میسرو دامەزراوەی سوپاو ئیخوان
July 16, 2013
وتار و بیروڕا
هێشتا میسرییەكان لەسەر پێناسەی ئەو كارە كۆك نین كە سوپا ئەنجامی داوەو هێشتا لەناوخۆی میسر ئەوە یەكلا نەبۆتەوە كە ئاخۆ كارەكە كودەتایە یان دەستێوەردانە. دامەزراوەی سوپای میسر زۆر بەلایەوە گرنگە كە كارەكەی بەكودەتا ناو نەبرێ، بەڵام كێشەكە لەوە دایە كە جیاوازیی نێوان كودەتاو دەستێوەردان جیاوازییەكی زۆر نییە، بەتایبەتی كاتێك مەسەلەكە دەگاتە رادەی دروست كردنی كاریگەری لەسەر پرۆسەی دەستاودەست كردنی دەسەڵات. دامەزراوەی سوپا لەهەوڵدایە فریاكەوتنی نیشتمان بكاتە بیانوو بۆ دەستێوەردانەكەی. بەڵام رۆژئاوا بەگشتی هێشتا بەنیگەرانییەوە دەڕوانێتە خۆتێهەڵقورتاندنەكەی سوپای میسرو هێشتا بڕیاری نەداوە بەكودەتای بژمێرێ. رۆژئاوا لەبەر هەستیاریی دۆخی ناوچەكە هەروەها لەبەر رابردووی كۆلۆنیالیستییانەی خۆی لەناوچەكەدا، دوودڵە لە پشتگیری كردنی ئەو گۆڕانكارییە سیاسییانەی كە سەرچاوەكەیان دەستتێوەردانی سوپایە. هەڵوێستی توركیا لەم رووەووە رونترە. ئەنكەرە بەبێ دوودڵی مەسەلەكەی بەكودەتا ناو بردووەو پێناخۆشبوونی خۆی بەلابردنی مورسی نەشاردۆتەوە. رەنگە ئەم هەڵوێستەی توركیا پەیوەندیی بەدوو فاكتەرەوە هەبێ. یەكێكیان، سلأ كردنەوەی پارتی دادو پەرەپێدانە لە مەسەلەی كودەتا كە تاڕادەیەكی زۆر لە توركیا، بەهەولأء كۆششی ئەم حزبە، سنووری بۆ دانراوەو ئەنكەرە دەترسێ ئەوەی لە میسر روویدا، ببێتە مایەی بزواندنی ئارەزووی كودەتاخوازانەی لەڕیشەهەڵنەكێشراوو متبووی سوپای توركیا. هۆی دووەمیش پەیوەندیی بەوەوە هەیە كە ئەنكەرە میسری ئیخوانی بەقوڵایی ستراتیجیی «ئایدیۆلۆژیی» خۆی زانیوەو بەو ئومێدەوە بووە كە پاش روخانی رژێمی ئەسەد لە سوریا، تەوەری ئەنكەرە- قاهیرە- قەتەر بۆ سەرلەنوێ رێكخستنەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پێك بێنێ. بۆ ئەنكەرە، رووخانی مورسی دەشێ زیانێكی گەورە لە پرۆژەی عوسمانیزمە نوێیەكەی بدا. پێشوازیی سعودیە لە رووخانی مورسیء پێناخۆشبوونی توركیا لەم كارە، دەشێ وەك ئاماژەیەك بۆ فراوانبوونی دەلاقەی نێوان ستراتیجی سعودیەو ستراتیجی توركیا لە ناوچەكە سەیر بكرێ.
دەستتێوەردانەكەی سوپای میسر مەسەلەیەكی تر دێنێتە پێش كە پەیوەندیی بەڕۆڵی سوپاوە هەیە، ئەویش ئەوەیە كە ئایا سوپا مافی ئەوەی هەیە لەدەسەڵاتێكی هەڵبژێردراو هەڵگەڕێتەوە؟ ئەگەرچی ناكرێ هەڵگەڕانەوەی ساڵی 1973ی سوپای چیلی لەدەسەڵاتی هەڵبژێردراوی سەرۆك سلڤادۆر ئالیندی بەهەڵگەڕانەوەی سوپای میسر لەدەسەڵاتی سەرۆك محەمەد مورسی بچوێنرێ، بەڵام خاڵی هاوبەشی نێوان هەردوو هەڵگەڕانەوە ئەوەیە كە هەردوو دامەزراوەی سوپا لەدەسەڵاتێكی هەڵبژێردراو هەڵگەڕاونەتەوە.
دەستووری میسر كە ئیخوانەكان دەنگیان پێ داوە، گەل دەكاتە سەرچاوەی دەسەڵاتەكان. ئەوەی راستی بێ، هەر ئەم ماددەیەشە كە دامەزراوەی سوپا بۆ هەڵگەڕانەوەی لەدەسەڵاتی مورسی پشتی پێ بەستووە، چونكە لێشاوی ملیۆنەها هاووڵاتی لەشەقامەكاندا لە 30ی مانگی رابردوو وا خوێندرایەوە كە گەل دەسەڵاتی لە مورسی داماڵیوەو چیتر بەسەرۆكی هەڵبژێردراوی خۆی ناناسێ. ئەمەش وا لێك دراوەتەوە كە دامەزراوەی سوپا ویستی گەلی هێناوەتەدی. بەڵام ئەمە خۆی لەخۆیدا كێشەیەكی تر دێنێتە پێش ئەویش ئەوەیە كە ئایا دەستتێوەردانی لەلایەن گەلەوە پشتگیریلێكراو لەڕووی یاساییەوە متمانەو رەوایی پێ دەبەخشرێ؟ هۆی ئەو تەمومژەی لەم رووەوە هەیە، دەچێتەوە سەر ئەوەی كەسیستمی سیاسی- یاسایی لەهەر وڵاتێكدا زۆربەی كات بەدەستتێوەردانی سوپا سەقامگیر نابێء زۆربەی كات دامەزراوەی سوپایی سیستمێكی حوكمڕانیی دیموكراتی بەرهەم نەهێناوە. بەڵام ئەوەی كە دادی دەستتێوەردانەكەی دامەزراوەی سوپایی میسر دەدا ئەوەیە كە مێژووی سیاسیی سوپای میسر لە بزووتنەوەكەی هەشتاكانی سەدەی نۆزدەهەمی ئەحمەد عورابییەوە سوپای وەك دامەزراوەیەكی نیشتمانی هێشتۆتەوە. لە دەستتێوەردانی ئەمجارەشدا دامەزراوەی سوپا شتێكی وای نیشان نەداوە كەهەڵپەی دەسەڵاتێتی، لانی كەم لەم گۆشە نیگایەوە كە سەرەڕای لابردنی سەرۆكی كۆمار، مەسەلەكە نەگەیشتۆتە رادەی دەستگرتن بەسەر دەسەڵاتدا، بەتایبەتی كە سوپا بەنیازە دەسەڵات بداتەوە بەمەدەنییەكان. ئەمەش بەدڵنیاییەوە هەم لەبەرژەوەندیی میسرییەكاندایە هەم لەبەرژەوەندیی خودی دامەزراوەی سوپادایەو هەر ئەمەشە وای كردووە بەمجۆرە سەیری مەسەلەكە بكرێ كەخۆتێهەڵقورتاندنەكەی سوپای میسر لەدەستتێوەردان واوەترەو لەكودەتا كەمترە.