ئاسان نییە لە تەنیا وتارێكدا یان لە كرۆكی توێژینەوەیەكدا یان لە دوتوێی كتێبێكدا لە چییەتی گەلی كوردی زوڵملێكراو تێبگەین، ڕاستیەكی حاشا هەڵنەگرە كە لە مێژووی كۆن و هاوچەرخی یان لە دوورو نزیكی ئەم نەتەوەیەدا، چەندین چیرۆكی دڵتەزێن و تـراژیـدیای تـۆقـێـنـەر و گڕكانی وێرانكار هەن، ئەگەر گیانفیدایی كورد و قوربانیدانەكانی لە پێناوی بوون و كەرامەتی مرۆیی نەبوایە، یان وەك چۆن هۆگربوونی داری بەڕوو بە ڕەگەكانیەوە ئەگەر هۆگرایەتی خەڵكەكەی بە كوردستانیەتەكەیان نەبوایە، ئەوا لەوانەبوو ئۆرگان و كیانی نەتەوایەتی لەناو بچوایە، خۆ لەم بارودۆخە تراژیدیایەی بەسەر كوردا هاتووە لە مێژوودا شتێك لەوە كەمتر بەسەر زۆر نەتەوەی تردا هاتووە، بــەڵام بـــەرگـەیـان نــەگـرتووەو پـەرش و بــڵاو بـوونــەتـەوە یـان لـەنـاو جـەسـتە و بونیادی زاڵدەستانی بێگانەدا توێنراونەتەوە، تەنانەت بەسەر نەخشەی جیهانەوە سڕدراونەتەوە، ئەوەشی بە ناوی ئەنفالێكی وەحشیگەرانەو بە بەكارهێنانی چەكی كیمیاوی سووتێنەرەوە، لەم دواییانەدا بەسەر نەتەوەی كوردا هێنراوە، هەندێك لەم مەرگەساتانە بە دەنگ و ڕەنگەوەو بەبەرچاوی جیهانەوە ڕوویانداوە، وێڕای وەحشەتگەری تاوانەكانیش، كەچی هەر ویستی پۆڵاینی گەلی كوردستان دانەڕماوە، واتە ئەم گەلە تەسلیم بە ویستی داگیركارانی نەبووە..
لە سایكس بیكۆداو بە پێی سیاسەتی داگیركاران، لەو كاتەیدا كە كوردستانیان دابەشكرد، لە لایەن بێگانەوە وا زەن دەكرا واڕسكی خۆشلكردن بۆ بەرژەوەندییە تایبەتیەكان و لاسایی كردنەوەی زاڵدەستەكان و ڕێگەی ئاسان بۆ دەسكەوت و غەنیمە وەك ئەوەی لە ئەنفالدا ئەنجام درا، هەموو ئەو تاوانانە گەلی كورد دوور دەخاتەوە لە بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی خۆی، دووریان دەخاتەوە لە بیرۆكەی ئینتیمابوونیان بۆ نیشتمانێك كە هەموویان وەك یەك لە ئامێز بنێت، دووریان دەخاتەوە لەوەی هەستی هاوبەشیان تێدا بڕوێنێت، بێگانەكان وایان دەزانی بەو شێوەیە كەرامەتی كورد دەشكێنن و ناچاریان دەكەن بۆ واقیعە زاڵەكە سەر دابنەوێنن، یان دەیانتاوێننەوە وەك چۆن نەتەوەی تریان لە قەڵەمڕەوی زاڵدەستاندا توانۆتەوە، یان وەك چۆن زمانی زاڵدەستان و كەلتوورەكەیان لە بازاڕی كارو ڕۆشنبیریدا، دەرخواردی زمانی نەتەوەیی ژێردەستان دەدا تا لە باشترین حاڵدا زاڵدەست بوونی خۆیانی پێ بلەوەڕێنن..
