مانگی رابردوو، لەكاتێكدا چاوەڕوان دەكرا ئەزموونی بەهاری تونس بەدەردی ئەزموونی بەهاری میسر بچێ، تونسییەكان بە راگەیاندنی دەقێكی دەستووریی پێشكەوتوو سەرنجی جیهانیان بەلای خۆیاندا راكێشا. بایەخی دەستوورەكەی تونس لەدوو خاڵدایە. یەكێكیان ئەوەیە كەدەقەكە ئەوپەڕی سازانی لەسەر كراوە بە رادەیەك كە سازانەكە خەریكە شان لەشانی كۆدەنگی دەدا، چونكە رێژەی 92%ی بەدەست هێناوەو تەنها 12 ئەندامی پەرلەمانی راگوزەر رەتیان كردۆتەوەو 8یش دەنگیان نەداوە. خاڵی دووەم ئەوەیە كەدەقەكە، بە بەراورد لەگەڵ هەموو دەستوورەكانی دەوڵەتانی باكوری ئەفریقیا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانی ئیسلام، بەپێشكەوتووترین دەقی دەستووری دەژمێردرێ و پەسندكردنی، لەسەرتاسەری جیهاندا، پێشوازییەكی گەرمی لێ كرا.
لەوڵاتە عەرەبییەكاندا تونس تاكە وڵاتە كە كۆمەڵگاكەی بەكۆمەڵگایەكی مەدەنی یان نزیك لەمەدەنی ناوزەد دەكرێ و بەیەكێ لەو وڵاتە بەژمارە كەمانەی جیهانی ئیسلام دادەندرێ كەخاوەنی دەستەبژێكی بەهێزی سكیولارو لیبرال و چەپە.
دەستوورەكە زادەی سازانی نێوان ئیسلامییەكان و لیبرالەكانە. سەركردەكانی گروپی بان چەپ و ئۆپۆزیسیۆنی میانڕەوی چەپ و كۆمۆنیستەكان و گروپە لیبرالەكانی تر دەنگیان پێ داوەو لەلێدوانەكانیاندا بەم جۆرە باسیان كردووە كەدەستووری تونس «یەكەم دەستووری پێشكەوتنخوازە» لەجیهانی عەرەب و «بنەماكانی دیموكراسی و ئازادییەكان و كرانەوەی بەرجەستە كردووە». لەبەرامبەردا ئیسلامییەكان تێیدا زۆر پێداگرییان لەسەر جێبەجێكردنی شەریعەت نەكردووەو لەمەسەلەی ناسنامەی دەوڵەتدا گەڕاونەتەوە سەر دەستووری 1959 كەئەم مەسەلەیەی یەكلا كردۆتەوە. سازانەكە چەردەیەك مەسەلەی بە رەزامەندیی هەردوولا بڕاندۆتەوە لەوانە ئاینی دەوڵەت و هەڵوێستی دەوڵەت بەرامبەر بەئاین و ئازادیی رێوڕەسمی ئاینی بەقازانجی ئیسلامییەكان و مەدەنیبوونی دەوڵەت و سەروەریی یاساو لێك جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان و پابەندبوونی دەوڵەت بەبڵاوكردنەوەی بەهاكانی میانڕەوی و لێبوردەیی و قەدەغەكردنی تەكفیر بەقازانجی لیبرالەكان. لەهەندێ رووەوە دەستووری تونس لەدەستووری ساڵی 2005ی عێراق دەچێ كە دەستوورێكە زادەی سازانی نێوان لیبرالەكان و ئیسلامییەكانە، بەڵام دەستووری تونس هەنگاوێك لەپێش دەستووری عێراقەوەیە، ئەویش بەوەی كەدەوڵەت لەتونس دەوڵەتێكی مەدەنییەو ئەم خاڵە یەكێ لەو خاڵانەیە كەهەموار ناكرێتەوە.
لە دیباجەدا دەستووری تونس جەختی كردۆتە سەر چەند بنەمایەك كە لەدەستووری هیچ وڵاتێكی عەرەبیدا نییە لەوانە بێلایەنیی حكومەت و هاوسەنگیی نێوان سێ دەسەڵاتەكەو حوكمڕانیی باش و سەروەریی گەل و مەدەنیبوونی دەوڵەت و بۆ پشتڕاست كردنەوەی ئەم بنەمایانە ماددەی 143 جەختی كردۆتە سەر ئەوەی كە دەیباجەكە بەشێكی دەستوور پێكدێنێ. دەستووری تونس روخسارێكی ناسیۆنالیستی بەناسنامەی دەوڵەت نادا. ئەگەر دەقی ماددەی 5 بە دابڕاوی وەربگیرێ، تونس بەشێكی جیهانی عەرەب پێكناهێنێ، بەڵكو «بەشێكی مەغریبی عەرەبی» پێكدێنێ كەئەمەش خۆی لەخۆیدا ئاراستەی ستراتیجیی تونس بەرەو رۆژئاوا نەك بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبا.
