ئەو بیرۆكەیە لە نێو خەڵكانێكی زۆردا بڵاوە كە حكومەتەكەی پارتی دادو گەشەپێدان ئامادەیە بۆ ڕێككەوتنی سەخاوەتمەندانەی ئاشتی لەبەرامبەر بوونی سەركردەكەی بە سەرۆكی توركیا. وا لێكدەدرێتەوە ئەم ڕێككەوتنی ئاشتیە ئازادكردنی كوردەكانی سەر بە پەكەكەو ئەو سەربازانە لە خۆبگرێت كە تۆمەتباركراون بە ئەنجامدانی هەوڵی كودەتا، بەلای كەمەوە ئەو سەربازانەی لە كاتی هەوڵەكەدا دەستگیرنەكراون.
تا ئێستا ئەمانە هەر قسە و باسن. بەڵام قسە و باس بن یان نا، ئەوا پێدەچێت حساباتێكی هەڵە هەبێت. تاوانی ئەو كەسانەی ویستیان لە ڕێی بەكارهێنانی هێزەوە حكومەتێكی هەڵبژێردراو بڕووخێنن و سیستمە دەستوورییەكە بگۆڕن
(كە لەلایەن سوپاوە ڕێكخرابوو)و تاوانی ئەوانەی شەڕیان بۆ بەدەستهێنانی مافە مەدەنیەكانیان هەڵگیرساند- دیسانەوە بە گرتنەبەری ڕێچكەیەكەوە قبوڵنەكرا، واتە توندوتیژی- و داننان بە ناسنامەی كەلتوری، خرانە یەك لیستەوە. چونكە ئەو كاتە خەڵكی پشتیوانی دەركردنی بڕیاری لێخۆشبوون بۆ كەسایەتیەكانی سەر بە پەكەكە ناكەن لە كاتێكدا ئەو سەربازانەی شەڕیان دەكرد لە دژیان لە زینداندا بن. كەواتە ئەگەر سەرۆك وەزیران، بەڕێز ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، پلانی ئازادكردنی كوردەكانی سەر بە پەكەكەی هەیە، كە تۆمارێكی تاوانكارییان نییە لە ئەنجامدانی توندوتیژی لەبەرامبەر ڕازی بوون بەو ڕێككەوتنی ئاشتیەی حاڵی حازر گفتوگۆی لەبارەوە دەكرێت لەگەڵ سەركردەی پەكەكەدا، ئەوا دەبێت دەرگا بۆ ئەو سەربازە زیندانیكراوانە بكاتەوە كە تاوانباركراون بە ئەنجامدانی هەوڵی كودەتا. ئەمە ئەوەیە كە پێی دەڵێن «ڕێككەوتنی مەزنی ئاشتی.»
ئەنجامە مەترسیدارەكانی ڕاپرسیەكانی ڕای گشتی (Metroll and poll Metric)، ئەوە پیشان دەدەن ئەوانەی پشتیوانی ئەنجامدانی گفتوگۆ ناكەن لەگەڵ «دامەزراوە چەكدارییەكەدا» زۆر زیاترن لەوانەی پشتگیری لە پرۆسەكە دەكەن. ئایا ئەم كەسانە دژی دەستپێشخەری ئاشتین؟ ئەوان دژی نین، بەڵكو ئەوان خوازیاری ئەوەن ئەم پرۆسەی ئاشتیە بە تێكشكاندنی ئەوی دیكەدا تێپەڕبێت. ئەوكاتە ئەو ڕێككەوتنی ئاشتیەی لە ڕێی گفتوگۆوە هاتبووەدی، نەبووە خواستی زۆرینەی تورك، لە نێویاندا لە 61% پشتیوانیكارانی ئەكەپە (Metroll and poll، كانونی دووەمی 2013). سەرەڕای ئەو ڕاستیەی كە ڕەجەب تەییب ئەردۆگان سەركێشیەكی سیاسی گەورەتر دەكات. بۆچی ئەم كارە دەكات؟ لەبەر ئەوەی، ڕەنگە چارەسەركردنی كێشەی كورد لە ڕێی ڕێككەوتنێكی مەزنی ئاشتیەوە، زەمانەتی سەرۆكایەتیەكەی بكات. ئایا پێشبینی چ جۆرە سەرۆكایەتییەك بۆ كەسایەتی كاریزمیی سەرۆك وەزیرانی توركیا دەكرێت؟ هاوشێوەی مۆدێلی ئەمەریكا نییە، هاووێنەی ئەو سیستمە نیمچە سەرۆكایەتیەش نییە كە لە فەڕەنسا باڵادەستە. ئەو خواستی «مۆدێلێكی توركی» هاوچەشنی هۆگۆ شافێزی فەنزویلای هەیە كە دەسەڵاتەكانی كەمتر سنوورداربن و كەمتر بكەونەبەر لێپرسینەوە، واتە هەموو دەسەڵاتەكان لە دەستی خۆیدا كۆبكاتەوە.
