دۆغۆ ئەرگیل دەڵێ سیڤەر مافی پێكهێنانی دوو دەوڵەتی بەتەنیشت یەكەوە بەكورد و ئەرمەن داوە. ئەرمەنستانی پێشنیاركراو كە ئەمریكا بەتەما بوو ببێتە ماندێتەری، لەرووبەردا زۆر لە كوردستانی باكوور گەورەتر بوو، بەڵام ژمارەی دانیشتوانی ئەرمەنی زۆر كەم بوو. كورد، بەگوتەی ئەرگیل لەساڵی 1915دا لەئاكامی پرۆسەی جینۆسایدكردنی ئەرمەنەكاندا دەستی بەسەر موڵك و ماڵ و زەویی ئەرمەنەكاندا گرتبوو. بۆیە ئەگەر ئەرمەنستانی پێشنیاركراو دابمەزرایە، دەبووایە هەموو ئەو موڵك و ماڵ و زەوییانە بگێڕنەوە بۆ ئەرمەن و ژمارەیەكی زۆریشیان ببنە هاووڵاتیی دەوڵەتی مەسیحیی ئەرتۆدۆكس. بەڕەچاوكردنی تین و تاوی فاكتەری ئاینی لەو سەردەمەدا، ئەم مەسەلەیە بۆ كوردی توركیا وەك مۆتەكە وابوو. بۆیە بەدرێژایی ماوەی 1920- 1923 هیچ جموجوڵێكی كوردایەتی بۆ جێبەجێكردنی سیڤەر نەهاتە ئاراوەو كورد ئەوەندەی كە بەتەنگ پوچەڵكردنەوەی پرۆژەی دەوڵەتی ئەرمەنستان و پشتگیری كردنی بزووتنەوەی كەمالیستی بووە، ئەوەندە بەتەنگ جێبەجێكردنی پەیمانی سیڤەر نەبووە. ئەوەی دروستیی ئەم بۆچوونە دەسەلمێنێ ئەوەیە كە لە كۆنگرەی ئەرزرۆم كورد هاوپەیمانیی لەگەڵ كەمالیستەكاندا دروست كردو دواتر مستەفا كەمال بەخوێنی جەنگاوەرانی كوردو تورك سەركەوتنە گەورەكەی سەقاریای بەسەر یۆنانەكاندا بەدەست هێناو بناغەی كۆماری توركیای دانا.

پرۆسەی چارەسەركردنی مەسەلەی كورد لە توركیا سەرباری ئەوەی كە هەموو توركیای سەرقاڵ كردووە، جوڵانەوەیەكی كەلتوریشی لەسەر بنەمای ناسینی مەسەلەی كورد هێناوەتە ئاراوەو تەنانەت هەندێ بۆچوونی تازەشی سەبارەت بەمێژووی پەیوەندییەكانی كوردو تورك وروژاندووە. ئەم جوڵانەوەیە چەند بۆ راستكردنەوەی میتۆدی بیركردنەوەی تورك پێویستە، ئەوەندەش بۆ پێداچوونەوەی مێژووی سیاسیی كورد و راستكردنەوەی چەوتییەكانی پێویستە.
