لە هەفتەی رابردوودا بە ناونیشانی (مسعود بارزانی، هەڵكشان بۆ سەرووتر لە فیدراڵی) وتارێكم لە رۆژنامەی «ئاوێنە»دا بڵاو كردەوە. پوختەی وتارەكە بریتییە لەوەی گەلانی بن دەست كە لە قۆناغی رزگاری نیشتمانی و لەسەروەختی بڕیاری چارەنووسسازدا بوون، بەبێ رابەرانی میللی مێژوو كرد نەیانتوانیوە لە وەرچەرخانەكاندا رێی دروست بدۆزنەوە و ئەو قۆناغە تێپەڕێنن.
ئەزموون و مێژووی كۆن و نوێی میللەتان ئەم راستییەمان بۆ دەسەلمێنن. جیا لەوەیش ئەزموون و مێژووییەكی دیكەمان چنگ ناكەوێ. تەنانەت نەمانزانیوە هیچ میللەتێك لە قۆناغی لەمجۆرەدا موجازەفەی وەهای كردبێ كە بەبێ رابەرێكی بەرچاورۆشن و بڕیاردەر و جەسوور، خۆی لەقەرەی تێپەڕاندنی وەرچەرخانە مێژووییەكان دابێ.
بزووتنەوەی رزگاریی كوردستان قۆناغەكانی دەستكەوتنی مافە ئیداری و رۆشنبیرییەكان، پاشان لامەركەزییەت و، ئینجا ئۆتۆنۆمی و ئۆتۆنۆمی راستەقینەی بە رابەرایەتی (مستەفا بارزانی نەمر) بڕیوە و قۆناغی فیدرالییەتیشی بە رابەرایەتی (مسعود بارزانی) و (جەلال تاڵەبانی) دامەزراندووە. ئێستا قۆناغی هەڵكشانە بۆ سەرووتر لە فیدرالی، ئەوەیش لە دوو بژاردەدا:
1- كۆنفیدراڵی
2- جیابوونەوە لە دەوڵەتی عێراق، واتە سەربەخۆیی
(مسعود بارزانی) وەكو رابەر و وەكو سەرۆكی هەرێمی كوردستان، هەمیشە پێداگیریی لەسەر رەوایی پرسی سەربەخۆیی كردووە و رایگەیاندووە كە ئیتر فیدراڵی بژاردەیەك نییە گەنج و رۆڵەی كوردستانی بۆ فیدا و قوربانی بكرێ. كە قۆناغ بگاتە وەرچەرخان ئەوسا بۆ سەرووتر لە فیدرالی قوربانی دەدەین.
دەستوور و دانانی هەرێمی كوردستان لەسەر نەخشەی وزە و نەوتی جیهان و جموجووڵی دیبلۆماتی و سیاسی و فراوانكردنی پەیوەندییەكان لەسەر ئاستی ناوچەیی و عەرەبی و نێودەوڵەتی، بزاوتی هەڵكشاو و فراوانی سەرمایەگوزاری، بنەما پتەوەكانی خۆسازدانە بۆ ئەو ساتە مێژووییە كە بڕیاری هەڵكشان بۆ سەرووتر لە فیدراڵی تێدا دەدرێ.
دەستوور بنەمایەكی یاسایی بۆ ئەو ساتە وەختە دروست دەكات كە ناهێڵێ هەرێمێكی كۆنفدراڵی یان تازە سەربەخۆ دووچاری بۆشایی دەستووری بێت. بەڵكو دامەزراوە سەروەرییەكان لەسەر زەوینەی پتەوی دەستوور درێژە بە كار دەدەن و ئامادەباشی دەكەن بۆ هەمواركردنی دەستوور تا بیگونجێنن لەگەڵ هەڵكەوتی نوێی هەرێمی كوردستاندا. ئەو رایەڵانەی بە عێراقییەوە گرێ دەدەن لە رایەڵی فیدراڵییەوە دەیگۆڕن بە رایەڵگەلێكی كۆنفدراڵی یان بۆ یەكجاری لێی دەردەهێنن.
بێگومان ئەگەر بە رێژەیەكی كەمیش بێ، پێشبینی ئەوە دەكرێ كە ماوەی گواستنەوە لە فیدراڵییەوە بۆ كۆنفدراڵی یان سەربەخۆیی، بۆ خەڵكی كوردستان كێشە و سەختی ژیاریی دروست بكات.