ئایا ئەو پێویستی بە هەموو ئەو دەسەڵاتانە هەیە كە بەسەر دامەزراوە جیاوازەكاندا دابەشكراون؟ لە ڕووی تیوریەوە پێویستی پێی نییە، لەبەر ئەوەی، ئەو سەرۆكایەتیەی ئێستا هەیە بۆ جەنەراڵێك داتاشراوە كە لە كودەتای ساڵی 1980دا دەستی بەسەر دەسەڵاتدا گرت(كەنعان ئیڤرین). دەستوری ساڵی 1982 كە لە سایەی حكومڕانی سەربازیدا داڕێژرا دەسەڵاتگەلێكی زۆری بە سەرۆك بەخشی كە لە سیستمی پەرلەمانیدا سەرۆك ئەم دەسەڵاتانەی پێڕەوا نابینرێت. كاتێك هەڵبژاردنی سەرۆك لە ساڵی 2007دا كرا بە هەڵبژاردنێكی گشتی، ئەوا جۆرێك لە سیستمی سەرۆكایەتی تێكەڵ كاری پێكرا. بە چەشنی ئەوەی لە ئێستا دەسەڵاتدارە، ئەوا سەرۆكی پارتی دادو گەشەپێدان دەسەڵاتێكی زۆرتری دەبێت بە بەراورد بە هەر سەرۆكێك یان سەرۆك وەزیرانێكی دیكەی توركیا، زیاتر لە سەرۆكی ئەمەریكا كە دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی نییە.
بە كورتی ئەوەی پارتی دادو گەشەپێدان پێشنیاری دەكات سەرۆكایەتی ڕەجەب تەییب ئەردۆغانە بە دەسەڵاتێكی بەرفراوان و دەستنیشانكراوەوە لەبەرامبەر ئاشتیدا، كە سەرەتا سەرۆك وەزیران، جەختدەكەمەوە لەسەر وشەی سەرۆك وەزیران، هەوڵی كۆكردنەوەی پشتیوانی توركە ناسیۆنالیستەكانیدا بۆ كەیسەكەی. بەڵام سەركەوتنی بەدەستنەهێنا، لەبەر ئەوەی دوورەپەرێزخران لە گفتوگۆكانی پەیوەست بە ڕێككەوتنی ئاشتی. ئێستاش هەوڵی ڕاكێشانی دڵ و عەقڵی كوردەكان دەدات بەلای خۆیدا. ئەمەش دەوەستێتەسەر دوو مەسەلە: یەكەمیان ئەوەیە ئایا ئەتوانێت چەند بە كوردەكان ببەخشێت كە بەلای زۆرینەی توركەكانەوە قبوڵكراوبێت، ئایا پەكەكە ئەوە قبوڵ دەكات كە حكومەت پێشكەشی دەكات و ئاگربەست ڕادەگەیەنێت تاوەكو هەڵبژاردنەكانی داهاتوو. هێشتا ئەمانە ڕوون نەبۆتەوە.