و حزبەكانی ئۆپۆزسیۆن هەبوو، نیشانەیەكی تەندروست و پێگەیشتووی ئەقڵیەتی دیموكراتی بووە لە كوردستان، بۆیە پاش هەڵبژاردنەكانی ئەیلوولی 2013 و پاشان بڕینی بودجە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە، بارودۆخێك هاتە پێشەوە بیر لە حكومەتێكی بنكەفراوانی نیشتمانی بكرێتەوە، فەلسەفەی ئەم حكومەتە لەسەر ئەو بنەمایە سەرچاوەی گرتبوو بەرەو قۆناخێكی سەخت دەڕۆین و چوارساڵی داهاتووی كوردستان پێویستی بە كۆكردنەوەی هەموو تواناكان هەیە، لەبەر ئەوەی رووبەڕووی تەحددی گەورەی سیاسی و ئابووری دەبینەوە و پێویستە هەموومان پێكەوە رووبەڕووی ببینەوە، ئەمە بەو مانایە نییە حزبە سیاسییەكان پڕۆژەی حكومەتی بنكەفراوان وەك تاكتیك سەیر بكەن، واتە هەم لەلایەك بەشدار بێت و هەم لەلایەكی دیكە رۆڵی ئۆپۆزسێۆن بگێرێت.
لێرەدا دەمەوێت ئاماژە بە هەوڵێكی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی بكەم كە كاندیدی پارتی بوو بۆ سەرۆكایەتی كابینەی هەشتەم، پێش ئەوەی گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومەت لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان دەست پێبكەن، لەگەڵ پەرلەمانتارانی لیستی پارتی كۆبووەوە و لۆژیكی حكومەتی بنكەفراوانی بۆ باسكردن و رۆڵی پەرلەمانتارانی لە چاودێری حكومەت پێ راگەیاندن و جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، كە دەبێت پەرلەمانتارانی پارتی لە هەمووان زیاتر چاودێر بن بەسەر كارەكانی حكومەتەوە، ئەمەش واتە چاودێریكردنی كارەكانی حكومەت ئەركی پەرلەمانە، بەڵام گرنگە ئەم چاودێرییە بۆ بەرژەوەندی باڵا بێت، نەك بەرژەوەندی حزبی، لەم رووەوە هەست دەكرێت پەرلەمان وەك یەكێك لە سێ دەسەڵاتەكەی هەرێمی كوردستان چالاك بووە و ئومێد دەكرێت چالاكی پەرلەمان و پەرلەمانتاران بۆ بەرژەوەندی باڵا بێت، ئەگەر یەك دوو جار چالاكی پەرلەمانی كرابێت بە ململانێی حزبی، گرنگە كۆتایی پێبێت.
بە لەبەرچاوگرتنی بەرژوەندی باڵای نیشتمانی و ئایندەی ئەم نەتەوەیە و سەیركردنی هەڕەشە و مەترسییەكان بە شێوەیەكی واقیعیانە، وادەخوازێت پێكهاتەی سیاسی لە كوردستان بە شێوەی بیركردنەوە و كاركردنی خۆیاندا بچنەوە، گرنگە لە ئێستا حزبە سیاسییەكان ناكۆكییە لاوەكیەكانیان بخەنە لاوە و هەموومان پێكەوە لە بەرامبەر هەڕەشە و مەترسییەكان یەك هەڵوێست بین، دەبێت لەسەر ئەم پرسە هاوبەشانە بگەینە بیركردنەوەیەكی هاوبەش.
لە ئێستادا هەموومان بەرامبەر بە میللەت و وڵاتەكەمان بەرپرسیارین، ئەركی سەرشانمانە بە شێوەیەك پێكەوە كارەكانمان بكەین بۆ بەهێزكردنی پێگەی پشتگیری گەلەكەمان و هاندان و دڵخۆشكردنیان بۆ بەردەوامبوون لەسەر ئەم خۆڕاگرییەی بەرامبەر بە دوژمنان و ناحەزان ئەنجامیانداوە، هەروەها دەبێت هەموو لایەكمان هاوكاری سەرۆكایەتی هەرێم و حكومەت و پەرلەمانی كوردستان بین.
باپێكەوە و بە یەك ستراتیژ خەمخۆری كوردستانی باشوور بین و بە یەك ستراتیژ پشتیوانی پارچەكانی دیكەی كوردستان بین و رێز لە تایبەتمەندیی و قوربانی یەكتری بگرین.
خاڵێكی زۆر گرنگ كە ناچارم بە داوای لێبوردنەوە دەست بخەمە سەری و دەڵێم: با ئەوەی لەم جەلالەت و سەماحەت و ئاغا و مستەرەی قبووڵ دەكەین، خۆمان لە خۆمانی قبووڵ بكەین، ئەمەش خۆی لە خۆیدا كلیلی كردنەوەی زۆر لە كێشە و گرێكانمانە.



* سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كودستان