خەیاڵیان بۆ ئەوە دەچوو بەو هەموو تاوانانەی پاكتاوكردنی ئیرادەی گەلێكی مەزنی وەك كورد، كوردێك كە لە مێژووی خۆرهەڵاتی ناوین حیسابی نەتەوەیەكی دێرینەی بۆ كراوەو زاڵدەستانی ناوچەكە بیریان بۆ ئەوە دەچوو لە پاش چەند ساڵێكی تر تاوانەكانی دەرهەق بە كوردیان ئەنجام داوە لە بیردەچنەوەو كوردیش دەستبەرداری مافە ڕەوا سیاسیەكانی خۆی دەبێت ئەویش لە بەرانبەر هەندێ متمانەی هاودەرفەتبوون و وەك یەكی و یەكسانبوون لەبەردەم یاسادا، بەڵام مكوڕبوونی ئیرادەی كورد لەسەر سەربەخۆیی و ئازادی، بەو هەموو قوربانیدانەوە شتێكی نامۆ نەبوو بەلای ئەرشیفی داگیركارانیەوە، هەر مێژوونووسەكانی ئەوانی زاڵدەست ئەو ڕاستیەیان تۆماركردووە كە كورد پێشەنگی ئەو گەلە ژێر دەستە عوسمانیانە بووە كە بزاوی ئازادیخوازی بەرپا كردووە، وەك ڕاستییەكی حاشا هەڵنەگر ئایا ئاوڕیان نەداوەتەوە لە بزووتنەوەكانی بەدرخانیەكان و شێخی نەهری، ئایا پەندیان وەرنەگرتووە لە شێخ عەبدولسەلامی بارزانی كە سێدارەی هەڵبژارد و پەتەكەی بە باشتر دانا لەوەی ملی بۆ ویستی داگیركاران كەچ بكات وەك دەربڕینێك بۆ سووربوونی گەلی كورد لەسەر وەدەستهێنانی كەرامەت و ئازادی..
لە واقیعدا سایكس بیكۆ بە تەواوی شكستی خوارد لە تێكشكاندنی ئیرادەی نەتەوەیی كورددا، لە بری ئەوەی كورد كڕنوش بێنێ لە بەرانبەر بەرژەوەندی داگیركارە بەهێزەكاندا وەك خەیاڵی خاوی زاڵدەستان وای بۆ دەچوو، بەڵام ئەم ئیرادەیە لە خۆرهەڵات و خۆرئاواو باشوورو باكووری كوردستاندا ڕاپەڕی بە هەموو زاراوەكانیەوەو لە ڕێی شیعرو پەخشانەكانیەوە دژایەتی پرۆژەی داگیركاری دەكردەوە، هەوڵی دەدا بگاتەوە بە كاروانی شارستانیانەی گەلانی ئازادیخواز، بانگەوازەكانی ئازادی لە ڕێی ئاڵاهەڵگرانی وەك مەلیك مەحموودی نەمر و قازی محەمەد و شێخ سەعید، هەموو ئەوانە لە كەناری نسكۆدا دەمانەوە بەهۆی دەست لە ناو دەستی دوژمنانی كوردەوە دواتر دەڤەری بارزان كە شێخ سەعید و شێخ ئەحمەدی خوڵقاند لووتكەیەكی سەربەرزی وەك مەلامستەفایان لە پاش خۆیان جێهێشت كە وەك قامەتێكی بڵند بەسەر پشتی ئەسپەكەیەوە دژ بە داگیركاران ڕاوەستایەوە، بە دەنگی بڵندەوە هەموو دنیای بە خەبەر هێنایەوە لەوەی ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست خێرو ئاشتی بە خۆیەوە نابینێت هەتا كورد مافەكانی لە نیشتمانی خۆی وەدەست نەهێنێت، بڵێسەی گڕێكی نەكوژاوەی لە ویژدانی كوردانی دوای خۆی و وەچەكانی داهاتووش جێهێشت كە تا ئەو كاتەی گەلی كورد نەگاتە كەناری ئارامی هەرئەو بڵێسەیە بە داگیرساوەی دەمێنێتەوە، نموونەكانیش زیندوون، لە باكووری كوردستانیشەوە پاڵەوانێكی تر لەدایك بوو تا مورەغەی ناو ئەو ئێسكانە بژێنێتەوە كە داگیركاران وایان بۆ دەخواست بیپوكێننەوە، هەروەها چەندین لكی تریش لە خۆرئاواو خۆرهەڵاتەوە پێكگەیشتنەوە تا هەموویان لە پێناوی ئازادی و سەربەخۆیی بڕژێنە ناو یەكترەوە..
