ئاڵۆزیی رەوشی سوریاو ئایندەی نادیار
September 5, 2013
وتار و بیروڕا
باسك ئەستووربوونی قاعیدە لەناو سوریا رێگرە لەبەردەم هەر هەنگاوێكی رۆژئاوا بۆ كۆتایی هێنان بەرژێمی ئەسەد. هەر ئەمەشە كە ئەسەدی هانداوە خۆی وەك تاكە ئەلتەرناتیڤی توندڕەویی قاعیدە بناسێنێ. بۆ رۆژئاوا، كێشەكە گەیشتۆتە ئەو رادەیەی كە مانەوەو رووخانی رژێمی ئەسەد بێ كێشە نییە چونكە مانەوەی بەو ئاكامە دەگات كە رۆژئاوا ئەزموونی ساڵانی 1991- 2003ی عیراق دووبارە بكاتەوەو بچێتە سەر تیۆرییەكەی «هێشتنەوەی رژێم بەلاوازی و گەمارۆدراوی. روخانیشی بەبێ دڵنیابوون لەچارەنوسی رژێمی داهاتوو، كێشەیەكی گەورەترە.
بەهەمان پێودانگ، ناكرێ چاوپۆشی لەوە بكرێ كەململانێی سوریا درێژبوونەوەی بۆ ناو عیراق هەیە و لێكترازانی تایفەگەریی نێوان شیعە و سوننەی قوڵتر كردۆتەوە. بەهۆی ئەمەوە، سوننەكان زۆرتر بەلای رووخانی رژێمی ئەسەددا دادەشكێنن و شیعەكان زۆرتر پشتگیری لەمانەوەی یاخود لانی كەم لەچارەسەرێكی سیاسی دەكەن. ئەگەرچی سوننەكان كەمتر چەكداریان بۆ بەهێزكردنی هەوڵەكانی رووخاندنی ئەسەد ناردۆتە ناو سوریا، بەڵام قاعیدە هەم لە سوریا هەم لە عیراق بەناوی سوننەوە قسە دەكاو خۆی بەنوێنەری سوننەكانی ئەمبەرو ئەوبەری سنوور دادەنێو سوننەش هان دەدا چەكداری زۆرتر بۆ سوریا بنێرن.
لەم سەروبەندەدا شیعەكان لەسەر ئاستی نافەرمی، نەیانتوانیوە خۆیان دوورەپەرێز رابگرن. مەسەلەی ئەوەی كە چەكداری شیعە لە عیراقەوە بۆ شەڕكردن لەدژی قاعیدە دەچێ بۆ سوریا، خەریكە وەك راستییەكی بەڵگەنەویست مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێ. ئەگەر بۆ شیعە بیانووی پاراستنی گۆڕە پیرۆزەكان هاندەری سەرەكیی وروژاندنی تایفەگەری بێ، بۆ كورد ئەم بیانووە هیچ بەهایەكی نییە. پەیدابوونی چەكداری كوردی عیراق لەڕێزی بەرەی نوسرەی سەر بەقاعیدە لەسوریا، بەڵگەی ئەوەیە كەتوندڕەوەیی ئاینی لەناو كورددا لەدوای ساڵی 2003 بەرەو پوكانەوە نەچووە. هەواڵەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كەلاوانی كوردی عیراق دەچنە شاری گازی ئەنتاپ و لەوێوە دەچنە سەر سنووری توركیا- سوریاو پەیوەندی بەچەكدارانی بەرەی نوسرەوە دەكەن. ئەمەش ئاماژەیە بۆ دوو خاڵی گرنگ. یەكێكیان ئەوەیە كە توندڕەوانی كوردو توندڕەوانی شیعە لە سوریا رووبەڕووی یەكتری دەبنەوەو شەڕ لەگەڵ یەكتریدا دەكەن و دووەمیشیان ئەوەیە كە گەڕانەوەی ئەو توندڕەوانە بۆ ناوچەكانی خۆیان كاریگەریی زۆر گەورە لەگەڵ خۆیدا دێنێتەوەو دەشێ لەئایندەدا هەمان ئەو رۆڵە بگێڕن كە عەرەبە ئەفغانەكان پاش گەڕانەوەیان لە ئەفغانستان گێڕاویانە.
خودی رژێمی ئەسەد ئاگاداری رادەی نیگەرانیی رۆژئاوایە لەپەرەسەندنی هەڕەەشەی قاعیدە لەڕێگەی بەرەی نوسرەوە لە سوریا. دیمەشق هانای بۆ تاكتیكێك بردووە كە بەری نوسرە وەك داوەڵێك بۆ ترساندنی رۆژئاوا دەهێڵێتەوە. ئەمەش لەوەدا دەردەكەوێ كە دیمەشق لەم دواییەدا زۆرتر تۆپ و هێرشی ئاسمانی لەدژی سوپای ئازادی سوریا بەكار دێنێ و كەمتر هێرش دەكاتە سەر بنكەكانی بەرەی نوسرە. جەنرال سالم ئیدریس، سەرۆكی ستادی سوپای ئازادی سوریا، ئاماژەی بەوە داوە كە بەرەی نوسرە «بەمانای وشە ئۆپۆزیسیۆن نییە»و ژێر بەژێر پەیوەندیی لەگەڵ رژێمی ئەسەددا هەیە. ئەوەشی بە بەڵگە هێناوەتەوە كە دیمەشق لەمێژە وازی لە هێرش كردنە سەر ئەو شوێنانە هێناوە كە چەكداری بەرەی نوسرەی لێیە و زۆرتر هێرش دەكاتە سەر ئەو شوێنانەی لەژێر دەسەڵاتی سوپای ئازادی سوریا دان. دیارە مەسەلەكە مەسەلەی هێرش نییە چونكە دیمەشق باوەڕی تەواوی هەیە كە بەهێزبوونی بەرەی نوسرە، لەبەرەنجامی كۆتاییدا دەبێتە مایەی تەنگ هەڵچنین بەدەسەڵاتی سوپای ئازادی سوریا.
ئەم هەموو تێكەڵ و پێكەڵییە، بۆتە مایەی ئاڵۆزكردنی رەوشی سوریا بەجۆرێك كەپێشبینی كردنی شێوەی كۆتایی ململانێكە بۆتە كارێكی نزیك لەمەحاڵ. ئەم تێكەڵ و پێكەڵی و ئاڵۆزییە، لەسایەی هاوسەنگیی هێزی نێوان رژێمی ئەسەدو ئۆپۆزیسیوندا، تاكە كارتی بەهێزی دیمەشقە.