ماددەی 6 ئەگەرچی ئەو ئەركە بەسەر دەوڵەتدا دەسەپێنێ كەبایەخ بەئاین بدا، بەڵام لەهەمان كاتدا ئازادیی بیروباوەڕو ویژدان دەسەلمێنێ و دەوڵەت بەو ئاراستەیە دەبا كە «بێلایەنیی مزگەوتەكان و پەرستگاكان» دەستەبەر بكات و رێ بەهیچ لایەنێك نەدات مزگەوت و پەرستگاكان بۆ «مەبەستی حزبی» بەكار بهێنێ. لەماددەی 12و14دا دەستوور بەدی هێنانی «پەرەپێدانی بەردەوام» و «بەگەڕخستنی ژیرانەی سامانە نیشتمانییەكان» دەكاتە بەشێك لەئەركەكانی دەوڵەت و بنەمای «شەفافیەت» و «لێپرسینەوە»ی بەسەردا دەسەپێنێ. ئەمە بەم واتایە دێ كەهەر بەفیڕۆدانێكی سامانە سروشتیەكان و هەر هەوڵێك بۆ خۆدزینەوە لە ئاشكراكردنی داهاتی سامانە سروشتییەكان بەبێ لێپرسینەوە تێناپەڕێ. هەر وەك دەستوور پێی لەسەر بێلایەنیی مزگەوتەكان داگرتووە، پێی لەسەر بێلایەنیی دام و دەزگاكانی پەروەردەش داگرتووەو وەك چۆن حزبایەتیی لەمزگەوتەكان قەدەغە كردووە، حزبایەتیی لەدام و دەزگاكانی پەروەردەش قەدەغە كردووە كەئەمەش خۆی لەخۆیدا رەنگدانەوەیەكی كتومتی چەمكی مەدەنیبوونی دەوڵەتە.
بەهەمان پێودانگ، دەستوور حزبایەتیی لەسوپا قەدەغە كردووەو سوپای پابەند كردووە بەبێلایەنیی تەواو و دووركەوتنەوە لەپشتگیری كردنی فڵان حزب و فیسار گروپی سیاسی. بەكردەوە، دەوڵەت بەبێ كردنی سوپا بەدامەزراوەیەكی نیشتمانی، نابێتە دەوڵەتێكی مەدەنی.
بەڵام یەكێ لەماددە هەرە سەرنجڕاكێشەكانی دەستووری تونس ماددەی 22ی تایبەت بەماف و ئازادییەكانە كە ئەشكەنجەدانانی قەدەغە كردووە. ئەگەرچی ئەم ماددەیە لەزۆر دەستووردا هەیە، بەڵام جیاوازییەكە لێرەدا لەوە دایە كە ماددەكە دەوڵەت بەقەدەغەكردنی ئەشكەنجەدان پابەند دەكاو سەرباری ئەوەی كە ئەشكەنجەدانانی وەك «تاوان» ناو بردووە، تاوانەكەی بردۆتەوە ئەو ئاستەی كەتێپەڕبوونی رۆژگار كاری تێ ناكاو لەم سۆنگەیەوە ئەشكەنجەدان بۆتە تاوانێك كەهیچ لێبوردنێك نایگرێتەوە.
لەدوو ماددەی تردا كەبریتین لەماددەكانی 39و 45 مەدەنیبوونی دەوڵەت بە رۆشنترین شێوە دەردەكەوێ، ئەویش بەپابەندبوونی دەوڵەت بەدەستەبەركردنی كار بۆ هاووڵاتییان و دابینكردنی هەلی یەكسان بۆ ژن و پیاو و قەدەغەكردنی توندوتیژیی دژ بە ژنان.
دەستوورەكە لەماددەی 59دا رێزێكی تایبەت لەئۆپۆزیسیۆنی یاسایی دەگرێ و وەك «پێكهاتەیەكی بنەڕەتیی ئەنجومەنی نوێنەرانی گەل «ناوی دێنێ و دان بەمافەكانیدا دەنێ. بەم ماددەیە دەستووری تونس بۆتە تاكە دەستووری جیهانی ئیسلام كەزۆر بە وردی ئەرك و مافەكانی ئۆپۆزیسیۆن دەستنیشان دەكا. بۆ هەموو عەرەب و هەروەها بۆ ئێمەش وەك موسڵمان، دەستووری تونس مایەی سەرسامی بوو. لەم بارەیەوە سەمیر عەتاڵڵا لەرۆژنامەی «ئەلشەرق ئەلئەوسەت» نووسیویەتی «راستە هێشتا تونس نەبۆتە سویسرا.. بەڵام تونس بە بنەماكانی دایەلۆگ و یەكتری قبوڵ كردن ئەمجارەش عەرەبی سەرسام كرد».