بەگشتی كەشی گومڕایی زاڵە بەسەر «شیكردنەوەی سیاسی»!! لە هەرێمی كوردستاندا. ئەوەندەی لەسەر بنەمای زانیاری و داتا و پێكهاتەی رووداوەكان و پێشهات و لێكەوتەكانی پێشبینی گەڵاڵە دەكات، سەدئەوەندە لەسەر بنەمای ئایدیۆلۆژیا و لاگیری كوێرانە مەزەندەی عاتیفی دەكات.
رەوشی سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا، بەو مانایە كە ژینگەی سیاسی خەڵكی كوردستانە بەم حاڵەتەوە دووچارە و تووشبوونەكەشی دروست و ساغڵەم نییە. چاوەڕوانی باشیشی لێ ناكرێ.
شیكردنەوەی سیاسی تێگەیشتنی ورد و قووڵ و فرەڕەهەندی رەوتی رووداوی سیاسی و درككردنی هۆكار و پێشبینی كردنی دەرەنجامەكانیەتی.
بەم مانایە شیكردنەوەی سیاسی یەكەمجار پرسیار دەكات: چی رووی داوە؟ پاشان دەپرسێت: كێ و چی تێدایە ئەو رووداوە؟ دوای ئەوە دەپرسێ: بۆچی رووی داوە؟ دواجار دەپرسێ: چی لێ دەكەوێتەوە؟
كەواتە شیكەرەوەی سیاسی پێناسەی ئەو پرسە دەكات كە شی دەكاتەوە. ئاراستەكەی دیاری دەكات بەو مانایە كە هیچ رووداوێك بەرهەمی ئەو لەحزەیە نییە كە تێیدا روودەدات، بەڵكو دەرەنجامێكی ئاسایی كەڵەكەبوونی رووداوگەلێكی پێشترە لە رووی مێژووییەوە. هەروەها هیچ رووداوێك لەو لەحزەیەدا كە روودەدات كۆتاییشی نایەت، بەڵكو لەسەر ئەو ئاڕاستەیە، درێژ دەبێتەوە بۆ ئایندەو خۆیشی دەبێتە یەكێك لە هۆكارگەلی روودانی رووداوی دیكە.
پاشان شیكەرەوە لە بازنەیەكی سیستماتیكدا توخم و رەگەز و بەشداران و پێكهاتە ناوخۆیی و دەرەكییەكانی رووداوەكە كۆدەكاتەوە. زیاتر لەوەش هەموو ئەو رووداوە سیاسییانەی لەوەوە نزیكن یان ماوەیەك پێشتر یان هاوزەمان روویانداوە كۆیان دەكاتەوە و هەوڵ دەدات رایەڵی پێوەندییان لەگەڵ ئەوەی شی دەكاتەوە، بدۆزێتەوە.
شیكردنەوەی سیاسی عەقڵ لە سۆز و هەڵچوونی دەروونیی و لاگیریی كوێرانەو لە بڕیار و ئەحكامی رەها دوور دەخاتەوە. قسەیەك ناكات بە بەڵگە پشت راستی نەكاتەوە. لە تەك رای یەك توخمی رووداودا ناوەستێت و ئەوانی دیكە ناشارێتەوە. دەرگا لەسەر هەموو ئەگەرەكان دەكاتەوەو هەمووشیان وەكوو ئەگەری كاریگەر دەهێڵێتەوە، بەڵام تیشك و فۆكس دەخاتە سەر ئەوەیان كە لە هەموویان بەهێزترەو دەشێ بەپلەی یەكەم كاریگەر بێت، چ لە روودانی رووداوەكەدا، چی لە ئاڕاستەكەی و هاتنە ئارای لێكەوتە و دەرەنجامەكانی.
زمانی شیكرنەوەی سیاسی، زمانێكی زیادەگۆ نییە و قەوارەی رووداو لە خودی خۆی قەبەتر ناكات. زمانی شاعیرانە و ریزكردنی وێنەی شیعری و سۆزداری نییە بۆ رووداوی سیاسی. زمانی تەخوینی لایەك و بەفریشتەكردنی لایەك نییە. زمانی وتاربێژی و خوتبەدانی وروژاندنی خەڵك نییە لە دژی لایەك و بۆ لاگیری لایەك. بەڵكو زمانێكە خۆی لەتەك هەموو توخمەكانی رووداوەكەدا بە یەك مەسافە رادەگرێت تا كۆتایی شیكردنەوەكەی. مەگەر پێشوەخت گریمانەیەكی دانابێ بۆئەوەی پێی بگات، ئەوسا لە كۆتایی شیكردنەوەكەیدا هەموو بەڵگە و داتا و زانیارییەكانی بەو ئاڕاستەیەدا بەكاردەهێنێ كە گریمانەكەی بۆ داناوە.
