هێشتا (27/9) دەرەنجامە سەرەتاییەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بە رەسمیی لەلایەن كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان لە عێراقدا رانەگەیەندراوە. لێ شكی تێدا نییە، لیستی ژمارەی (110)ی پارتی دیموكراتی كوردستان، لیستی یەكەمەو لە پێش لایەنەكانی ترەوەیە، نیوەی كورسییەكانی پەرلەمانی نەبردۆتەوە. دووەمیان، پارتی و یەكێتی كە لە خولی سێیەمدا (59) كورسییان بەیەكەوە هەبوو، ئەگەر وەكو خۆیشی نەمێنێتەوە، لێ دیسان بەیەكەوە رەنگە ببنە (54- 56) كورسی، بەم پێیە هەردوو حزبە سەرەكییەكەی ئیئتلافی فەرمانڕەوای ئێستا، دەڕابی حوكمڕانییان لە دەست دەرنەچووە. سێیەم، بە قسەی من نا، بەقسەی چاودێرانی ناوخۆ و بیانی، هەڵبژاردنی ئەمجارەی پەرلەمانی كوردستان بە بەراورد بە باقی هەڵبژاردنەكانی دیكەی عێراق و كوردستان، سەركەوتووترو بێگەردتر بووەو تەنانەت كۆمیسیۆن خۆی رێژەی 90%ی بۆ داناوە، بەڵام بەو مانایە نییە كە بێ غەل و غەش بووە، چوارەم هەر حزب و لایەنێكی بەشداربووی هەڵبژاردنەكان لە پێگەو سەنگ و قورسایی خۆی گەیشت و قۆناغێكی تری كاركردن و «موراجەعات» لە كوردستاندا دەست پێدەكات بەتایبەتی كە بڕیارە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكان ساز بكرێ.
بەگوێرەی ماددە «10/ بڕگەی سێیەم»ی قانوونی ژمارە «1»ی هەمواركراوی ساڵی 2005ی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان دەبێ لە ماوەی «10 » رۆژدا لە رۆژی راگەیاندنی ئەنجامی كۆتایی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان مەرسوومێك دەربكات و داوای كۆبوونەوەی پەرلەمانی تازە هەڵبژێردراو بكات، لە بارێكدا ئەو مەرسوومە دەرنەكرێ، ئەوا پەرلەمان لە خۆیەوە لە رۆژی دوای كۆتایی ماوەكە كۆدەبێتەوە. لە یەكەمین كۆبوونەوەدا، بەگوێرەی ماددە «11»ی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان سوێندی یاسایی دەخۆن و لەهەمان كۆبوونەوەدا بەگوێرەی «13 »ی پەیڕەو ئەندامان لە رێگەی دەنگدانی نهێنی و بە زۆرینەی دەنگی ئامادەبووان، هەر یەك لە سەرۆكی پەرلەمان و جێگری سەرۆك و سكرتێر هەڵدەبژێرن.. كەواتە، لێرەدا بەگوێرەی دەرەنجامەكان، ئەگەر پێشوەختە لەسەر ئەو پۆستانە رێككەوتن نەكرێ، لە یەكەم كۆبوونەوەدا ئەو هەڵبژاردنە بێ ئەنجام دەبێ.. هەڵبەت ئەو كاكەبرالە و رێككەوتنە، بمانەوێ و نەمانەوێ، پێوەندیی بە پێكهێنانی كابینەو بەرنامەی حكوومەتی ئایندەو كۆمەڵی پرسی ترەوە هەیە، لەوانە پرسی رەشنووسی دەستوور...
