بە درێژایی مێژووی ژیانی مرۆڤایەتی تاك لە كۆمەڵگادا بەشدارییەكی بەرچاوی هەبووە لە بڕیاری چارەنووسسازی كۆمەڵگادا وەك سیستەمی سیاسی یاخود یاساو ڕێسایی كە ئەمەش خۆی لە خۆیدا بە وەرچەرخانێكی مێژوویی دادەنرێت لە كاروانی هەوڵ و ماندووبوونی تاكەكان لە پێناو ئازادیدا.
ئەم بەشدارییەی مرۆڤیش هەوڵێكی كاریگەر بووە لە میانی ململانێیەكی سەختی بەردەوامدا لە پێناو سەركەوتنی یاساكانی مرۆڤ بەسەر یاساكانی هێزدا،ئەو مافانەی مرۆڤ لەبەر ئەوەی زۆر بەهێز نەبوونە هاوكات بوونی ویستی ژیانێكی ئازادانە كە هەمیشە كۆمەڵگا بەدەست ستەم و چەوساندنەوەی خاوەن دەسەڵات و هێزەكان ناڵاندوویەتی، كە بەقەد پانتایی مێژووی كۆنی ئادەمیزاد بە رێگایەكی تاریك و سەختدا گوزەری كردووە،بەڵام دەبینین هەمیشە لە خەبات و كۆڵنەدان بەردەوام بوونە و هێزی بەرگرییان لە یاسای سروشتی ویژدان یا لە دەنگی زوڵاڵی پێغەمبەران و فەیلەسوفان و بیرمەندان وەردەگرت، كە هەر لایەك لەوانە خاوەنی بڵێسەی ئازادیی مرۆڤ و سەروەریی ئادەمیزاد بوون.
لە دێرزەمانەوە،گریكەكان توانیویانە سیستەمی هاوبەشی تاكی ئازادی بێننە كایەوە، هەر ئەوان دەستپێشخەربوون لە داهێنانی سیستەمی دیموكراسیی راستەوخۆ، بە شێوەیەك كە هەر تاكێكی كۆمەڵگە ئازاد بێت لە بەشداریكردن لە هەڵبژاردنی شێوەی حوكمداریدا،ئەو ئازادییەی ئەو سەردەمەش چەمكێكی سنوورداربوو تەنیا لە چوارچێوەی یۆناندا بوو،كۆمەڵگەش لە نێو ئازادی و كۆیلەیی دابەشكرابوو، لە چاخەكانی ئەم دواییەدا چەندین فەیلەسوفی وەكو هۆبزو لوك پەیدا بوون كە گوزارشتیان لە سیستەمی دیموكراسی كرد كە بە تەواوی گرفتی سەروەریی مرۆڤ و رێزداری و ئازادیی تاكیان چارەسەركرد و هەر ئەمە بوو كە لە سەردەمی ئێستاماندا بوو بە یەكەم پرەنسیبی چارتەرە نێو دەوڵەتییەكان كە لەسەر هەموو كۆمەڵگەیەك پێویستە بە تەواوی پێوەی پابەندبن و پەیڕەوی بكەن، كە سەرەتاكەشی لە مافی هەڵبژاردنەوەیە، هەر لەبەر ئەوەیە كە هەڵبژاردن خۆی لەخۆیدا بریتییە لە پرۆسەیەكی عەقڵانیی ژیاری،كە پەیوەستە بە خودی مافی تاك لە بەشداریكردنێكی كاریگەرانە بۆ دیاریكردنی چارەنووس و ئاییندەی خۆی،هەر لەبەر ئەوەیە كە بەهیچ شێوەیەك ناكرێ پرۆسەی هەڵبژاردن لە هۆشیاریی سیاسی و كۆمەڵایەتی جودا بكرێتەوە پێویستیشە كە بانگەشەكردنی كاندید و لیستەكان بخرێتە خزمەتی ئەم هۆشیارییە و لە چەواشەكردنی تاكەكانی كۆمەڵگە لە بابەتەكانیان دووركەوێتەوە.
بۆیە دووپاتی دەكەمەوە كە هەڵبژاردنی ئازاد و بێگەرد بەردی بناغەی سیستەمی دیموكراسییە، نەك هەر ئەمە، بەڵكو هەموو قۆناغەكانی دیكەی دیموكراسی كە بەم چەمكەوە بەستراونەتەوە. جا ئەگەر ئەم هەڵبژاردنە لە هەلومەرجێكی تایبەتدا ئەنجام بدرێت، وەك ئەو هەڵبژاردنە بێگەردەی كە لە21 ئەم مانگەدا لە سەروبەندی ئامادەكاریی بۆ كۆنگرەی نەتەوەیی بەڕێوە چوو و مەبەستیش لە هەڵبژاردن ئامادەباشیی نەتەوەیەكی ستەمدیدە و چەوساوە بێت بە هیواو ئومێدی پەڕینەوە بەرەو فەزای سەربەخۆیی و رزگار بوون لە ژێردەستی، بێگومان ئەم جۆرە هەڵبژاردنە وەچەرخانێكی میژوویی دەبێت، بۆیە پێویستە لەسەر هەموو لایەنەكان، بە دەسەڵات و ئۆپۆزسیونی دوێنێشەوە، ئەو حیسابەی بۆ بكەن و خۆیان بە زیادەی كورسییەك یا دووان سەرقاڵ نەكەن.
