سەلام عادل لە نەجەف
March 13, 2014
وتار و بیروڕا
سەلام عادل لەماوەی 1956-1963دا سكرتێری پارتی كۆمۆنیستی عیراق بوو. ئەمە بەم مانایە دێ كە ناونانی شەقامێك بەناویەوە سەلام عادل دەكاتە تاكە سكرتێری پارتی كۆمۆنیست لە هەموو وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیا كە شەقامێكی بەناوەوە دەكرێت. دیارە بڕیارەكە بیروباوەڕی كۆمۆنیزم و سەلام عادل لێكجیا دەكاتەوە، بەڵام ئەمە هیچ لە بایەخی بڕیارەكە كەم ناكاتەوە، بەتایبەتی لەو گۆشە نیگایەوە كە شەقامی شارێكی پیرۆزی شیعەكان كە تەرمی عەلیی كوڕی ئەبو تالبی لێ نێژراوە، لەمەولا ناوی سەلام عادل هەڵدەگرێ.
ناكرێ چاوپۆشی لەوە بكرێ كە بڕیارەكە، كەم تا زۆر، دووراییەكی ناوچەگەری و تایفەگەریی هەیە، چونكە سەلام عادل لە دایكبووی نەجەف و بە مەزهەب شیعەیەو ئەمەش رۆڵی لەپەسەندكردنی بڕیارەكەدا هەبووە. بەڵام لەهەمان كاتدا ناكرێت ئەوەش لەبەرچاو نەگیرێ كە ئەو بەرپەرچی بەعسییەكانی داوەتەوەو لەكۆتاییشدا هەر بەدەستی ئەوان كوژراوە كە ئەمەش بەم مانایە دێ كە پاشخانی لەبواری تێكۆشاندا لە دژی حزبی بەعس پاشخانێكی دەوڵەمەندو مایەی رێزە.
بەهەمان پێودانگ، دەرنەبڕینی هیچ ناڕەزاییەك لەم بارەیەوە لەلایەن مەرجەعەكانی شیعەوە خۆی لەخۆیدا مایەی تێڕامانەو بەشێوەیەك لە شێوەكان دەكرێت وەك بەڵگەی گیانی لێبوردەیی و كرانەوە تەماشا بكرێت.
ناوی راستەقینەی سەلام عادل، حسێن ئەحمەد رەزییە. لە دایكبووی ساڵی 1922و دەرچووی ساڵی 1943ی خانەی مامۆستایانی بەغدایە. ساڵی 1944 یان 1945 پەیوەندیی بە پارتی كۆمۆنیستی عیراقەوە كردووەو لەسۆنگەی حزبایەتی و بیروباوەڕی كۆمۆنیستییەوە لانی كەم سێ جار لە كارەكەی دەركراوە. لە كۆتاییدا خۆی بۆ كاروباری رێكخستن تەرخان كردو حزب مانگانە شەش دینار موچەی بۆ بڕییەوە.
ساڵی 1949 لە زیندانە بیاباناوییەكەی نوگرە سەلمان بۆ ماوەی سێ ساڵ زیندانی كراو لەساڵی 1953دا لێپرسراوەتیی رێكخستنی بەسرەی گرتە ئەستۆ. لەو ماوەیەی كە ئەو تێیدا لە بەسرە بوو، بەسرە بەهێزترین جووڵانەوەی كرێكاریی بەخۆیەوە بینی و لەماوەی كەمتر لە ساڵێك خۆپیشاندان لەدوای خۆپیشاندان و مانگرتن لەدوای مانگرتن شارەكەی تەنییەوە، بە ئەندازەیەك كە حكومەت ناچار بوو هەموو ئەو رۆژنامانە دابخا كە هەواڵی خۆپیشاندان و مانگرتنەكانیان رووماڵ دەكرد.
سەلام عادل سێ چاكەی بەسەر كوردەوە هەیە. یەكەمیان ئەوەیە كە لەساڵی 1956دا لەیەكێ لە گرنگترین دیكۆمێنتەكانی پارتی كۆمۆنیستی عیراقدا بەڕوونی دانی بەمافی چارەی خۆنووسینی گەلی كورددا ناو وا باسی ئۆتۆنۆمیی كرد كە تەگبیرێكی گرنگەو لە بەرژەوەندیی گەلی كورد دایە، بەڵام بەهیچ شێوەیەك جێی مافی چارەی خۆنوسین ناگرێتەوە. دووەمیشیان ئەوەیە كە لە ساڵی 1958دا فشاری لەسەر عەبدولكەریم قاسم دروست كرد بۆ رازی بوون بەگەڕانەوەی مەلا مستەفا بارزانی لە روسیاوەو لەكاتی گەڕانەوەشی پێشوازییەكی جەماوەریی گەرم و گوڕی لەبەندەری بەسرە بۆ ساز كرد. سێیەمیشیان ئەوەیە كە لەساڵی 1961دا راگەیاندنی جەنگی لە كوردستان شەرمەزار كردو داوای راگرتنی كرد.
لەسەر ئاستی عیراقیش، عیراقییەكان دوو هەڵوێستی سەلام عادلیان لەبەر چاوە. یەكێكیان ئەوەیە كە لە14ی تەموزی 1958دا، رۆڵێكی بەرچاوی لە هاندانی جەماوەر بۆ پشتگیری كردنی كودەتاكەی سوپا لە دژی رژێمی پاشایەتی گێڕاوەو رەنگە ئەگەر ئەم هاندانە نەبووایە كودەتاكە سەری نەگرتایە. دووەمیشیان ئەوەیە كە لە 8ی شوباتی 1963دا بەرپەرچی كودەتای بەعسییەكانی دایەوەو داوای لە جەماوەری حزب كرد شەقام بەشەقام و گەڕەك بەگەڕەك بەرگری بكەن، تەنانەت ئەگەر عەبدولكەریم قاسم رەزامەندیی لەسەر چەكداركردنی ئەندامانی پارتی كۆمۆنیستی عیراق نیشان بدایە، وەك سەلام عادل داوای كردبوو، كودەتاكە سەری نەدەگرت.
لە 6ی ئازاردا، پاش ئەشكەنجەیەكی دڕندانە، لە زیندانی قەسری نیهایە لە بەغدا كوژرا. سەلام عادل گۆڕی نییە چونكە بەعسییەكان لە حەوزی تێزابدا تواندییانەوە، بەڵام شەقامەكەی لە نەجەف هەمیشە حەوزی تێزابی بەعسییەكان بەبیر خەڵكیدا دێنێتەوە.