لەچاوپێكەوتنێكی ئەم دواییەی رۆژنامەی «تودەی زەمان» لەگەڵ پرۆفیسۆری بواری سۆسیۆلۆژیای سیاسی دۆغو ئەرگیل، چەردەیەك بیروڕا نمایش كراون كە پێویستیان بەتێڕامانە. ئەرگیل راڤەی جیاوازی بۆ مێژوو هەیەو لەو بڕوایە دایە كە كورد لەماوەی 1920- 1923دا دژی پەیمانی سیڤەر بووەو بەشێوەیەكی ئارەزوومەندانە هیچ هەنگاوێكی بۆ دروستكردنی دەوڵەت نەناوە. مەسەلەی هەڵوێستی كورد بەرامبەر بەدوو پەیمانەكەی سیڤەر (1920) و لۆزان (1923) مەسەلەیەكی تاڕادەیەك ئاڵۆزە. ئەوەی كە مەسەلەكە ئاڵۆزتر دەكا، ئەوەیە كە نەوەی ئەمڕۆی كورد بەچاوێكی جیاواز لەنەوەی ساڵانی بیستەكانی سەدەی بیستەم سەیری هەردوو پەیمان دەكا. دیارە هۆی جیاوازیی تێڕوانینەكە زۆرتر پەیوەندیی بەئاستی هەستی ناسیۆنالیستییەوە هەیە لەنەوەیەكەوە بۆ نەوەیەكی تر. زەمان رۆڵی لەگۆڕینی تێڕوانینەكاندا هەیە. لەسەردەمی سیڤەر و لۆزاندا، تازە كوردایەتی سەری هەڵدابوو. ئەمەش وایكردبوو كوردایەتییەكی لاوازو شێواو و ناوچەیی و پڕ كەموكوڕی لەئارادا بێ. بەڵام كوردایەتیی 20 ساڵ پاش لۆزان، باسك ئەستوورتر و خەمڵیوتر و رۆشنترە.
ئەرگیل لەڕوانگەی شۆڤێنیستییەوە بۆ مەسەلەكە ناچێ و بەهۆی ئەمەوە ناتوانین، وەك راهاتووین، تۆمەتی شۆڤێنیستیی بخەینە پاڵ. ئەرگیل لە توركیا بەدۆستی كورد دەژمێردرێ و لەم پرۆسەیەی ئێستای ئاشتیش بەئەندامێكی كۆمیسیۆنی دانایان هەڵبژێردراوە. بۆچوونەكەی لەم بارەیەوە پرسیارێك لەبەردەممان قوت دەكاتەوە ئەویش ئەوەیە كە ئایا كوردی عێراق و توركیا دژی سیڤەر بوون؟ سیڤەر یەكەم و گرنگترین دیكۆمێنتی نێودەوڵەتییە كە بەئاشكرا مافی پێكهێنانی دەوڵەتی بە كورد بەخشیوە. بۆیە ئەگەر كورد خۆی دژی سیڤەر بووبێ، ئەمە بەم مانایە دێ كە كورد رۆڵێكی سەرەكیی لەبەفیڕۆدانی ئەم هەلە مێژوویەدا هەبووە.
لەم روەووە لێپرسراوەتییەكە كەمتر كوردی باشوور دەگرێتەوە چونكە، لانی كەم، لەسلێمانیدا هەوڵی دامەزراندنی دەوڵەت دراوە. بەڵام ئەمە كوردی باشوور بێگوناهـ ناهێڵێتەوە، چونكە لە ساڵی 1923دا كورد تەواوی ستراتیجی خۆی گۆڕی و كەوتە دژایەتی كردنی بەریتانیای سپۆنسەری سیڤەرو دۆستایەتی كردنی توركیای نەیاری سیڤەر. بوونی شاندی كوردی باشوور لە ئەنكەرە، هاوكات لەگەڵ بوونی شاندی تورك لە لۆزان، تەنیا یەك مانای هەیە، ئەویش ئەوەیە كە كوردی باشوور هەمان بۆچوونی ئەنكەرەی سەبارەت بە سیڤەر هەیە. بەڵام لێرە مەسەلەی هەڵوێستی كوردی عێراق لەم روەووە لە دەرەوەی باسەكەیە، چونكە ئەرگیل زۆرتر باسی كوردی توركیا دەكا. ئەرگیل شتێكی چەوتی نەوتووە. قۆناغی سیڤەر كە كەوتۆتە نێوان 1920- 1923 قۆناغی هەوڵدانی كوردی توركیا بۆ دروستكردنی دەوڵەت نییە. ئەگەر وردتر بدوێین، دەبێ بڵێین قۆناغی سیڤەر قۆناغی هاوپەیمانیی نێوان كوردو كەمالیستەكانەو ئەم هاوپەیمانێتییە بەكردەوە یەك مانای هەیە، ئەویش رەتكردنەوەی سیڤەرە.
