خەڵك لە وڵاتگەلی دیموكراتدا، هەقی خۆیانە، بەشێوەیەكی مەدەنی و ئاشتیخوازانە، خۆپیشاندان و كۆڕ و كۆبوونەوە بكەن و مان بگرن. ئەركی حكوومەتە، ئەو خەڵكە بپارێزێ، نوێنەرانیان ببینێ و لە داخوازییەكانیان بڕوانێ. بە حیساب و ئەڵڵا قۆیسەن، توركیاش دەوڵەتێكی مەدەنی و دیموكراتە، چاوی لەوەیە لە یەكێتیی ئەوروپی وەربگیرێ، بۆ وەرگرتنیش، ئەو یەكێتیی ئەوروپایە، كۆمەڵی پێوەری هەن، كە بە پێوەرەكانی كۆپنهاگن ناسراون. مامەڵەی ئەم دواییەی حكوومەت لەگەڵ موزاهەرەچییەكان لە دەرەوەی ئەم پێوەرانەیە.
حكوومەتی دادو گەشەپێدانی توركیا، نە خەڵكە گردبووەكەی مەیدانی ((تەقسیم))ی رۆژی 28ی ئایار و بەرودواتری پێ پارێزرا، نە ئەردۆگان نوێنەرانی ئەو خەڵكەی بینی تا 13ی ئەم مانگە، بە پێچەوانەوە بە ((ئاژاوەگێڕ و هەرچی و پەرچی و لات و پات)) و بە دەستی دەرەكی ((لۆبی نێودەوڵەتی)) و ((هێزی شاراوە)) و لایەنگرانی ((سازمانی تیرۆریست))ی دانان، بە هێزی پۆلیس و بە توندی ((بە گازی فرمێسكڕێژ و گوللەی پلاستیكی)) بەرەنگار و ئامبازی ئەو خەڵكە بۆوە، خەڵكی كوژران ((پێموایە تا ئێستە 5 كەس كوژراون، 3 خۆپیشاندەر و پۆلیسێك و كرێكارێك))، بە هەزاران كەس بریندار بوون ((بەقسەی رێكخراوێكی مافی مرۆڤ زێتر لە 11 هەزار كەس برینداربوون)) و گیراون، دروشمی جیا -جیای تێدا بەرز كرایەوە تا رادەی ئەردۆگان بڕۆ، لە كۆی 81 سەنتەری شاردا، لە 78 شاردا، ناڕەزایی و خۆنیشاندان بەڕێوەچووە.
ئەرێ ئەو ماجەرایە، لە سەر بڕینەوەی چەند بنە دارێك و تێكدانی پاركی گازی بوو لە ناوچەی تەقسیم و بە جواب هاتن بوو لەسەر ژینگە كە حكوومەت ویستویەتی سەرایەكی سەربازیی لەسەر تەرزی عوسمانلی و مۆڵێكی بازرگانی تێدا دروست بكات؟ ئەرێ ئەو خەڵكە خۆڕسك گردبوونەوەو ئەو بەزمەیان بە ئەردۆگان و حكوومەتەكەی دادو گەشەپێدان كرد، یان دواتر ئۆپۆزیسیۆن (چ پەرلەمانی و چ غەیرە پەرلەمانی) قۆستیانەوەو تێكەڵاوی بوون؟ ئەرێ ئەوە ناڕەزایەتیەكی جڤاكیی گەنجان بوو لە هەمبەر كۆت و بەندی ئازادییە تاكە كەسییەكان و ستایلی ژیان؟ یان دەستی لۆبی ئابووری و گروپەكانی فشار بوو؟ ئەرێ هیچ سروشت و رواڵەتێكی دیكەی هەبوو كە شاراوەو نا دیار بن؟ كورد، لە شارەكانی خۆیدا سەرەتا تێكەڵاو نەبوون، لە ئەستەمبۆڵێ چ؟ بە حیساب، لەنێوان كوردو حكوومەتدا، وتووێژ و دانوستاندن و موزاكەرە هەیە، چەند هەنگاو هەڵێنراونەتەوە، ئەدی پشتیوانە بەپارێزەكەی ئۆجالان لە خۆپیشاندانەكان چی؟ بەڕاست، خۆ لە سەرەتای خۆپیشاندانەكاندا، پەرلەمەنتارێكی BDP، كە توركە و سۆسیالیستە، سری سورەیا ئوندەر لە ئەستەنبۆڵێ بریندار بوو! دەبێ ئەوەش بڵێین، دەمودووی ئەردۆگان توند و زبر بوو، لێ هەر لە حزبەكەی خۆی، ئاخاوتنی كەسانی وەك (عەبدوڵڵا گویل) و (بولەنت ئارینج) نەرم و لەسەر خۆ و بە ئاقارێكی دی بوون. ئەمریكا و یەكێتیی ئەوروپا، بەتایبەتی ئەڵمانیا، هاتنە دەنگ و لە كاردانەوەی پۆلیس و رێزنەگرتن لە مافەكانی مرۆڤ نارەحەت بوون. بەشار ئەسەد و حكوومەتی سوریا زوو هاتنە سەر خەت و دەیانگوت، ها سەیر كەن، چ روودەدا لە توركیا، تەنانەت «عێراق»ی لەمەڕ خۆشمان قسەی تێدا كرد! ئایا، ئەو خۆنیشاندانە كە هەندێ بە سەرەتای بە ((بەهاری توركی))یان دادەنا، دوای دیداری ئۆردوگان لەگەڵ نوێنەرانێكی ئەو گردبوونەوانە، بە كۆتا دێ یان نا؟ داخوا (پلاتفۆرمی هاریكاریی لە تەقسیم) رازی دەبێ و دادگا چ بڕیارێك دەردەكات؟ ئایا ئەو حزبانەی كە بەم یان بەو شێوەیە، لایەنگرانیان بەشداربوون وەك پارتی گەل CHP، بەدەپە BDP، پارتی كرێكاران IP، حزبی كۆمۆنیست TKP و چەند گروپێكی دیكەی چەپ و عەلمانی و ناسیۆنالیزم و نیو- ناسیۆنالیزم، چ هەڵوێستێكیان دەبێ؟
• دیارە، حزبەكەی ئەردۆگان كە (11) ساڵێكە لەسەر حوكمە، پێ بە پێ لە هەڵبژاردنە گشتییەكاندا (2002، 2007، 2011) نفووز و خەڵكی زۆرتر بووە و لە دوا هەڵبژاردندا بووە نزیكەی 50%. لە دوای پەنجاكانەوە، كە سیستەمی تاكحزبی لەو وڵاتەدا نەما، شتی وا نەبووە كە حزبێ بۆ سێ جار لە سەر یەك دەربچێتەوە. لە هەندێ «راپرسی»ی یەك دوو مانگی رابردوودا، سەبارەت بە سیاسەتی حكوومەت و دانوستان لەگەڵ ئۆجالان و هەندێ پرسی تردا، ئەو رێژەیە هەڵكشا بۆ نزیكەی 58%، بەڵام ئەی رێژەكەی تر، خۆ نابێ حكوومەت لێی بێ منەت بێ و هیچی بە گوێ نەكات. ئاخر هەموو شت بە زۆرینەو كەمینە نابێ!
• وڵاتێك، لە سایەی حزبێكی كۆنزەرڤاتیڤی باكگراوند ئیسلامی كە ئۆردوگان هەم سەرۆكی حزب و هەم سەرۆكی حكوومەتە، دەیەوێ دەستوورێكی، بە قسەی خۆیان مەدەنی، بنووسنەوە كە زۆر جیاواز بێ لە هینەكەی كودەتاچییەكانی 1980 و وڵات بكاتە دەوڵەتی هاووڵاتیبوون و قانوون. واتە بەم یان بەو شێوەیە، وڵات هەر هی توركان نەبێ و تەق و تۆق لە وڵاتدا نەهێڵێ، پرسی كورد چارەسەر بكات، لە سەرێكی دیكەوە سیستەمی سیاسیی لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی بگۆڕێ و خۆی (واتە ئۆردوگان) چاوی لەوە بێ لە 2014دا بچێتە ئەو كێبەركێیەوە، سەرباری دوو هەڵبژاردنی دیكەی پەرلەمانی و شارەوانییەكان، ئەوهاش توندە تەبیعەت و كاردانەوە خێرا و بێ منەت بێ. حیساب نەكردن بۆ ئەو توێژە گەنجە گردبۆوە خۆنیشاندەرەی كە بە قسەی هەندێ راپرسی و نووسەر، تێكڕای تەمەنیان (28) ساڵ و خوێندەوار و سەر بەچینی ناوەڕاست و بان ناوەڕاستەوەن و 50%یان بێكار نەبوون ((واتە لات و پات نەبوون ئۆردوگان گوتەنی)) و هەم كاری خۆیان كردووەو هەم بەشداریشیان لەو گردبوونەوە ناڕەزاییانەدا كردووە، خراتری لەپاش دێ.. ئاخر ناكرێ ((عیزەت نەفس)) گەنجان ئەوهاكینێ بشكێنرێ! گەنجان لە ئۆتۆریتەی ئۆردوگان و گوتارە توندەكانی توڕەن.