ئەو كۆنگرە نەتەوەییەی كورد كە لەم ڕۆژانەدا ئامادەكاریی بۆ سازدانی دەكرێت لەهەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستاندا بنەچەی بیرۆكەكەی دەگەڕێتەوە بۆ خەونی ئەو ناودارانەی باسم كردن كە بەو ڕێگە سەختانەداو بە ناو دڕكدا ڕێیان كردووە، هەروەها بیرۆكەی ئەم كۆنگرەیە ڕەگەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پێشمەرگانەی ڕۆحی خۆیان كردۆتە قوربانی تا كورد بگەیەنن بە ئومێدی نزیكبوونەوە لە ئازادی و كەرامەت..
دیالەكتیكی پێوەندی لە نێوان علەو مەعلول یان هۆو هۆبوون لە فەلسەفەی كۆن و هاوچەرخیشدا ڕووەو بەرژەوەندی لێكنەپچڕاو مل دەنێت، هەر كاتێك هۆ بە تەواوی وەربگیرێت هۆكار دەدۆزرێتەوە، وتەبێژانیش لە زانستی ئاخاوتنیاندا ئەمە ڕەت ناكەنەوە تا دەرئەنجامەكە نەبەستنەوە بە عادەتەوە یان بە خوڵقاندنەكانی خواوەندەوە، مادەمەكی ڕوكنەكان هەن، توخمەكانیش هاتونەتە پێشەوە،هەروەها مادامەكی ڕۆحی كورد حەز بە دیتنەوەی هەموو ئازیزانی دەكات و بە هیواوە چاوی لە جێهێشتنی تاراوگەیی و پەڕاگەندەیی و پاشاگەردانی و بێناسنامەییە و حەزی بە گەیشتنە بە كۆتایهێنان بە قۆناغی پاشكۆیەتی، بۆیە هەنگاو دەنێت بۆ قۆناغێكی شارستانیی وا كە تێیدا كورد ناسنامەی خۆی وەدەست بخاتەوە و لەوێوە گەلان و نەتەوەكانی تر بناسێت بە بێ ئەوەی نیازی زیان پێگەیاندنیانی هەبێت، كەشتییەكە یەكێكە، ڕووبەرەكە تەسكە، جیهانیبوونیش دەستی ناوەتە بیناقاقای هەمووانەوە، ئێستا ئابووری تەنیا كۆڵەگەیەك نییە بۆ ژیانی تەنیا كۆمەڵگەیەك تەنانەت داك و بابی نییەو ئابووری لە هەر كونجێكی دنیادا بۆ هەمووانە، مافەكانی مرۆڤیش لە واتا قووڵەكەیدا بریتی دەبێت لە ڕزگاربوونی مرۆڤ لە پاشكۆیەتی چ بە تاك تاكە یان بە كۆو لە چوارچێوەی نەتەوەدا..
كەواتە ئەم كۆنگرەیەی نەتەوەیی كورد لەم قۆناغەدا پێویست بوو، وەڵامدانەوەیەكی لۆژیكانەیە، بۆ پێداویستێتی پێوەندی لە نێوان علەو مەعلول یان هۆو هۆكار، كە ئەوەش وەڵامدانەوەیەكی زەڕورییە بۆ هەبوونی مەرجەكانی بارودۆخ و تواناكان..