رەنگە ئەم شیكردنەوەیە شتێكی تازەی تێدا نەبێ. بەڵام ئەوەی كە لەم بارەیەوە تازەیە، راڤەكردنی هۆكانی سڵەمینەی كوردی توركیایە لە سیڤەر. ئەرگیل دەڵێ سیڤەر مافی پێكهێنانی دوو دەوڵەتی بەتەنیشت یەكەوە بەكوردو ئەرمەن داوە. ئەرمەنستانی پێشنیاركراو كە ئەمریكا بەتەما بوو ببێتە ماندێتەری، لەرووبەردا زۆر لە كوردستانی باكوور گەورەتر بوو، بەڵام ژمارەی دانیشتوانی ئەرمەنی زۆر كەم بوو. كورد، بەگوتەی ئەرگیل لەساڵی 1915دا لەئاكامی پرۆسەی جینۆسایدكردنی ئەرمەنەكاندا دەستی بەسەر موڵك و ماڵ و زەویی ئەرمەنەكاندا گرتبوو. بۆیە ئەگەر ئەرمەنستانی پێشنیاركراو دابمەزرایە، دەبووایە هەموو ئەو موڵك و ماڵ و زەوییانە بگێڕنەوە بۆ ئەرمەن و ژمارەیەكی زۆریشیان ببنە هاووڵاتیی دەوڵەتی مەسیحیی ئەرتۆدۆكس. بەڕەچاوكردنی تین و تاوی فاكتەری ئایینی لەو سەردەمەدا، ئەم مەسەلەیە بۆ كوردی توركیا وەك مۆتەكە وابوو. بۆیە بەدرێژایی ماوەی 1920- 1923 هیچ جموجوڵێكی كوردایەتی بۆ جێبەجێكردنی سیڤەر نەهاتە ئاراوەو كورد ئەوەندەی كە بەتەنگ پوچەڵكردنەوەی پرۆژەی دەوڵەتی ئەرمەنستان و پشتگیری كردنی بزووتنەوەی كەمالیستی بووە، ئەوەندە بەتەنگ جێبەجێكردنی پەیمانی سیڤەر نەبووە. ئەوەی دروستیی ئەم بۆچوونە دەسەلمێنێ ئەوەیە كە لە كۆنگرەی ئەرزرۆم كورد هاوپەیمانیی لەگەڵ كەمالیستەكاندا دروست كردو دواتر مستەفا كەمال بەخوێنی جەنگاوەرانی كوردو تورك سەركەوتنە گەورەكەی سەقاریای بەسەر یۆنانەكاندا بەدەست هێناو بناغەی كۆماری توركیای دانا.
پاش تێپەڕینی 90 ساڵ بەسەر هەڵوەشاندنەوەی پەیمانی سیڤەر كەمافی پێكهێنانی دەوڵەتی بە كورد بەخشیوەو واژۆكردنی پەیمانی لۆزان كەمافی پێكهێنانی دەوڵەتی لە كورد زەوت كردووەو تەنانەت بەكەمینەیەكی نژادیشی نەناسیووە، هێشتا هیچ بەڵگەیەك لەسەر ئەوە نییە كە كورد بەهەڵوەشاندنەوەی سیڤەر نیگەران و پەرێشان بووە.
ئەوەی كەپاشتر روویداوە، لە دەرەوەی چوارچێوەی ئەم باسەیە و پەیوەندیی پێوە نییە. ئەمە بەم مانایە دێ كە ناكرێ ئۆباڵی بێبەشكردنی كورد لەمافی پێكهێنانی دەوڵەت تەنیا بخرێتە ئەستۆی هێزە دەرەكییەكانەوە. دەبێ دان بەوەدا بنرێ كە كورد خۆیشی لەم روەووە بەرپرسیارەو بەقەد ئەوەی كە هێزە دەرەكییەكان زوڵمیان لێكردووە، خۆیشی زوڵمی لەخۆی و لەنەوەكانی داهاتووی كردووە.