دیارە ئەم زێدە هەستیاری و گرژییە لە پێناو زێدە بوونی كورسیی لیستەكان، كە هیچ هەستیاری و پەرۆشییەكی ڵا نابیندرێ بۆ بە دیهینانی مەبەستی مێژوویی ئەم پرۆسەیە، زەنگیكی مەترسیدارە و ئاسۆیەكی كراوەتر بۆ ئاییندەی میللەتی كورد دەشێوێنێ.
دەبێ هەموو لایەك،لەم هەلومەرجە هەستیارەی كوردستاندا، هەڵگری خەمی یەكڕیزیی كورد بێت و بەرەو سەربەخۆیی ئیرادەی كورد بڕوات كە بێگانە جارێكی دی نەتوانێت زەفەری پێببات و ئەو ئیرادە ئازادەی سەدان ساڵە كۆششی بۆ دەكات زەفتی بكاتەوە. ئەوەش بەوە دەكرێت كە هەموو لا بەشدار بن لە حكومەتی ئاییندەدا، یا خود لە بەرپرسیارێتیدا هەماهەنگ بن. ئەم بارە قورسە بە تەنیا بەلایەك هەڵناگیرێت، پێویستە تایبەتمەندیی رەوشی كوردستانی بێ دەوڵەت، حسابی جددی بۆ بكرێت، ناكرێ هەرچی لە سیستەمی دیموكراسی دەوڵەتانی سەقامگیر ڕوو دەدات كۆپی بكەین و بەمەش ئەزموونی كوردستان بە بكەینە قوربانی خەڵكی دی.
ئایا دەبێ چ نرخێك بە هەڵبژاردنێك بدرێت ئەگەر یەكڕیزییمان بشێوێنێ و ئازادیی كورد مسۆگەر نەكات؟
ئایا، دەبێ چ نرخێك بدرێت بە هەڵبژاردنێك كە ئاكامەكەی تەنیاو تەنیا گۆڕینی دەموچاوی نوێنەرەكان بێت؟
بەڵێ، من هیچ گومانم نییە لەوەی كە سەرۆكی لیستەكان و كاندیدە بەڕێزەكانیان بە تەواوی هەست بە هەستیاریی جیۆپۆلەتیكی ئێستای كوردستان دەكەن، هەروەها هەستیش بەوە دەكەن كە زەروورە هەنگاوی تازەی پڕ جورئەت و شكۆمەندیی بەرەو دیفاكتۆیەكی دیكە بهاوێژن كە كوردستان بەرەو دەروازەی سەربەخۆیی وسەروەری ببات.بەڵام دیاردەی خۆ خەریك كردن بە هەڵدانەوەی لاپەڕە تاریك و شوومە دڕاوەكانی پێشوو، كە ئەو كات كوردستان لە هەلومەرجێكی دیكەدا بوو، شایەن و كاری هیچ لایەنێك نییە و نابێ بێن كۆنە كا بە با بكەن،ئاوڕدانەوە لە ڕابردوو تەنیا ڕێگای هەموو لایەكیان سەختتر دەكات،كەچی بە زەرورەتەوە،دەبێت هەمو هێزەكانیان بۆ هەنگاونان بەرەو پێشەوە تەرخان بكەن. بەڵام، رۆشنبیر و بیرمەندان و ئەكادیمیەكانی چاودێر و هەموو ئەو خەڵكەی بە هەستیاریی تایبەتەوە دەڕواننە ئەم ئەزموونە، بەرامبەر ئەو دیاردەیەی باسمانكرد نیگەرانن، ئومێدەوارن ئەم قۆناغە هەستیارە كۆتایی پێ بێت.
لەكاتێكدا ئێمە بەو ئاسۆیە ڕوونەی كە لە پێشمانە شاگەشكەین،دەبێ وەفاداری و ئەمەكداریی خۆمان هەمیشە بۆ پێشمەرگەی كوردستان و كاروانی شەهیدە سەروەرەكان، بە ڕابەرێتیی مەلا مستەفای بارزانی دووپات بكەینەوە، كە ئەم ڕێگە سەختەیان بڕی بۆ بە دیهینانی دەوڵەتی دیفاكتۆی ئەمڕۆ و هەموو لا بە پێشكەوتنێكی دی بەرەو كۆمەڵگای نێو دەوڵەتی، پابەند بین.
خودی سروشت قابیلی سكون نییە، هەمیشە لە جووڵەدایە، مرۆڤیش بەشێكە لە سروشت دیالەكتیكی ژیان ناچاری دەكات كە هەردەم لە گۆڕاندابیت، هەر بۆیەش دەستاو دەستكردنی ئاشتیخوازانەی دەسەڵات لە رێگای هەڵبژاردنی گشتیی ڕاستەوخۆی نهێنی و ئازاد ترە لە پرەنسیپێكی دیكەی بنەڕەتیی سیستەمی دیموكراسییە، بۆیە دەبێ هەموو لایەنەكان پابەند و ملكەچی ئاكامەكانی بن، چونكە هەر وەكو گوتمان: هەڵبژاردن پڕۆسەیەكی عەقلانییە كە نەخشە بۆ سیستەمی ئاییندەی چوار ساڵەی هەر میللەتێك دادەنێت لە هەمو كایەكانی ژیانیدا .ئەمەش یەكڕیزی و هاوبەشی و هەماهەنگی دادوەرانەی دەوێ.
بەڵام ئایا توانا هەیە ئاسۆیەكەمان رووناكتر بكەین؟ خوا یار بێ دەیكەین.
* سەرۆكی كۆربەندی هزری ئیسلامی