بەگوێرەی ماددە «10/ بڕگەی 12 »ی قانوونی ژمارە 1ی هەمواركراوی ساڵی 2005ی سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی هەرێم سەرۆكی وەزیران و جێگرەكەی رادەسپێری، پاش ئەوەی لە پەرلەماندا ناویان لێ دەنرێ، بە پێكهێنانی كابینە لە ماوەی 30 رۆژ دا لە رۆژی راسپاردنیانەوە. هەڵبەت پەرلەمان بە دەنگی زۆرینەی رەهای ئەندامانی خۆی ناو لەو دوو كاندیدە دەنێ و عورفیش وابووە ئەو لیستەیەی زۆرترین كورسیی پەرلەمانی هەیە كاندیدی خۆی بۆ ئەم پۆستە دیاری دەكات. كەواتە لێرەشدا، ئەو ناولێنانەی پەرلەمان بە «ئینسیاب»ی ناڕوا، ئەگەر هاوپەیمانیی پێشوەختە نەكرێ.. لەسەرینی ئەو ئاستەنگانە، ئەو «خیارات»انە دێنە پێشەوە:
1. حكوومەتی زۆرینەی پەرلەمانی: واتە حكوومەتێك پێكبێ كە زۆرینەی پەرلەمانیی «بەلایەنی كەمەوە 56 ئەندام »متمانەی پێ دابێ. مادام لیستی یەكەم بە تەنیا ئەو زۆرینەیەی نییە، بۆیە دەبێ بە ناچاری هاوپەیمانێتی لەگەڵ لیستێك یان چەند لیستێكی دیكەدا بكات تا ئەو زۆرینەیە مسۆگەر بكات.. لێرەدا پارتی كۆمەڵێ «خیارات»ی لەبەر دەستدا دەبێ بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم، وەك:
أ‌. لەگەڵ یەكێتی و كۆتاكان و ئەو حزبە بچووكانەی كورسییان لە پەرلەماندا دەبێ، هاوپەیمانێتی بكات، گۆڕان و ئیسلامییەكان بە ئۆپۆزیسیۆن بمێننەوە.
ب‌. یان لەگەڵ یەكێتی و كۆتاكان و حزبە بچووكەكان و یەكگرتووی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامیدا، گۆڕان ببتە ئۆپۆزیسیۆن، یان گۆڕان و لایەنێكی ئیسلامی (یان كۆمەڵ یان یەكگرتوو) ببنە ئۆپۆزیسۆن...
ت‌. یان لەگەڵ كۆتاكان و حزبە بچووكەكان و یەك لە دوو حزبە ئیسلامییەكە (یەكگرتوو یان كۆمەڵ) یان لەگەڵ هەردووكیاندا. گۆران و یەكێتی ببنە ئۆپۆزیسیۆن (ئەگەرێكی كردەنی نییە).
ث‌. یان لەگەڵ كۆتاكان و حزبە بچووكەكان و بزووتنەوەی گۆڕاندا و یەكێتی و لایەنە ئیسلامییەكان ببنە ئۆپۆزیسیۆن.
ج‌. یان لەگەڵ كۆتاكان و حزبە بچووكەكان و گۆڕان و كۆمەڵ و یەكگرتوودا، لێرەدا یەكێتی ببتە ئۆپۆزیسیۆن.
ح‌. یان لەگەڵ كۆتاكان و حزبە بچووكەكان و یەكێتی و گۆڕاندا. «خیارات»ی دیكەش هەیە.
2. ئەگەر خاڵی یەكەم سەر نەگرێ و حكوومەتێكی دیكەی زۆرینەی پەرلەمانی، بێ پارتی پێكبهێنرێ.
3. حكوومەتی بنكە فراوان بەمانای حكوومەتی وەحدەی وەتەنی، واتە هەمووان بەشداری تێدا بكەن و فراكسیۆنێك نەبێ پێی بگوترێ ئۆپۆزیسیۆن.
4. نەكرێ حكوومەت پێك بهێنرێ، واتە پەرلەمان سێ جار لەسەر یەك متمانە بە كابینە نەدات و بەگوێرەی ماددە «10/بڕگەی چوارەم/3 »ی قانوونی سەرۆكایەتی، ئەودەم پەرلەمان بە هەڵوەشاوە دادەنرێ و هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكرێتەوە. ئەوەیان ئەگەرێكی زۆر لاواز و دوورە، چونكە وەك دیارە هەموو لایەنەكان دەرەنجامەكان پەسند دەكەن.
