((چەند ساڵێكە هیواو ئاواتێك لە نێو كورددا سەری هەڵداوە بەوەی ئەم هەرێمی كوردستانە ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی، تاكو خەونی كورد بێتەدی و هەر لەم پێناوەشدا بە ئومێدو شادییەوە لە چاوەڕوانی ئەو رۆژەدان، ئەم خەونە و ئومێدە لەگەڵ تەئكیدكردنەوەكەی بەڕێز مسعود بارزانی یەكیانگرتەوە كە لە زۆر بۆنەدا ئاماژەی بۆ كردووەو بە تایبەتیش لە یادو بۆنەی نەورۆزدا. لە ئێستاشدا بە سەركردایەتیی بەڕێز مسعود بارزانی، گەل هەموو ئەو زەحمەتییەی تێپەڕاند، تەنیا یەك شەقاوی دلێرانەو چاونەترسانە ماوە تاكو بگەینە ئەم ئامانجە، بۆیە مایەی حیكمەت نییە ئەگەر سەرۆك لەم قۆناغەدا واز لەسەرۆكایەتی بهێنێت، هەروەها ئەمە لە بەرژەوەندیی سەرجەم كوردیشدا نییە بە حزبەكان و جەماوەریشەوە كە تینووی سەربەخۆیی و ئازادیی نیشتمانین واز لەو هێماو سنبوولە بهێنن كە سوورە لەسەر هەڵوێستی رەواو پتەوی نەتەوەیی كوردی كە بەبێ سڵەمینەوە بەرامبەر هەموو هێزێكی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی وەستاوەتەوە كە هەوڵیاندابێت كورد رادەستی واقیعی سیاسەتی ئیقلیمیانە بكەن)).

رەنگە نەبوونی گفتوگۆی هێمنانە لە نێوان هێزە كوردییە جیاوازەكان بە هەر هۆیەك بێت، هۆكارێك بێت بۆ یەكنەگرتنیان لە نێو قەوارەیەكی گشتگیردا، هەروەها نەبوونی هەستی بەرزی بەرپرسیارێتیی بەكۆمەڵ لە هەمبەر پرسە چارەنووسسازەكاندا لە نێو كورددا هۆكارێك بێت بۆ لەدەستدانی دەرفەتێكی مێژوویی كە دەكرا بهاتنایە ریز ئەو وڵاتانەی كە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهاندا حسابیان بۆ بكردنایە، هەر لەوانەیە پێشخستنی سۆزی تایبەت بەسەر عەقڵیەتی بابەتیانە لای كورد بە گشتی وای لێكردبن پارچەپارچە بن و لێك جیاببنەوەو بەدوای كەسانی دیكەدا بكەون.
ئەم هەموو شتانە روودەدەن لەگەڵ ئەوەی كە ئەم گەلە بەوەفایە عەشقی ئازادی و سەربەخۆییەو ئامادەیە لەم رێگەیەدا قوربانی بە گیان و ماڵ بدات بێ سڵەمینەوە لە جەللادو ستەمكاران، بۆیە دەبینین باب و باپیران چەند زەحمەتی و ماندووبوونیان بە درێژایی گەشتێكی سەختدا چەشتووە بۆ گەیشتن بە لووتكەی سەربەرزی و كەرامەت، تەنانەت ئەوەندە لەو ئازارو ئەشكەنجەیە نەمابوو بێجگە لە چەند هەنگاوێكی كەم نەبێت كە ئەم گەشتە پڕ لە ناسۆرە كۆتایی بێت و بۆ گەڕان بە دوای ئازادیدا تاكو بگەنە كاروانی دەوڵەتانی پێشكەوتوو رووەو ئازادی و سەربەخۆیی!! بەڵام چی وای لێكردن كە بەر لە گەیشتن بە هێڵی كۆتایی كە تەنیا بستێكی مابێت، بوەستن؟
كورد لە خەباتكردن لە پێناو ئازادی و سەربەخۆیی پێش گەلان كەوتوون، بەڵام جیاوازیی منداڵدانەكان هەموو جارێك خەونەكانی لەباردەبرد، بۆیە هەزار پەند و عیبرەت لە چیرۆكەكانی بەدرخان و مەحمود حەفید و بارزانیدا هەیە.
