بەرەو كام ئاڕاستە دەڕۆین؟
ئاسۆ كه‌ریم
1. یان دەبێ كورد بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات و دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی دابمەزرێنێ.
2. یان كورد پێوەندیی خۆی لەگەڵ باقی گەلی عەرەب بە شیعە و سوننەوە، لەسەر بنەما و ستاتۆیەكی قانوونی- سیاسیی دیكە دابڕێژێتەوە وەك «كۆنفیدراڵیزم»، یان هەر ستاتۆیەكی دیكە «فیدراسی».
3. یان ئەوەتا ئەو رستەیە تەنیا كارتێكی فشارە بۆ سەر حكوومەتی ئیتیحادی و هیچی دی، تا سەربێنێتە بەرێ و لە ئینكەبەرییەكانی داببەزێ.
رستەكەی سەرۆكی پەرلەمانیش، وای لێ دەخوێندرێتەوە: كە عێراق دەوڵەتێكی فاشیل بێت، كەواتە هەر توانا و وزەیەك (ناوەكی بێت، یان دەرەكی) بۆ رێكخستنەوە و بنیاتنانەوەی بێهودەیە.
بە رای یوسف محەمەد عێراق نایەتەوە سەرخۆ و راستەڕێ نابێ، كورد لە زیان و زەرەر و ناخۆشی هیچی دیكەی لێ بەدەست ناهێنێ، وەكچۆن تا ئێستا وابووە، بەڵام وێڕای ئەوەی كورد مافی دیاریكردنی چارەنووسیشی هەیە، جارێ لەناو عێراقێكی فاشیلدا دەمێنینەوە! ئەگەر لەگەڵ ئەو مەنتیقەدا بچینە پێشەوە كە عێراق دەوڵەتێكی فاشیلە، دەڵێین دەرەنجامی دەوڵەتێكی فاشیل ئەوەیە كە كورد خۆی لە پەت و چوارچێوەی عێراق رزگار بكات، چونكە دەوڵەتی فاشیل ئایندەی نییە.
ئەو دوو «رۆئیا»یە زۆر لەیەك دوور نین. چۆن؟ بەلایەنی كەمەوە لە خاڵێكدا یەكدەگرنەوە كە ئەویش بەكارهێنانی وشەی «فاشیل»ـە، یەكیان بۆ «نیزامی حوكمڕانی» و ئەوی دیكەیان بۆ «دەوڵەتی عێراق». هەرچەند فیدراڵیزم لە عێراقدا پڕۆژەی كورد و دواتر هی ئەمریكاییەكان بووە، بەڵام كە فاشیل بووە (لەبەر هەر هۆیەك بێت)، نێچیرڤان بارزانی ئەگەرەكانی بەردەم كوردی بە كراوەیی هێشتۆتەوە و دەكرێ لێكدانەوەی جیاجیاش بۆ ئەو ئەگەرانە بكرێ. لەم روانگەیەشەوە رەنگە ئەو رۆئیایە هیچ لایەنێكی ناوەكی و دەرەكی (ئێران و توركیا) نەورووژێنێ، چونكە سەرۆكی حكوومەت پیازێكی سپی لەدەستی كەس نەناوە. لەكاتێكدا یوسف محەمەد وێڕای جەختكردنەوە لەسەر مافی چارەی خۆنووسین، «خیار»ی مانەوە لە چوارچێوەی عێراقێكی فیدراڵی بۆ ئێستە كردووە بە بڕیاری كوردان. « بەڵێ لە كۆبوونەوە 5 قۆڵییەكەی گردەكەی سلێمانی بڕیاری بەشداریكردن لە كابینەكەی عیبادی درا». ئەو ئێستەیە تا چەند دەخایەنێت و بە چ مەرجێك بەستراوەتەوە؟ كەواتە بە پەنامەكیش بێت سەرۆكی پەرلەمان لەگەڵ ئەوەدایە كە دەبێ كورد مشوری خۆی بخوات و خۆی بەشێوەیەك لە شێوەكان لە پەتی عێراق رزگار بكات، واتە مەسەلەكە، مەسەلەی كاتە! ئەو قسانە لە كاتێكدا دەكرێن كە نوێنەرانی كورد لە دامەزراوە دەستوورییەكانی عێراقدا، بە خاهیشت بێ، یان نا، جێگەی خۆیان گرتووە. وەك دەزانرێ هیچ لایەك بێ ئومێد نەبووە. هێشتا هەوڵ و كۆشش بۆ دۆزینەوەی رێگەچارە بۆ كێشەكانی نێوان هەولێر- بەغدا بەردەوامە. ئەمریكاییەكان - بە قسەی خۆیان، بە قسەی من نا- ناوبژیوانی دەكەن و هەوڵی لێكنزیككردنەوەی هەڵوێستەكان دەدەن. سەردانی بەرپرسەكانی عێراق-یش لە سەرۆكی كۆمارەوە بگرە تا جێگری سەرۆك كۆمار و وەزیری نەوتی عێراق بەڵگەیەكی دیكەی ئەو هەوڵانەیە. ئەو هەوڵانە جۆرێ لە رێككەوتنیان هێنایە ئاراوە: ناردنی بڕێك پارە «500 ملیۆن دۆلار » لە بەرانبەر هەناردنە دەرەوەی 150 هەزار بەرمیل نەوتی هەرێم بوو لە رۆژێكدا بۆ عێراق. ئێوارەی 14ی/ 11 وتەبێژی ئیدارەی ئەمریكا، دەستخۆشی لەم «رێككەوتنە» كرد. قەولە وەفدێكی هەرێمی كوردستان-یش سەردانی بەغدا بكات، ئەگەر گریمان دوای سەردانی شاندی هەرێم بۆ بەغدا، رێككەوتنێكی گشتگیر لەسەر پرسەكانی نێوان هەولێر و بەغدا بكرێت، ئەوا ئەو «ئێستە»ی كە لە سەرێ باسكرا تا كەی دەخایەنێت؟ یان ئەگەر گریمان بە كاتەكی رێككەوتن لەسەر هەندێ پرسی وەكو بودجە و نەوت و گاز و هەماهەنگیكردن لەسەر بەرەنگاربوونەوەی داعش بكرێ و هەندێ پرسی دیكەش «تأجیل» بكرێن، واتە كورد دەبێت هەوڵ بدات لەگەڵ عێراقدا وەكو دەوڵەتێكی فاشیل هەڵبكات، لێ كەمترین زیانی بەر بكەوێت و چاوەڕوانی دەرفەتێكی لەبارتر بكات بۆ هێنانەدی خەونی ستاتۆیەكی قانوونی- سیاسیی باڵاتر بۆ باشووری كوردستان بەپشت بەستن بە دەرەنجامەكانی شەڕی داعش؟ لەكاتێكدا حاڵی حازر بە قسەی تۆماس فریدمان: «توركیا، داعشی لە كوردستانی سەربەخۆ پێ باشترە» و ئێران-یش بە ئاشكرا دەریبڕیوە كە لەگەڵ هەر ستاتۆیەكە هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی عێراقدا بهێڵێتەوە. لە وەڵامی پرسیارێكی مندا بەرپرسێكی باڵا، كە داخوا كێشەی بودجە و مووچەی فەرمانبەران چارەسەر دەبێت، یان نا، گوتی: «بەداخەوە، وێدەچێ بڕینی بودجە و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان، هەڵوێستی تەواوی لایەنەكانی شیعە بێت»، هەروەها بە قسەی راوێژكارێكی دیكە و ئاگاداری بن پەردان «سوننەكانیش هاوڕان». هەندەی من لە قسەكانی ئەو دوو بەرپرسە گەیشتبم، «رۆئیا»ی پارتی رووەو سەربەخۆییە، لێ لە هەلومەرجی ئەمڕۆدا دەبێت بە پارێز و بەدێمكاری بۆ بكرێ و وردە وردە هەوڵی قەناعەتپێهێنانی عێراقییەكان بدرێ كە بە خۆشیی قبووڵی بكەن. ئاخر شەڕی داعش درێژە دەكێشێ، بەتایبەتی لە ناوچە سوننەنشینەكاندا و دابەزینی نرخی نەوت بە رێژەی 25% و پەككەوتنی هەناردەكردنی نەوتی كەركووك لە رێگەی بۆڕییە كۆنەكانەوە و سەرهەڵدان و تەشەنەسەندنی تەنگژەی دارایی لە عێراقدا، رەنگە پاڵ بە چەند پارێزگایەكی شیعەنشینەوە بنێن كە بیر لە دامەزراندنی هەرێمێكی فیدراڵی بكەنەوە كە زێتر سوود لە خێروبێری ناوچەكانیان وەربگرن و بە ناچاری لەگەڵ هەرێمیش رێكبكەون لەسەر ناردنە دەرەوەی نەوتی كەركووك لە رێگەی بۆڕییە نەوتییەكانی هەرێمەوە. ئەمەش هەم لە بەرژەوەندیی عێراقە و هەم لە بەرژەوەندیی كەركووكییەكان و هەرێمی كوردستانیشە.
كەواتە تاكە رێگە لەپێش كورددا مابێتەوە، هەوڵدانە لەگەڵ عێراقییەكان بە شیعە و سوننەیانەوە كە «رەوشی ئێستەی كوردستان- كە شتێك لە دەوڵەت كەمترە» قبووڵ بكەن و لەم رێگەیەشەوە لەگەڵ تەواوی عەرەبدا. لێ ئەو هەوڵەی كورد ئەو دەمە سەركەوتوو دەبێت كە لە ناوخۆی هەرێمی كوردستاندا ریزەكانی كوردایەتی رێكبخرێنەوەو گرفتە ناوخۆییەكان چارەسەر بكرێن و پایەكانی بە دامەزراوەبوون مكۆم بكرێن و لەسەر پرۆسەی بەدیموكراتیزەكردنی كۆمەڵگە و دەوڵەت بەردەوام بن و لەسەر ئاستی پارچەكانی دیكەشدا بە تایبەتی لە باكوور پرۆسەی ئاشتی بۆ چارەسەری پرسگرێكی كورد بەرەو پێشەوە بڕوات و لە رۆژئاڤاش داعش تێكبشكێندرێ و دەسكەوتەكان بە كانتۆنەكانیشەوە بپارێزرێن و مشتوماڵ بكرێنەوە و بزووتنەوەكانی كورد لە چوارچێوەیەكدا بگەنە یەك كە هەنگاو بە هەنگاو رێگە بۆ گەیشتن بە مەرام و مافەكانی كورد بكاتەوە.