نازانرێ ئەو ماوەیە چەند دەخایەنێ و ناشزانرێ هەڵگری چ ئەگەر و پێشهاتێك دەبێ. بۆیە پێویستە رەچاو بكرێ و پێشوەختە رێكارگەلێكی یەدەگی بۆ بەرەنگاربوونەوە و چارەسەركردنی لێكەوتەكانی دابنرێ. بەم لۆژیكە ئیش كردن لەسەر بواری نەوت و وزە و سەرمایەگوزاری بریتییە لە زەوینەسازی بۆ توانای بەرگەگرتنی میللەت لەبەرامبەر ئەگەرەكانی كێشە و ناڕەحەتی كاتیی تا ئەو كاتەی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و ئیقلیمی دان بە قەوارەی نوێی هەرێمی كوردستان و هەڵكەوتە یاسایی و سیاسییە نوێیەكەیدا دەنێن و مامەڵەی لەگەڵدا دەكەن.
زۆرتر مەزەندەی ئەوە دەكرێ كە ئەو ماوەی گواستنەوەیە، زۆر نەخایەنێ و زۆریش بە كێشە و گرفت نەبێ. بەتایبەتی ئەگەر لەبەر رۆشنایی جموجوڵ و دەستكەوتە دیبلۆماسی و ئابوورییەكانی چەند ساڵی رابردوودا بپێورێ.
هەرێمی كوردستان پەیوەندی باشی لەسەر ئاستی ناوچەیی و عەرەبی و ئەوروپایی و ئەمریكایی و رووسیایی و غەیری ئەوان دروست كردووە. زوربەی زۆری ئەوان دەوڵەتان كونسوڵخانەیان لە هەولێر هەیە. سەرمایەگوزارییان لە بواری جۆراوجۆر لە هەرێمی كوردستاندا هەیە. كۆمپانیا گەورەكانی نەوت، ئیكسۆن مۆبیل و تۆتاڵ و چەندینی دیكە، تیمەكانی پشكنین و دۆزینە و بەرهەمهێنانیان لە هەرێمدا هەیە.
هەرێمی كوردستان جگە لەوەی خراوەتە سەر نەخشەی وزە، كە مانای وایە خراوەتە سەر نەخشەی سەروەریی، هەروەها لەسەر نەخشەی ئاشتی و پێكەوەژیان و ئارامییە. فاتیكان و ناوەندە دەستڕۆیشتووەكانی مەسیحی لە جیهاندا چاویان لێرەیە كە بۆتە پەناگەی ئارام بۆ هەموو ئەو كریستیانانەی لە سەرانسەری عێراقەوە لەدەستی تیرۆر هەڵدێن. ئەمە بۆ ئایین و ئایینزا و مەزهەبەكانیش دروست و راستە. تەنانەت ئەو «عمر» و «علی»ـیەی لە بەغدا و شارەكانی ناوەڕاستی عێراق، تەنیا لەسەر ناوەكانیان یەكتر دەكوژن، لێرە لە هەرێمی كوردستان پێكەوە دەژین و هاوسێی یەكترن و لەیەك شوێندا پێكەوە كار دەكەن و سوودمەندن لە هەموو ئەو ئارامی و خۆشگوزەرانییەی هەرێمی كوردستان بۆی فەراهەم كردوون.
زوربەی پێدراوە سیاسی و یاسایی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان وەهامان نیشان دەدەن كە ماوەی گواستنەوە لە فیدراڵی بۆ كۆنفیدراڵی یان سەربەخۆیی هەم درێژ ناخایەنێ، هەم زۆریش سەخت و بە كێشە نابێت.
گوتار و جموجوڵەكانی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان زۆریان لەو ئاماژانە تێدایە كە ئەوسەری تونێلەكە بە فیدراڵی نابینرێ، بەڵكو بە هەڵكەوتێكی نوێ كە لە كۆنفیدراڵی كەمتر نییە، دەبینرێ.
«تۆغچە ڤوراڵ سەڤیم» كە یەكێكە لە ئەكادیمیستەكانی (ناوەندی سەدەی 21) كورتە توێژینەوەیەكی لەبارەی رووداوگەلی ئەم دواییەی ناوچەكە و پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و هەرێمی كوردستان نووسیوە. كورتەی ئەم توێژینەوەیە لەلایەن نووسەر «ئومێد بوزداغ» لە رۆژنامەی «یەنی چاغ» لەژێر ناونیشانی (رادەستكردنەوەی كەركووك بە بارزانی) دا بڵاوكراوەتەوە. ئەم وتارە كراوەتە سەر زمانی كوردی و لە ماڵپەڕی رەسمی پارتی دیموكراتی كوردستاندا بڵاوكراوەتەوە.