بەڵام كاری بەسوودو ئامانجدار پێش ئەویش قسەی بەسوود، هەرگیز لەبەردەم كەلاوەكاندا بەدەم گریانەوە ناوەستێت و سكاڵاش لە رابردوو ناكات، بەڵكو هەنگاو بەرەو پێشەوە هەڵدەگرێت، هەموو نسكۆیەك دەگۆڕێت بۆ قوتابخانە، هەموو گلانێكیش بۆ هەڵسانەوەو بەرەو پێشچوون، هەموو دەرفەتێكیش كە بڕەخسێت بۆ قەرەبووكردنەوەی رابردوو، نەك بۆ پووكانەوەی ئەو كارەی بەرەو رووی دەبێتەوە.
من مەبەستم لێرەدا شكاندنەوەی كەس نییە، بەڵكو بە دیدی من هیچ شتێك لە ژیاندا لە ئازادی بەهادارتر نییە، بەڵام من لە ئاسۆدا خەونێك دەبینم لەو خەونانەی كە هەموو رێچكەیەكی بڕیوەو خەریكە دەبێتە ڕاستی، ترسیشمان لەوەیە كە ئەم خەونە لە نێو مشتومڕو دەمەقاڵی گەرمدا داڕمێت لەبەردەم پرس و كێشەكانی ئەو گۆڕانكارییەكانەی كە هیچ نرخ و بەهایەكیان نییە لە ئاست چارەنووسی گەلاندا، كە دەكرێت بۆ ساڵێك یان چەند ساڵ دوابخرێن، لەوەش دەترسین كە ئەو گەرموگوڕییەی قسانە بگۆڕێت بۆ گەرموگوڕییەكی بەتینتر كە ببێتە هەڕەشە بۆ رۆحی نەتەوەیی سەرجەم نەتەوەی كورد.
چەند ساڵێكە هیواو ئاواتێك لە نێو كورددا سەری هەڵداوە كە ئەم هەرێمەی كوردستانە ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی، تاكو خەونی كورد بێتەدی دوای ئەوەی كە گەنجان و پیرانی ئەم میللەتە بە خوێنی ئاڵیان نەخشەیان بۆ كێشاوە و هەنگاو بۆ ژیانێكی سەربەرزی دەنێن و هەر لەم پێناوەشدا بە ئومێدو شادییەكەوە لە چاوەڕوانی ئەو رۆژەدان، ئەم خەونە و ئەم قسەیەی كە بڵاوبووەوە لەگەڵ تەئكیدكردنەوەكەی بەڕێز مسعود بارزانی یەكیانگرتەوە كە لە زۆر بۆنەدا ئاماژەی بۆ كردووەو بە تایبەتیش لە یادو بۆنەی نەورۆزدا.
لە ئێستاشدا بە سەركردایەتیی ئەو، گەل هەموو ئەو زەحمەتییەی تێپەڕاند، تەنیا یەك شەقاوی دلێرانەو چاونەترسانە ماوە تاكو بگەینە ئەم ئامانجە، بۆیە مایەی حیكمەت نییە ئەگەر سەرۆك لەم قۆناغەدا واز لەسەرۆكایەتی بهێنێت، هەروەها ئەمە لە بەرژەوەندیی سەرجەم كوردیشدا نییە بە حزبەكان و جەماوەریشەوە كە تینووی سەربەخۆیی و ئازادیی نیشتمانین واز لەو هێماو سنبوولە بهێنن كە سوورە لەسەر هەڵوێستی رەواو پتەوی نەتەوەیی كوردی كە بەبێ سڵەمینەوە بەرامبەر هەموو هێزێكی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی وەستاوەتەوە كە هەوڵیاندابێت كورد رادەستی واقیعی سیاسەتی ئیقلیمیانە بكەن.
ئیشكالییە یاساییەكە بە سەپاندنی دابینكردنی، ناگاتە ئاستی وەستانەوە بەرووی ئارەزووی گشتی كە لە بەرژەوەندیی گشتییەوە هەڵقوڵابێت، چونكە گرنگترین جیاكەرەوە لە یاسای وەزعی بریتییە لە نەرمی نواندن لە بەردەم گۆڕانكارییەكاندا، هەروەها پێویستبوون بە هەمواركردنەوەی ئەگەر پێویستیەكی رشتی بەدی نەهێنا، یان بە دەربازبوون و تێپەڕاندن هەتا ئەگەر بە گریمانە كە زۆر جار یاساناسان بۆ هەمواركردنەوەی دۆخەكە پەنای بۆ دەبەن یان بۆ بەیاساكردنی حاڵەتەكە، تەنانەت خودی دەستوورە وشكەكە دەكەوێتە ژێر باری گۆڕین و هەمواركردنەوە كاتێ لە نۆڕمی گونجاوی تایبەت بە حوكمكردن لە پەیوەندییەكی دیاریكراو بەپێی میكانیزمەكانی دوادەكەوێت.