• ئەردۆگان، بە پلان، كار بۆ ئەوە دەكات توركیای 2023 یەكێ بێ لە 10 وڵاتە گەورەكەی ئابووری. بە قسان ئێستە لە رێزبەندیی 17یەمینە. ئەوەشمان لە بیر نەچێ، وڵاتێك گەورە بێ لە رووی ئابوورییەوە، سەردەكێشێتە بواری دیكەی وەك سیاسەتیش، بەپێگەو جێگەو رێگەی جاران رازی نابێ. ئەو كەلكەلەیە لە ژاپۆن، لە ئەڵمانیاش هەیە. توركیاش، ئەگەر وای لێهات، دەڵێ لە چم كەمە! زۆر شیكەرەوەش دبێژن، جارێكی دی دنیا لە تاكجەمسەرییەوە بەرەو چەند جەمسەری دەڕوا.. توركیا لەناو جیهانی ئیسلامەتی، لە بەشە سوننەكەی چاوی لەوەیە، یەكێ بێ لەو جەمسەرانە، ئەدی (نیو- عوسمانلیزم) چییە، ئەوە نەبێ؟ پیاو هەق بڵێ لە باری هەڵدانی ئابوورییەوە، توركیا لە پێشە و بۆ هەموو لایەك پەل دەكوتێ و تەنانەت «وەبەرهێنان»ی گەورە گەورەی بان یەك ملیار دۆلاری لە دەرەوەی سنوورەكانی خۆی دەكات. ئەوە لە كاتێكدا، ئەوروپا هێشتا، قۆناخی «ركود» و «قەیران»ی ئەو چەند ساڵەی دوایی جێ نەهێشتووە.
• توركیا، بێ سەر ئێشەو گرفت و هارمۆنیك نییە. وڵاتێكی فرە نەتەوەیە (تورك، كورد، لاز، چەركەس، عەرەب، ئاسوری...). فرە ئایینە (موسڵمان و مەسیحی و ئێزدی و...). فرە مەزهەبیشە (سوننە و عەلەوی و هیتریش). هەر یەك لەوانە ئاریشەی لەگەڵ دەوڵەتدا هەیە. كەمالیزم، كە بەرگی ئایینی لە خۆی دادڕیبوو، بە زۆر هەمووی خستبووە ناو یەك قاوغەوە. هەر كرانەوەو دیموكراتیزەكردنێكی كۆمەڵگە و دەوڵەت، خۆناسین و تەعبیر لە خۆكردن دێنێتە پێشەوەو ئیدی بەری پێ ناگیرێ. دەق توركیا لەو سەروبەندەیە! سەیركەن، كوردەكەی خۆمان لەوێ (20%ی دانیشوان دەبێ)، بە شێوەی جیا-جیا، خۆی وەكو ئەوی دی لە بەرانبەر توركدا، دەناسێنێ، زوو یان درەنگ خەڵكی تر دێنە دەنگ. عەلەوییەكانی توركیا (هەم كوردیان تێدایەو هەم تورك و 10%ی دانیشتوان دەبن و لە سوریاش هەن)، گرفتیان هەیە. بە سەهو نەچووبم، گرفتی رێوڕەسمی ئایین بەجێگەیاندنی خۆیان هەیە، دەیانەوێ نوێنەرایەتییان لە بەڕێوەبەرایەتیی كاروباری ئایینی هەبێ و دان بە ((جەم))ـەكانیان بنرێ. بە كورتی ترس و خۆف و نیگەرانییان، لە ژیانەوەی سوننەگەرایی عوسمانلی هەیە، بێ ئەسەر نییە بەشێكی عەلەوییەكان لەناو پارتی گەلی كۆماری CHP و لە ترۆپكی سەركردایەتیی دان. لەناو PKK و BDPـەشدا هەروا. عەلەوییەكان مەیلیان زێتر بە لای عەلمانیەت و چەپگەرا دایە. ئەوەی لە سوریاش دەگوزەرێ، بمانەوێ و نەمانەوێ سروشت و رواڵەتێكی مەزهەبی وەرگرتووە و كاریگەریی بۆ سەر ناو توركیا و بەشێكی عەلەوییەكان هەیە. كوشتوبڕەكەی (رەیحانلی) لە خەتای چ بوو؟
• لە باری كۆمەڵایەتی و تەرز و میتۆدی ژیانەوە، بە تایبەتی لەناو چین و توێژی سەرەوەو ناوەڕاستدا، لە (80) ساڵی سەردەستیی كەمالیزم (1923- 2002)، كولتوورو سەب- كولتووری تایبەت بە خۆی خولقاندبوو. لە (11) ساڵی رابردوودا، گۆڕانكاری رادیكاڵ روویداوە، دابونەریت و كولتوورو ترادیسیۆنی كۆنزەرڤاتیڤی نوێی- كۆن، سەری قیت كردۆتەوەو نەشونما دەكات...ئەگەر لە بیرم بێ، مانگی 11ی ساڵی 2008 بوو، ئێمە چەند ئەندامێكی مەكتەبی راگەیاندنی پارتی چووینە توركیا و چاومان بە زۆر نووسەر و میدیاكار و كەناڵی تی ڤی و رادیۆ و رۆژنامە كەوت، لە سەردانی بەرپرسێكی دیاردا كە چەند كەناڵی میدیایی سەرپەرشتی دەكرد و بنكەكەی لە ناوچەیەكی میللیی ئەستەنبۆڵ بوو، نە وێنەیەكی ئەتاتورك یان پەیكەرێكی بچووكی لە ژوورەكەیدا كە ئێمەی لێ بەخێرهێنا نەبوو، تەرزی كەلوپەلی ژوورەكەی عوسمانلییانە بوو! كە هاتینە دەرەوە، سەرۆ قادری سەرۆكی وەفدەكە گوتی: (پێموایە، ئەوانە لەسەر كار بمێننەوە، چەند ساڵێكی كە نابات هەرچی پەیكەر و كۆتەڵی ئەو پیاوە هەیە بە شۆڤەڵ لا دەبرێن)!