ئەمما لە نێوانی «مەزەندەكردن» و «پێشبینیكردن»ـدا جیاوازی زۆرە. كرۆكی جیاوازییەكەیش ئەوەیە كە مەزەندەكردن پرۆسەیەكی عاتیفییە و پشت بە خەیاڵ و گێنگڵ دەبەستێ. كەچی پێشبینی زانستە و پشت بە داتا و ئامار و ئاماژە دەبەستێت. لەم سۆنگەیەوەیە كە دەگوترێ شیكردنەوەی سیاسی گووتاری وتارخوێنان نییە. بابەتی رۆژنامەنووسیش نییە. شیكەرەوەی سیاسیش نە وتاربێژە و نە رۆژنامەنووس، تەنانەت وتارنووسی ناو رۆژنامەیش نییە. بەڵام دەشێت شیكەرەوەی سیاسی، بە وتارێك یان لێدوانێكی میدیایی رووداوێك شی بكاتەوە.
هاوكات حاڵی ئێستای فراوانبوونی بەشداری سیاسی خەڵك لە رێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە لێك دەدرێتەوە و دەگوترێت، هەرچەندە شیكردنەوەی سیاسی زانستە و كەرەستە و مەنتیقی تایبەتی خۆی هەیە، وەلێ لە سەردەمی فەیسبووك و تۆڕەكۆمەڵایەتییەكاندا، خەریكە هەموو خەڵك ببنە شیكەرەوەی سیاسی. ئەمەیش دەرەنجامی ئەرێنی و نەرێنی هەیە. گرنگترین دەرەنجامە ئەرێنییەكانی ئەوەیە كە هەموو خەڵك بەشداری دەكەن لە شیكردنەوەی رووداوی سیاسیدا و زۆرترین را لەو بارەیەوە كۆدەبێتەوەو دەرەنجام بۆ بڕیاردەران ئاسانتر دەبێ كە بڕیار بدەن. مەترسیدارترین دەرەنجامە نەرێنییەكانیشی ئەوەیە كە بە رادەیەك پشێوی و قەرەباڵغی لە رووداوەكە كۆدەبێتەوە و ئەوەندە قسەی سۆزدار و لاگیر و ئایدیۆلۆژیانەی لەبارەوە دەكرێت كە دەرەنجام هەموو شیكردنەوەكان دەبنە «مەزەندە كردن» نەك «پێشبینی» كردن.
هەرچەندە شیكردنەوەی سیاسی تا رادەیەكی زۆر بابەتی و بێ لایەنانەیە، یان لانی كەم وەهای لێ چاوەڕوان دەكرێت، وەلێ زۆر مەحاڵە شیكەرەوە و توێژەران لە زانستە كۆمەڵایەتییەكاندا بە تەواوی بابەتی و بێ لایەن بن. ئەم خەڵكانە بەرهەمی ژینگەی پەروەردەیی و كولتووری كۆمەڵایەتی تایبەت بە خۆیانن. خاوەنی كەرەستەی فیكری و ئامڕاز و رێبازی لێكدانەوەن. پێوەر و پێوانەیان هەیە بۆ پێوانە و كێشانەی رووداوەكان. ئامانجی دیاریكراویان هەیە. بەم پێكهاتە و تێگەیشتنەوە دەست دەكەن بە شیكردنەوە و لێكۆڵینەوە لە رووداوەكان، بۆیە كاریگەریی ئەوانەیش لە دووتوێی شیكردنەوەكانیان و لە دەرەنجامەكاندا دەردەكەوێ. بەڵام دیسانەوە دەكرێ بازنەی بابەتی و بێلایەنی و زانستی ئەمان لە هی عەوامی خەڵك و وتارنووسی رۆژنامە و وتاربێژی عەقائیدی زیاتر بێ و پشتیان زیاتر پێ ببەسترێت.
بێگومان ئەوە پێشەكییەكی درێژ بوو بۆ بابەتێك كە دەمەوێ ئاماژەی پێ بكەم. بە حوكمی ئەوەی زانستی كۆمەڵایەتی بەگشتی لە كۆمەڵگای ئێمەدا لە دواوەیە و هێشتا وەكوو ئەوەی پێویست دەكات گەشەی نەكردووە و مەرج و كۆڵەگەكانی نەچەسپیون، هەروەها خۆیشمان وەكوو كۆمەڵگا، كۆمەڵگای نەریتین و لە بیركردنەوە و بڕیارماندا سۆز و لاگیری رۆڵی سەرەكی دەگێڕن، ژمارەی حزبی سیاسی زۆر زیاترە لە پێویستی كۆمەڵایەتیمان و لە ماوەی چەند ساڵێكیشدا رۆژنامە و كەناڵی میدیایی لە پڕ زۆر زیادیان كرد و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش بە ورووژم كەوتنە بەردەست هەموو خەڵك، بۆیە لە ژیانی سیاسیماندا، بەر لەوەی شیكردنەوەی زانستی وەكوو پسپۆڕییەكی زانستی خۆی داكوتێت، حەشاماتێك لە رۆژنامەنووسان و خەڵك بەگشتی بوونە «شیكەرەوەی سیاسی»!!. شیكردنەوەی سیاسیش بووە كارو پیشەیەكی گشتی بەو مانایە نا كە رای گشتی بەشدارە لە بڕیار و دیاریكردنی ئاراستەی رووداوەكان، بەڵكو بەو مانایە كە لەناو قەرەباڵغی و تەپوتۆزی وتار و قسە و رای سۆزدارانە سەروبەری رووداوەكان دیار نامێنن.
