دوو ساڵ لەمەوبەر خەریك بوو ئەمریكا سەركەوتن بەسەر قاعیدەدا رابگەیەنێ و لەم رووەوە جی جۆنسن راوێژكاری گشتیی وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا لە وتارێكی لە ئۆكسفۆرد لە بریتانیا ئاماژەیەكی روونی بە ئەگەری كۆتایی هاتنی شەڕی جیهانیی دژ بەتیرۆر كرد.
ئێستا دەركەوتووە ئەمریكا لەم رووەوە زێدەڕۆیی كردووە، چونكە دیاردەی بەهاری عەرەب كە دانەرانی ستراتیجی ئەمریكا پێشبینیی سەرهەڵدانیان نەكردبوو، لەبەرەنجامی كۆتاییدا بەقازانج بۆ قاعیدە شكایەوە، لانی كەم لەم رووەوە كە روخانی رژێمە نەویستراوەكانی بەهارەكە هەلومەرجێكی وای پێكهێنا كە قاعیدە دوور لە سانسۆرو چاودێریی دەزگا ئەمنییەكان بكەوێتە گەڕ.
شكستی وڵاتانی بەهاری عەرەب لەدامەزراندنی دیموكراسییەكی سەقامگیر پاش رووخانی ئەو رژێمانەی كە بەئەنقەست هیچ دیموكراسییەكیان دانەمەزراندووە، قەیرانی ئەو وڵاتانەی قوڵتر كردەووەو دەرفەتێكی گونجاوی بۆ گەشەكردنی قاعیدە رەخساند.
سیس جۆنز، شیكار لە دامەزراوەی راند، لەراپۆرتێكدا كە لەبەردەم لیژنەی كاروباری دەرەوەی سەر بەئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا خوێندویەتییەوە، لەو بڕوایەدایە كەیەكێ لە هۆكانی گەشەكردنی گروپە تیرۆریستەكان، رووداوەكانی بەهاری عەرەبە. بەپێی راپۆرتەكە، تەونی رێكخراوەی قاعیدە لە فراوانبوون دایەو قاعیدە گەرایەكی زۆری لە چەندین وڵات دروست كردووە.
تەنانەت لە وڵاتێكی وەكو میسریش كە قاعیدە، پێش روخانی رژێمی موبارەك، نەیتوانی بوو پێگەیەكی بەهێز تێیدا بۆ خۆی دروست بكا، پێدەچێ توانیبێتی لە شوێنێكی دوور دەستی وەك سینا گەرا دابنێ.
راپۆرتەكەی دامەزراوەی راند جەخت دەكاتە سەر زیادبوونی هێزی قاعیدە، بەتایبەتی لە لیبیاو تونس و یەمەن. ئەگەر رەوشی عیراق و سوریاش لەبەرچاو بگرین كە راپۆرتەكە كەمتر بایەخی پێداوە، دەردەكەوێ كە لە وڵاتێكی وەك عیراق كە ڕوخانی رژێمی پێشووی پەیوەندیی بە دیاردەی بەهاری عەرەبەوە نییەو لە وڵاتێكی وەك سوریا كە هێشتا چارەنووسی رژێمە حوكمڕانەكەی یەكلا نەبۆتەوە، قاعیدە توانیویەتی پێگەیەكی بەهێزتر بۆ خۆی پێك بێنێ. لە عیراقدا لەبەر سەرقاڵبوونی وڵات بەململانێی شیعەو سوننەو گرژبوونی پەیوەندیی نێوان ئەم دوو تایفەیە، قاعیدە توانیویەتی ناوچە سوننە نشینەكان بكاتە مەكۆی چالاكییەكانی لەدژی ئەو حكومەتەی كە بەحكومەتێكی نەیاری سوننەكانی دادەنێ. لە سوریاش هەلومەرجی هەوڵدان بۆ روخاندنی رژێمی ئەسەدو هەڵایسانی جەنگی ناوخۆ، دەرفەتێكی گونجاوی بۆ سەردەرهێنانی قاعیدە لەوێ پێكهێناوە. لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هیچ هەماهەنگییەك لەنێوان لقەكانی قاعیدەدا بەقەد هەماهەنگیی نێوان لقی عیراق و لقی سوریا پتەو نییە، بەڕادەیەك كە ئەم دوو لقە خاوەنی یەك سەركردایەتین و تەنانەت گوێ نادەنە سەركردایەتیی ناوەندی قاعیدەش لە پاكستان.
لە هەلومەرجی ئێستادا چارەنووسی قاعیدە زۆرتر دەوەستێتە سەر چارەنووسی رەوشی سیاسی لە سێ وڵات كە بریتین لە عیراق و سوریاو یەمەن. هەڵكشانی قاعیدە لە عیراق و سوریا، لەكۆتاییدا رەنگە ببێتە مایەی هەڕەشە بۆ سەر كوردیش. هەوڵی بەرەی نوسرەی سەر بە قاعیدە لە سوریا بۆ تەنگ هەڵچنین بە كوردی سوریا سەرەتای پەیوەندییەكی گرژە لەنێوان كوردو قاعیدە. بوونی یەك سەركردایەتی بۆ لقی سوریاو لقی عیراقی قاعیدە روونی دەكاتەوە كە هەردوو لقی قاعیدە یەك سیاسەتیان بەرامبەر بە كوردی عیراق و سوریا هەیە، بەتایبەتی كە هەموو تەقینەوە خۆكوژییەكانی كەركوك و زۆربەی تەقینەوەكان لەو شارە دەستی قاعیدەیان تێدایە.
ستراتیج و شێوەی كاركردنی قاعیدە لە شوێنێكەوە بۆ شوێنێكی تر جیاوازە. پاش دیاردەی بەهاری عەرەب، قاعیدە زۆرتر بایەخی بە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست داوەو كەمتر بایەخی بەتێكدانی ئارامیی ئەوروپاو ئەمریكا داوە. بەپێی راپۆرتەكەی دامەزراوەی راند، لەم هەلومەرجەی ئەمڕۆدا قاعیدە كەمتر كار بۆ رووخاندنی رژێمەكان دەكاو زۆرتر كار بۆ دروست كردنی كوانوی بچوك بچوك دەداو وەك بنكە بۆ پەلهاوێشتن لەئایندەدا سوودیان لێ وەردەگرێ، وەك ئەوەی لەمەوبەر لە سۆماڵ هەیبوو، وەك ئەوەی ئەمڕۆ لە سوریا هەیەتی و وەك ئەوەی ئێستا لەهەوڵدایە لەیەمەن دروستی بكا.
ئەزموونی ساڵانی رابردوو نیشانی داوە كە قاعیدە بەچەك تەنگی پێ هەڵدەچنرێ، بەڵام لەناو ناچێ. ئەوەی كە قاعیدە لەناو دەبا، گۆڕینی ستراكتۆری سیاسی - كۆمەڵایەتیی ناوچەكەیە. ئەمەش نەك هەر نەهاتۆتە دی بەڵكو هەنگاوی لێبڕاوانەشی بۆ نەنراوە.