كەواتە ئێمەمانان هزرمان دەكرد بەریەككەوتن رووبدات. بەڵێ لە سەروبەندێكدا كە هێشتا لە باری بەڵانسدان (50 بە 50 ن). كەمالیزم ململانە دەكات و بە هاسانی جێگە چۆل ناكات، واتە ململانەكە ئەو رەهەندە كولتوورییە- ئایدیۆلۆجییە- كۆمەڵایەتییەشی هەس. ئاخر قانوونی وەك ((كۆت و بەند زیاد كردن بۆ فرۆتنی ئەلكهول و كردنەوەی بار و ...)) كە لە لایەن پەرلەمانەوە پەسندكرا، نموونەیەكە بە ئاسان لە توركیا هەزم ناكرێ. بە مانایەكی دی ئەندازەی كۆمەڵایەتیی و سەپاندنی دیدو ئایدیاڵی حزبی دادو گەشەپێدان بەسەر تەواوی كۆمەڵگەدا، بەلای خەڵكانێكەوە پەسند نییەو تێكدانی پاركێك دەبتە پاساو بۆ كاردانەوەیەكی پەنگخواردووی چەند ساڵە...
• كورد وەك لە سەرێ گوتم لە رێی ئۆجالان و قەندیلەوە، دانوستاندنی لەگەڵ حكوومەتەكەی ئۆردوگاندا هەیە. وردە- وردە گەریلاكان دەكشێنەوە. پەیتا پەیتا وەفد دەچێتە لای ئۆجالان و دوایە دێنە قەندیل (پێموایە ئەوە شەشەمین وەفدە بچێتە لای ئۆجالان)، بەڵام كۆسپ-یش هەن، لەشكری توركیا جموجۆڵی هەیە. جاروبار پێكدادانی بچووكیش بووە. هەوەڵجار لە شارەكانی كوردستاندا، كورد سەبارەت بە خۆنیشاندانەكان، بە پارێز بوون، لە ئەستەنبۆڵی نا، لە گردبوونەوەكاندا گەنج و خورتی سەر بە BDP بەشداربوون. ئۆجالان-یش لە پەیامەكەی خۆیدا، لە رێگەی دوا وەفدی بە BDPـەوە، سۆزێكی بەرانبەر نواندبوون، ئیدی لەو دەمەڕا لەم شار و ئەو شاردا، جولەو بزاڤ و رێپێوان كەمو زۆر هەبووەو ئۆباڵەكەی خستبووە ئەستۆی حكوومەت.
بەهەرحاڵ، ئەو بزاڤەی كە لە تەقسیم كرا، رێكخراو نییە، لێ بدۆمینە، ئەوا بە دوور نازانرێ بزاڤێكی سیاسی لێ دروست ببێ. بەڵام وەك دیارە، ئۆردوگان پاشەكشەیەكی لە بەرانبەردا كردن و پرسەكەی داوەتە دەست دادگاو دواتر راپرسییەوە. با بزانین. لە سەرینی ئەوەی كە دیار نییە، ئەو بزاڤە بە كوێ دەگات، هەقە PKK و BDP بە وریاییەوە مامەڵە بكەن و تێ نەكەون! بەتایبەت كە نە ناسیۆنالیستەكان و نە كەمالیستەكان و نە گروپگەلی چەپگەرای بە رۆح ناسیۆنال، خێریان بۆ كورد نەبووە تا لەمەودوا هەیانبێ. لەبەر ئەوە پێویست نییە، كورد كێشەی خۆی تێكەڵی كێشەو گرفتەكانی دی بكات.