ساڵی 1930 وەزیری دادی توركیا مەحمود ئەسعەد بەگ بوزكورت كە ئەندامی پارتی گەل (جەهەپە) بوو لە لێدوانێكدا وتی «گەورەی ئەم وڵاتە، توركە. ئەوەی بەڕەچەڵەك ناچێتەوە سەر رەگەزی پاكی تورك، لە نیشتمانی توركدا تەنها یەك مافی هەیە، ئەویش ئەوەیە كە نۆكەرو كۆیلە بێ». ئەم وتانە لە ڕۆژنامەی «میللیەت» بڵاوكراونەتەوەو هەر كەسێك بیەوێ، بەئاسانی دەتوانێ دەقەكەی چنگ كەوێ. ئەم وتانە، بۆ 83 ساڵ لەمەوبەر دەگەڕێنەوە. لەسەردەمێكدا وتراون كە هێشتا دیموكراسی لە توركیا دەرنەكەوتبوو و سیستمی سیاسی لەسەر بنەمای حوكمڕانیی تاك حزبی دامەزرابوو و تەوژمی رەگەزپەرستی و شۆڤێنیزم و دژایەتی كردنی كورد باڵی بەسەر دەوڵەت و كۆمەڵگادا كێشابوو. بۆیە دەكرێ لەچوارچێوەی سەردەمی خۆیان و وەك بەشێك لە مێژووی شۆڤێنیزم تەماشا بكرێن.
لەباری سەرنجی ریالیزمەوە، تەنانەت كەس داوای لە جەهەپە نەكردووە لەسۆنگەی ئەم وتانەی 83 ساڵ لەمەوبەری وەزیری دادەوە داوای لێبوردن بكات یاخود لانی كەم رەخنە لە ناوەڕۆكی وتەكان بگرێ. بەڵام پارو ئەمساڵ دوو رووداو دەریانخست كە جەهەپەی 83 ساڵ لەمەوبەر هەمان جەهەپەی ئەمڕۆیە. ساڵی پار سەرۆكی جەهەپە، كەمال كلیجدار ئۆغلۆ، باخچەیەكی لە كوساداسی بەناوی مەحمود ئەسعەد بەگ بوزكورتەوە كردەوەو پەردەی لەسەر پەیكەرێكیشی لادا. ئەم مانگەش پەرلەمانتار لەسەر لیستی جەهەپە، خانم بیركول ئەیمەن گیلەر، لەناو پەرلەمان دژی یەكسانیی كوردو تورك قسەی كردو بانگەشەی بۆ ئەوە كرد كە ناكرێ بەیەك چاو تەماشای كوردو تورك بكرێ.
بۆچوونەكەی خانم گیلەر پاساوی بابەتییانەی بەهێزی نییە. هاندەری بۆ دەربڕینی ئەم بۆچوونە، پەیوەندیی بەوەوە نییە كە ئەنكەرە بەنیازە مافەكانی كورد بسەلمێنێ، بەڵكو زۆرتر پەیوەندیی بەوەوە هەیە كە پەرلەمان گفتوگۆی لەسەر یاسایەك كردووە لێ دەگەڕێ كوردێك، كە توركی نازانێ، لە دادگا بەزمانی خۆی بەرگری لەخۆی بكات.
پارتی دادو پەرەپێدان وەك ئەوەی هەنگی لەداردا دۆزیبێتەوە، وتەكانی خانم گیلەری قۆستەوەو رەهەندە شۆڤێنیستییەكانی ناو جەهەپەی شەرمەزار كرد. خودی ئەردۆغان لە لێدوانێكدا لە ئیستانبول وتی «هەر كەسێك بەڕەچەڵەك و خێڵەوە بنازێ، كەسێكی تا بڵێی سووك و چروكە». رۆژنامەی «هورییەت دەیلی نیووز» لەپەراوێزی ئەم لێدوانەی ئەردۆغان، نووسیویەتی «ئەگەرچی وتەكانی ئەردۆغان زۆر توندن، بەڵام گوزارشت لەئەندێشەیەكی بنەڕەتی دەكەن كە خەڵكانی پێشكەوتنخواز لەسەری هاوڕان». نووسەری وتارەكەی هورییەت دەیلی نیووز، سەمیح ئایدیز، كەزۆرتر دژی ئەردۆغان و سیاسەتەكانی دەنووسێ، ئەمجارە هیچ بیانوویەكی بۆ هێرش كردنە سەر ئەردۆغان بەدەستەوە نەبوو، بۆیە هەر ئەوەندەی لەدەست هات بنووسێ «ئەردۆغان ساغی كردەوە كە لێبڕاوانە دژایەتیی شۆڤێنیزم دەكات».
خانم گیلەر بەم وتانەی هیچ خزمەتێكی حزبەكەی خۆی نەكردووە. سەرباری ئەوەی كەبۆتە مایەی لەكەداركردنی ناوبانگی حزبەكەی، كێشەشی بۆ دروست كردووەو بۆتە هۆی ئەوەی كە پەرلەمانتارە كوردەكانی سەر بەلیستی جەهەپە بیر لەدەستلەكاركێشانەوە بكەنەوە. لانی كەم تائێستا دوو پەرلەمانتاری كورد وازیان لە جەهەپە هێناوە، یەكێكیان نوێنەری ئادیامانەو ئەوی تر نوێنەری ماردینە لقی دیاربەكری جەهەپەش ناچار بوو كۆبوونەوەی نائاسایی بۆ تاوتوێ كردنی وتەكانی خانم گیلەر بكات.
بەدڵنیاییەوە خانم گیلەر پێی خۆش نییە پێی بوترێ شۆڤێنی و بۆ روونكردنەوەی هەڵوێستی خۆی كۆنفرەنسێكی رۆژنامەوانیی بەست و بەرگریی لەخۆی كرد. لەكۆنفرەنسەكەدا جگە لەوەی كەهیچ ئاماژەیەكی بۆ ئەوە نەكرد كە ئامادەیە داوای لێبوردن لە هاووڵاتییە كوردەكانی بكات، گوزارشتی لەوەش كرد كە ئەو چاوەڕێیە هەموو ئەوانەی تۆمەتی شۆڤێنیزمیان خستۆتە پاڵ، داوای لێبووردنی لێ بكەن.
بیریل دید ئۆغلو لە رۆژنامەی «تودەیز زەمان» نەیشاردەوە كە دیاردەی شۆڤێنیزم لەناو ژمارەیەكی زۆری سیاسەتمەدارانی توركیا هەیەو ئەوەی بەبیر هێنایەوە كە لە توركیا شۆڤێنیزم بەیاسا قەدەغە كراوە، كەچی كەس لەسۆنگەی ئەم تاوانە سزا نەدراوە.
بەڵام سەرەڕای هەمو شتێك، وتەكانی خانم گیلەر بێ سوود نەبوون. لانی كەم ئێستا دەزانین شۆڤێنیزم لە توركیا ددانی هەیەو دەتوانێ بگەزێ.