موبالەغەكردن لە خستنەڕووی ئەشكالی یاسایی تا ئاستی یەقین و كۆتایی بە ئاراستەی رێگەگرتن لە شەرعیەتی هەڵبژاردنی سەرۆك لە هەڵبژاردنەكانی داهاتوودا، بەڵكو تەنیا یەقین و كۆتایی لەم رووەوە لەگەڵ سروشتی دەقە یاساییەكاندا ناگونجێت، بە تایبەتیش ئەو دەقەی پشتی پێدەبەستن، یەكێك لە سیماكانی ئەو دەقە یاساییە كە گوزارشت لە ویستێكی ناوەوەی دەكات و بە چەند وشەیەكی دیاریكراو هێمای بۆ دەكات رەنگە سنوورداربێت یان نا، بۆیە قوتابخانەی تازەی یاسایی یاسا بە بنەما گشتییەكانی پێناسەدەكات، تەنانەت بەوەی كە دادگاكان بەرهەمی دێنن، چونكە یەقین كاتێ دەردەكەوێت كە دادوەر قسەی لێ دەكات نەك كاتێ پارێزەر یاساكە دەڵێتەوە، ئایا نابینن كە پارێزەرانی پێكناكۆك لە مەبەستی دەقەكە جیاوازدەبن و دواتر دادوەر واتای دەقەكەیان پێ دەڵێت كە ئەوان مەبەستیان نەبوو؟
من بەمە نایەمە پاڵ قوتابخانەی نائومێدی لە روونبوونەوەی دەقەكەدا چونكە زۆربەی دەقەكان بە هاوتاكانیان روونن، ئەم ئەشكالە زانایانی ئوسوڵی فیقهـ داهێنانیان تێداكردووە، هەر ئەوانیش كەموكورتیان لە واتاكانی دەقەكە دۆزییەوە كە دەگاتە دە، كە ئێمە لێرەدا باسی لێوە ناكەین، تەنیا ئەوەی دەمانەوێ ئاماژەی پێ بكەین ئەوەیە كە مەسەلەی واتاكانی دەقی یاسایی لە یاسای سەرۆكایەتیدا لەسەر یەكلاییكردنەوەی بابەتەكە بە ئاڕاستەی ناشەرعییەت لە جارێكی دیكەی هەڵبژاردنەوەی سەرۆك لە هەڵبژاردنەكانی داهاتوودا بنەمایەكی نییە لە زانستی لێكدانەوەی دەقەكان نە لە یاسا و نە لە شەریعەتیشدا، تەنیا ئەوە نەبێ كە تەمومژێك هەیە لە بابەتەكەدا، ئایا ویلایەتی ئیستسنایی كە لە ئەحكامەكانی گواستنەوەدا هاتووە بە ویلایەتی راستەقینەی نائیستسنائی هەژمار ناكرێت؟
لێرەدا لێكدانەوەی فیقهی یان سیاسی ناتوانێت بابەتەكە بە پۆزەتیڤ یان نێگەتیڤ یەكلایی بكاتەوە، بەڵكو ئەم كارە بۆ كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان دەگەڕێتەوە، هەتا ئەگەر ئەویش گلەیی لێی هەبوو ئەوا دادگای تەمیز لە كوردستان رای یەكلاییكەرەوەی هەیە بە پێی ماددەی حەوت لە یاسای سەرۆكایەتیی هەرێم. دەشكرێت بابەتكە بخرێتە بەردەم پەرلەمان تاكو لێكدانەوەی یاسایی بۆ دەربكات، جا یەكلایی كردنەوەكە ئەرێنی بێت یان نەرێنی، ئەمەش پەسندترین میتۆدە، كە تەنیا بە گفتوگۆی هێمنانە دێتەدی.
* سەرۆكی كۆربەندی هزری ئیسلامی