هیچ زیادەڕۆیی نییە ئەگەر بڵێم زۆربەی جاران، ئەوەی خەڵكی كوردستان تووشی دڵەڕاوكێ دەكات، خودی رووداوە سیاسییەكان نین، بەڵكو ئەو شیكردنەوانەیە كە بۆ رووداوەكان دەكرێن.
زۆرن ئەو رووداوە سیاسییانەی بەشێوەیەكی ئاسایی دێن و دەڕۆن و لەوانەیە هیچ ئاسەوارێكیش لەسەر ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتیمان جێ نەهێڵن. بەڵام كاتێ شیكەرەوان تێی دەورووكێن، وەها لەو رووداوە دەكەن ئیتر وەكوو بڵێی كۆتایی مێژووە و لەم لەحزەیە بەدواوە دەبێت لە چاوەڕوانی نغرۆبووندا، چركەكان بژمێرین.
دیسانەوە زۆرن ئەو رووداوە سیاسییانەی ماوەیەكی زۆرە پێشەكییەكانیان دەركەوتووە و توخم و هۆكار و ئاڕاستەكانیشیان روون بوونەتەوە و خەڵكیش لەتەكیاندا راهاتووە و تەنیا ماوەتەوە هەموو ئەوانە و چاوەڕوانییەكانی خەڵك لێكبدرێن و كۆبكرێنە و ببێتە ئەو روداوەی چاوەڕوان دەكرێت. كەچی كە رووداوەكە روودەدات شیكەرەوان وەهای شی دەكەنەوە وەكوو بڵێی هەر ئێستا و بێ پێشەكی و لەناكاو روویداوە و هەزار و یەك گومانی سەیروسەمەرەی دەخەنە پاڵ كە ئیتر چاوەڕوانییە ئاساییەكانی خەڵك بۆ رووداوەكە پووچەڵ دەكەنەوە و دووچاری حاڵەتێكی مەترسیداری دەكەن و لەناو گێژاوێك دڵەڕاوكێ و گوماندا نوقمی دەكەن و ناهێڵن وەكوو ئەوەی خۆی چاوەڕوانی دەكرد لە رووداوەكە تێبگات و پێشبینییەكانی لەسەر هەڵچنێت.
حەشامەتی شیكەرەوانی سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا بەپێی دابەشبوونی پۆلە سیاسییەكان، دابەشن بەسەر حزب و رەوتە سیاسییەكاندا و لە سۆنگەی ئەو دابەشبوونەوە رووداوەكان شی دەكەنەوە و بۆ بەرژەوەندیی ئەو لایەنە یان رەوتە سیاسییە شی كردنەوەكانیان دەهۆننەوە كە لاگیری لێ دەكەن.
بەگشتی كەشی گومڕایی زاڵە بەسەر «شیكردنەوەی سیاسی»!! لە هەرێمی كوردستاندا. ئەوەندەی لەسەر بنەمای زانیاری و داتا و پێكهاتەی رووداوەكان و پێشهات و لێكەوتەكانی پێشبینی گەڵاڵە دەكات، سەدئەوەندە لەسەر بنەمای ئایدیۆلۆژیا و لاگیریی كوێرانە مەزەندەی عاتیفی دەكات.
رەوشی سیاسی لە هەرێمی كوردستاندا، بەو مانایە كە ژینگەی سیاسی خەڵكی كوردستانە بەم حاڵەتەوە دووچارە و تووشبوونەكەشی دروست و ساغڵەم نییە. چاوەڕوانی باشیشی لێ ناكرێت.
پێویستە ئەم رەوشە شی بكرێتەوە، بنەما و مەرجی زانستی بۆ دابنرێت. سنوور و بازنەی بۆ دیاری بكرێت. لەوانەیش هەنووكەیی تر ئەوەیە كە حزبەكانی كوردستان فێر بن نەكەونە ژێر كاریگەریی ئەو شیكردنەوە مەزەندەكەرانە و لەسەر ئەو بنەمایەش پەرچەكرداریان نەبێ. لانی زۆر بۆئەوەی رەوش و كەشی گشتی نەئاڵۆزكێ و پەشێوی نەنێنەوە، هەروەها لانی كەمیش بۆئەوەی ئەو جۆرە شیكردنەوانە لە شوێنی خۆیاندا بەتاڵ بكرێنەوە.