ئەو «خیارات»انەی لە خاڵی یەكەم و دووەم و سێیەمدا ئاماژەیان بۆ كراوە لە رووی قانوونی و تیورییەوە دەشێ وەك ئەگەر، چاویان لێ بكرێ، بەڵام لە رووی واقیعیەتی سیاسی و كردەنییەوە، كامەیان بۆ كوردستان گونجاوترەو دەست دەدا، ئەوەیان جێگەی باس و قسە لەسەر كردنەو ئاسان نییە پێشبینی بكرێ، چونكە هەر لیستێك لە بەشداریكردن لە حكوومەت یان نەكردن دەكۆڵێتەوەو قازانج و زەرەری خۆی لێكدەداتەوە.
بەرای من، حكوومەتی وەحدەی وەتەنی بۆ گەلی كوردستان بۆ روبەروبوونەوەی تەحەدییاتەكان گونجاوترەو وێدەچێ لایەنەكانیش رەتی نەكەنەوە، بەڵام «تنازلات»ی گەرەكە لە هەموو لایەنەكانەوە. واتە دەبێ لەسەر بەرنامەی هاوبەش و پۆستەكان و رەشنووسی دەستور و هەندێ قانوون و هەنگاو رێك بكەون. ئەوەیان كارێكی پڕ زەحمەتە، بەڵێ، بەڵام نەكردەنیش نییە، بەڵام حكوومەتێكی كارا و بەدەستوبرد نابێ، بەپێچەوانە پڕ گێرمەو كێشە دەبێ...
هەرچی «خیارات»ەكانی ترن، واتە حكوومەتی زۆرینەی پەرلەمانی بێتە دروستكردن و دیسان لایەنێك یان زێتر ببنە ئۆپۆزیسیۆن.. وەك لە خاڵی 1/ بڕگەكانی (أ، ب، ت، پ، ج، ح) هاتوون یان كە لە خاڵی 2 دا هاتووە، چەندین «خیار» لەبەر دەستن، بەڵام كامەیان گونجاو و واقیعییە. هەر چۆن بیری لێ بكرێتەوە بە حوكمی واقیعی چەند ساڵەی رابردوو، بوونی دوو ناوچەی نفووز و هۆكاری دیكەش.. پێویست بەوە دەكات نوێنەرانی هەردوو ناوچە نفووزەكە لە حكوومەتدا بەشدار بن.. رەنگە پرسیار ئەوە بێ، بۆ نموونە، كێ نوێنەرایەتی ناوچە نفووزی «سەوزی جاران» دەكات؟ لێرەدا راستییەك هەیە، بۆ نمونە بزووتنەوەی گۆڕان لە پارێزگای سلێمانی كە بەدەنگ لە پێش لایەنەكانی ترەوەیە، نوێنەرایەتی زۆرینەی رەهای ناوچە نفووزی سەوزی جاران ناكات، بەڵكە یەكێتی و ئیسلامییەكان و پارتی پێكەوە لەپێش بزووتنەوەی ناوبراودان.. كەواتە حكوومەتی زۆرینەی پەرلەمانی بەبێ بزووتنەوەی گۆڕانیش، ئەگەرێكی بەهێزەو رێی تێدەچێ بەتایبەتی خاڵی (ب). هەرچی خاڵی (2)ە واتە لایەنەكانی تر حكوومەت پێكبهێنن و پارتی ببتە ئۆپۆزیسیۆن، لە رووی تیۆرییەوە گرفتێكی نییە، بەڵام لە رووی واقیعییەتی سیاسی ناكرێ و نابێ، چونكە پارتی لە ناوچە نفووزی خۆیدا لە (هەولێر و دهۆك) لە سەرووی 50%ی دەنگەكانی هێناوە و بەرێوەبردنی حكوومەت لەسەر ئاستی هەرێمدا بێ پارتی مەحاڵە و لە یارییەكە ناكرێتە دەرێ...بەهەر حاڵ با ببینین.
* ئەم وتارە رۆژی شەممە بەر لە راگەیاندنی ئەنجامە فەرمیە بەراییەكانی هەڵبژاردن نووسراوە