مادامەكێ ئەم قۆناغە زەمەنییەی كە تێدەپەڕێت دەگونجێنن، بە هەموو پەرەسەندنە جیهانیی و هـەرێـمـایـەتیەكانیەوە، بە ئــابـووری و دەروونیەكانیشیەوە، بە بزاوتە ڕزگاریخوازە كوردییەكەی لە پێناوی ناساندن و ناسیندا، لە پێناوی ڕزگاربوون و ڕزگاریدا بەو شێوەیەی كە ئەم قۆناغە قۆناغێكی جیاكەرەوەیە لە ئاستی ئاگایی كوردیانەی شارستانیدا بە پێی هەلومەرجی سیستمی باوی جیهانی ئێستا كە بەندە بە ئاشتی و هاریكاری و ددان نان بەویترەوە، ئەوەش قۆناغێكی بە ئەنقەست یەكلاكەرەوەیە، بە پێی هاوئاوێزانبوونی دەنگی كورد لە هەموو دەڤەرەكانی تێیدا دەژین بە ڕیتمێكی هارمۆنی گونجاو كە دەنگدانەوەی ناوێزەی لە گوێی جیهانی گوێگردا هەبێت ئەمەش قۆناغێكی یەكلاكەرەوەیە كە كوردستانی عیراق هاوشێوەی دەوڵەتێكە لە چاوی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، ئەگەرچی بەیداخەكەشی لە نەتەوەیەكگرتووەكان هەڵنەكراوە، بەڵام لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی سەرۆكی هەرێمی كوردستان وەك سەرۆكی دەوڵەتێكی سەربەخۆو مەزن پێشوازی لێ دەكرێت بە ڕێزێكی بێ پایانی واوە كە پێگەیەكی سیاسی مەزنی دەوڵەتیانەی هەبێت..
كەواتە ئەمە قۆناغێكی یەكلاكەرەوەیە، ئەو سەرۆكەی ئاماژەمان پێدا هەرێمەكەی لە سیاسەتی ستەم و سەركوتكاری ڕزگاری بووەو لۆژیك و ئاوەزو ئازادی بە هۆی تێكۆشانی بێوچانی لە پێناوی كەرامەت و بوونی گەل سەركەوت، هەرلەم قۆناغە جیاكەرەوەیەدا پاڵەوانانی كوردستانی خۆرئاوا بە خوێنی خۆیان نەخشە ڕێگەی نوێ دەنەخشێنن
هەروەها خۆرهەڵاتی كوردستانیش ئیلهامبەخشی ڕۆحێكی نوێیە، وەچەی نوێ تێگەیشتووە لەوەی بە ئاشتی و كەرامەتەوە خەبات بڵندتر دەبێتەوە.. مادامەكی خاڵی جیاكەرەوەش هەبێت واتە پێویستە كارێكی جیاوازیش بكرێت بەم كۆنگرەی نەتەوەییە..
كەواتە سەركردەكانی ئەم كۆنگرەیە بە وانەی دیارن و بەشدارن یان دەرفەتی بەشداربوونیان نییەو بزرن، هەمووان یەك ژووانیان هەبووە لەسەر وادەی ئەم خاڵە لێك جیاكەرەوە مێژووییەی كورد، كە زیاتر لە سەدەیەكە خەونی پێوە دەبینن، بە تایبەت ئەوانەی كە لە پێناوی لابردنی زوڵم لەسەر نەتەوەكەی خۆیان شەهید بوون یان ئەوانەی كە تا ئێستاش لە تەمەندان و وا خەریكە خەونەكەیان لێ دەبێتە ڕاستی، خۆزیا ئەوانەی لە هێنانەدی ڕۆژێكی وەك ئەمڕۆ ماندوو بوون ئێستا ئاگایان لێ دەبوو، خۆزیا ئەوانەی بەگومانن بێدەنگ دەبوون، ئەی خوای دلۆڤان...
كورد بەندەی موخڵیسی تۆن، سەریانبخە، تا زەوی و ئاشتی سەرزەمین ئاوەدان بكەنەوە..
* سەرۆكی كۆڕبەندی هزری ئیسلامی