لەو توێژینەوەیەدا ئاماژە بە وتەكانی نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان كراوە لە 31ـەمین كۆبوونەوەی كۆنسەی توركیا و ئەمریكا، كە ساڵی 2012 لە واشنتۆن، پایتەختی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەستراوە و وتوویەتی پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ساڵی 2013 دا دەكەونە قۆناغێكی نوێی گرنگەوە و سەرتای ئەم پەیوەندییە نوێیانەیش بە راكێشانی بۆری گواستنەوەی نەوت لە كوردستانەوە بۆ توركیا و لەوێوە بۆ بازاڕەكانی جیهان دەست پێ دەكات.
كۆمێنتی نووسەر لەسەر ئەم وتانەی نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە ( بە پارەی توركیا دەوڵەتی كوردی دادەمەزرێت).
هەرچەندە هەندێ ناوەندی سیاسی و ئابووری و میدیایی لە توركیا، تەنانەت لە ئەمریكایش وەهایان مەزەندە دەكرد كە ئەمریكا خۆشحاڵ و رازی نییە كە بۆری نەوت لە هەرێمی كوردستانەوە راستەوخۆ راكێشرێ بۆ توركیا و بەندەرەكانی، بەڵام لە دوا سەردانی سەرەكوەزیرانی توركیا، تەیب رەجەب ئۆردوگان بۆ ئەمریكا دەركەوت كە ئەمریكایش سیاسەتی خۆی لەمبارەیەوە گۆڕیوە و دژی مۆركردنی گرێبەستی دروستكردن و راكێشانی بۆری نەوت نییە لە نێوانی ئەو دووەدا، تەنانەت ئێستا گەورە كۆمیانیای نەوتی ئەمریكایی، ئیكسۆن مۆبیل لەگەڵ هەردوو كۆمپانیای توركیا بۆتاش و تیپیك لەشەش شوێنی جیای هەرێمی كوردستان كە سێیان دەكەونە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان، بەبێ رەزامەندی حكومەتی عێراق و تەنیا بە گرێبەست لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، پشكنین بۆ نەوت دەكەن.
بە پێی زانیارییەكانی ئەو توێژینەوەیە، یەكێك لەو سێ شوێنەی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان كە لە دەستووری عێراقدا بە «ناوچەی كێشەلەسەر» ناسێنراون، كەركووكە.
بەمەیشدا توێژەر بەو دەرەنجامە دەگات كە ئەم كارەی ئیكسۆن مۆبیل بە هاوكاری كۆمپانیاكانی توركیا دەیكات مانای وایە كە ئەمریكا بە هاوكاری توركیا كەركووكی رادەستی بارزانی كردووە و دەرگای بازاڕی جیهانی بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان كردۆتەوە و دواتر حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بە پاڵپشتی هێزە جیهانییەكان ئەو ناوچانەی كە پێیان دەڵێن ناوچە كێشەلەسەرەكان بە كەركووكیشەوە هەرهەموویان دەخاتەوە ژێر كۆنترۆڵی خۆیەوە و بەمجۆرە هیچ ئاستەنگێك لەبەردەم راگەیاندنی سەربەخۆیی كورد و دەوڵەتی كورد لە عێراق و ناوچەكەدا نامێنێت.
ئەگەرچی دەشێ توێژەر مەبەستی لەم دەرەنجامە لە حاڵی حازردا نەبێت، یان لانی كەم مەبەستی لەوە نەبێ كە لە 2013 دا ئەمە روو بدات، بەڵام كە لە هەفتەی رابردوودا «جۆن بایدن» جێگری سەرۆكی ئەمریكا نەخشەڕێیەكەی خۆی بۆ چارەسەركردنی كێشە و قەیرانەكانی عێراق، لە دابەشكردنی عێراق بۆ سێ فیدراڵی، دووپات كردەوە، هەست دەكرێ لە داهاتوویەكی نزیكدا پارچەپارچەكردنی عێراق ببینرێ.
ئێستا ئەوەی لە هەرێمی كوردستانیشدا دەبینرێ ئەوەیە كە سەرۆكی هەرێم (مسعود بارزانی)ـیش خۆی ئامادە دەكات بۆ لەحزەی پێویست.