پرۆسەی ئاشتی لە توركیا خەریكە تەگەرەیەكی زۆری بۆ پەیدا دەبێ. لەسەرەتادا پرۆسەكە بەچاوێكی گەشبینانە سەیر دەكرا، بەڵام ئێستا ئەگەری بەدیهێنانی ئاشتی بەگومانەوە باسی لێوە دەكرێ. راپرسییەكی مانگی رابردووی سەنتەری لێكۆڵینەوەی سیاسی و كۆمەڵایەتی نیشانی داوە كە رێژەی54%ی هاووڵاتییانی كورد لە توركیا نیگەرانن لە ئەگەری هەڵگیرسانەوەی شەڕ لە نێوان هێزەكانی حكومەت و هێزەكانی پەكەكە. بەرچاوترین خاڵی راپرسییەكە ئەوەیە كە تەنها سێیەكی هاووڵاتییان بەگەشبینییەوە دەڕواننە پرۆسەكە. بەهاری رابردوو، پاش پەیامەكەی نەورۆز، رێژەی 74%ی هاووڵاتییان كەمترین گومانیان لەسەركەوتنی پرۆسەكە هەبوو. ئێستا رێژەكە دابەزیوەتە ئاستی 39%.
سستیی بەڕێوەچوونی پرۆسەی ئاشتی لە توركیاو دژوارییەكانی بەردەمی، بۆچوونێكی باوی ناو چینی سیاسیی كوردی عێراق لە پەنجاكان و شەستەكانی سەدەی رابردوو پوچەڵ دەكاتەوە. لەو سەردەمەدا تیۆریی زاڵی ناو چینی سیاسیی كوردی عێراق ئەوە بوو كە دیموكراسی دەتوانێ رێگە چارەیەكی گونجاو بۆ مەسەلەی كورد لە عێراق بدۆزێتەوەو هەر بەهۆی ئەم تیۆرییەشەوە كوردی عێراق وای دەبینی كە تا دیموكراسی لە عێراق نەیەتە دی، مەسەلەی كورد چارەسەری بۆ نادۆزرێتەوە. لەم بۆچوونەدا زێدەڕۆیی بەتوانای دیموكراسی لەبواری چارەسەركردنی مەسەلەی نەتەوایەتی كراوە. ئەوە بۆ خۆی بەڵگەیەكی رۆشنە كە یەكێ لە سەقامگیرترین دیموكراسییەكانی ناوچەكە كە دیموكراسیی توركیایەو خاوەنی ئەزمونێكی نیو سەدەییە، دەستەوسان وەستاوەو كێشەكەی پێ چارەسەر ناكرێ.
ئەمە نیشانی دەدا كە دیموكراسی بەتەنها چارەسەری مەسەلەی نەتەوایەتی پێ ناكرێ، چونكە هێشتا زۆر فاكتەری نەبینراو هەیە كاریگەریی خراپی لەسەر رەوتەكە دروست كردووە. لەمۆدیلەكانی ناوچەكەدا، داننانی میسر بەجیابوونەوەی سودان لە پەنجاكانداو داننانی سودان بەجیابوونەوەی باشوردا، كە دوو رووداوی گرنگن، هیچ كامێكیان لەسەر دەستی فەرمانڕەوایانی دیموكراسیخواز نەهاتۆتە دی. لەمۆدێلی عێراقدا، داننان بەچەمكی «شەریكایەتی لە نیشتماندا» لە نێوان كوردو عەرەب لەساڵی 1958و داننان بەمافە نەتەوەییەكانی كورد لە دەستوورەكانی 1963و 1964و 1968داو 1970و داننان بەمافی ئۆتۆنۆمی بۆ كورد لە دیكۆمێنتی 11 ئازاری 1970دا، هیچ كامێكیان لەسەر دەستی رژێمی هەڵبژێردراو نەهاتۆتە دی.
لەمۆدێلی توركیا، دیموكراسی لە هەندێ رووەوە بۆتە تەگەرە لەبەردەم خێراكردنی پرۆسەی چارەسەركردنی مەسەلەی نەتەوایەتی. لەهەلومەرجی توركیا سەرەك وەزیران ئەردۆغان لەسیاسەتەكەیدا دەستی ئاوەڵا نییە، چونكە بەقەد ئەوەی كەگەیشتن بەچارەسەرێكی پەسندكراو بە پێویست دەزانێ، بەقەد ئەوەش دەستەبەركردنی دەنگی پێویست بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنەكان بە پێویست دەزانێ. لە كۆمەڵگایەكدا كە هێشتا دیدێكی رۆشنی بۆ مەسەلەی كوردو شێوەی چارەسەركردنی نییەو هێشتا دوودڵە لە ناسینی مەسەلەكە وەك مەسەلەیەكی سیاسی، دەستەبژێری سیاسی ناتوانێ لەسەر مەسەلەی كورد شەقام لەخۆی بڕەنجێنێ. لەدۆخێكی وادا پەراوێزی مانۆركردن زۆر تەنگەبەرەو تێپەڕین ئاسان نییە. ئەمەش بەڕوونی لە راگەیاندنی پاكێجی چاكسازییە دیموكراتییەكانی ئەردۆغاندا دەردەكەوێ. لەم پاكێجەدا ئەردۆغان شەقامی كوردی پێ رازی نەكرا، بەڵام لانی كەم توانی شەقامی تورك لەخۆی نەڕەنجێنێ.
پارتی دادو پەرەپێدان لەژێر فشاری دوو هەڵبژاردندایە. یەكێكیان هەڵبژاردنی ئازاری ئایندەی شارەوانییەكانەو ئەوی تر هەڵبژاردنی هاوینی ئایندەی سەرۆكایەتییە كە دیارە بەتەمایە هیچ كامێكیان نەدۆڕێنێ و پێدەچێ لەهەردوو هەڵبژاردندا دووچاری دژواری ببێ. ئەمە وای لێدەكا هیچ هەنگاوێكی وا نەنێ شەقامی تورك برەنجێنێ. بەڵام لەبەرامبەردا، پارتی دادو پەرەپێدان كە لەناسنامەدا حزبێكی پارێزگارو نەریتپارێزە، زێدەڕۆییەكی زۆر لەم سیمایەی پارێزگاری و نەریتپارێزیی خۆی دەكاو بەهەنگاوی خێرا فایلی مەسەلەی نەتەوایەتیی كورد بەڕێوە نابا. لەبیركردنەوەی پارێزگارانەیدا، حزب بەنیازە تا ساڵی 2013 هەندێ هەنگاو بۆ چارەسەركردنی مەسەلەی كورد بنێ، بەڵام ئەو دەستكەوتانەی كە حزبەكە دەیەوێ لەماوەی دە ساڵی داهاتوو بۆ كورد بەدەستیان بێنێ، لێیان رانابینرێ بتوانن شەقامی كورد بەئارامی بهێڵنەوە. ئەمەش بەخوێندنەوەی دیكۆمێنتی «تێڕوانینی سیاسیی پارتی دادو پەرەپێدان تا ساڵی 2023» باشتر روون دەبێتەوە كە تێیدا حزب بەڵێنی داوە تا ساڵی 2023 یاسایەك بۆ بەرگری لەخۆكردن بەزمانی دایك لە دادگاكان دەربكاو هەلومەرجی پێویست بۆ نەهێشتنی جیاكاریی رەگەزی فەراهەم بكات كە ئەمەش، بەدڵنیاییەوە، بەس نییە بۆ دۆزینەوەی رێیە راستەكە.