لەم دواییانەدا لەلایەن پەكەكەوە هێڕشێك كرایە سەر خاڵێكی سەربازی لە داجلیكا (ئۆرامار). دەرئەنجامی هێڕشەكە كوژرانی هەشت سەربازی تورك و 23 گەریلای پەكەكەی لێ كەوتەوە. ئەوەی زۆر جێی سەرسوڕمانە ئەوەیە، موراد قەرەیلان، سەرۆكی كۆنسەی سەركردایەتی پەكەكە، چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ ڕۆژنامەنووسێكی توركیدا بۆ سازدرابوو كاتێك ئەو ڕۆژنامەنووسە لە چیای قەندیل سەردانی بارەگاكانی پەكەكەی كردبوو، ئەو چاوپێكەوتنەش بەم دواییە بڵاوكرایەوە.
تێیدا قەرەیلان گوزارشتی لەوەكردبوو بەوەی خۆشحاڵ نییە كە بەهۆی هێڕشێكی دیكەی لەم شێوەیەو ساڵێك پێش ئێستا، پرۆسەی ئاشتی لە نێوان بەرپرسانی توركیاو پەكەكەوە لە ئۆسلۆ شكستی هێناوە. ئەو باسی لە چەند ئەنجامدەرێكی»دەستنیشان نەكراو» كردووە كە ویستوویانە بەربەستێك لە نێوان كوردو توركەكاندا دروست بكەن، كەچی دوای ڕۆژێك لەم ئیعتیرافە بە ڕواڵەت دڵسۆزانەیە(لەبەر ئەوەی خوێنەر تێڕوانینێكی وەهای لادروست دەبێت) پەكەكە بە 300 چەكدارییەوە هێڕشێكی ڕێكخراوانەی ئەنجامدا، ئەو هێڕشە ئامانجی ڕاستەقینەی ئەم ڕێكخراوەی لای هەمووان ڕوون و ئاشكراكرد: كە ئەویش بریتیە لە درێژەپێدانی توندوتیژی.
لە ڕاستیدا هێشتا پەكەكە پێی وایە توندوتیژی ئەنجامی لێ شین دەبێتەوە. هەر بۆیە پەكەكە وای دەبینێ ئەگەر بەهۆی توندوتیژیەوە نەبوایە نە گوێ لە نادادییەكان كورد دەگیرا لە لایەن حكومەتی توركیاوە، نە ڕێكخراوەكەش بانگهێشتی سەر مێزی گفتوگۆ لە ئۆسلۆ دەكرا. لەم ڕووەوە بەردەوامبوونی توندوتیژی دەبێتەهۆی باشتركردنی دەرفەتەكانی گفتوگۆی ڕێكخراوەكە، بۆ ئەوەی داواكارییە سەقف بەرزەكانی بەدی بهێنێت.
جارێكی دیكە پەكەكە ئەوەی سەلماند ئامانجی سەرەكی ئەو بریتی نییە لە ئاشتەوایی لەگەڵ توركیادا. لەبەر ئەوەی ئاشتەوایی، یاخود ڕێككەوتن دەستەواژەیەكی سیاسیە. ئەم ڕێكخراوە پشكی خۆی دەوێت، پشكی خۆی لە خاكی نەتەوەیی و بەڕێوەبردنی ئەو پارێزگایانەی زۆربەیان كوردن. هەموو ئەو گووتارانەی بانگەشە بۆ دیموكراسی و بەشداریكردن دەكەن تەنیا مانۆڕێكی تاكتیكیانەن بۆ بەدەستهێنانی كات و ڕازیكردنی ڕای گشتی. كەواتە تێكدانێكی سیستماتیكی پڕۆسەی ئاشتی ستراتیژیەتێكی سیاسیەو بەردەوامیش دەبێت تاوەكو ئامانجەكەی خۆی بەدەست دەهێنێت كە بریتیە لە بەڕێوەبردنی تەواوی جوگرافیای سیاسی كوردەكان، كە بە توركیا دەست پێبكات.
دوو هۆكار بوونەتە هۆی ڕەخساندنی ئاسانكاری بۆ ئەم داواكارییە سەقف بەرزانەی پەكەكە. خۆشباوەڕی و پشتیوانی بەشێك لە كوردەكان كە دەنگیان بە پارتی ئاشتی و دیموكراتی داوەو ئەوانەی كوڕو كچەكانیان دەنێرنە ناو پەكەكەوە. دووەم، نابینابوونی دامەزراوەی توركی لە تێگەیشتن لەوەی كە لە ڕاستیدا»كێشەی كورد» كەم و كورتیەكە لە دیموكراسییەت و سەروەری یاسادا (نەك نەبوونی یاسا، بەڵكو یەكسانی بەرامبەر یاسایەك كە تەواو دوورە لە پێوەرە نێودەوڵەتیەكانی پەیوەست بە مافەكانی مرۆڤ و هاووڵاتیانەوە كە تێیدا زەمانەتی ماف و ئازادیە بنەڕەتیەكان دەكەن.) ئەم كەموكورتیەش بۆتەهۆی ئەوەی دەوڵەت ببێتە دڕندەیەك و هاووڵاتیانیشی بچوك كردۆتەوە، كە دووچاری سەركوتكاری ببنەوە هەر كاتێك داوای ماف و ئازادیە زەوتكراوەكانی خۆیان كردبێت. بە كورتی، «كێشەی كورد» یەكێكی دیكەیە لەو كێشە هاوشێوانەیە كە بەهۆی ڕژێمەكانەوە سەریانهەڵداوە، كە ڕژێمێك بوو پاڵپشتی جەماوەری نەبوو و لەسەر بنەمای باڵادەستكردنی دەوڵەت بەسەر كۆمەڵگەدا بنیاتنرابوو. لەو ڕوانگەیەوە چارەسەرەكە بریتیە لە ڕزگاركردنی هاووڵاتیان و دەرهێنانی سیاسەت لە دەستی دەوڵەت و بەڕێوبردنی كاروبارەكان بێ ئەوەی «براگەورە» بوونی هەبێت.
لەگەڵ ئەوەشدا، كاتێك ئەم ئامانجانە هێنرانەدی. پەكەكە خۆی وەك «برا گەورە»ی كورد خستەڕوو. ئەو نەك هەر تەنها خۆی وەك «ڕزگاركەری» كوردەكان لە توركیا نمایشكرد، بەڵكو وەك حكومڕانی داهاتووی سەرجەم كوردەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەم نەخشە گەورەیە لەلایەن سەركردەكانی پەكەكەوە لە كۆنفرانسی كۆنسەی كۆما جڤاكێن كوردستان باسكرا. لەم كۆنفرانسەدا، ئەم نەخشەیە وەك دەستوورێك بۆ كوردستانی ئازادو یەكگرتوو خرایەڕوو كە كوردەكانی ئێران، عێراق، توركیاو سوریا لە خۆدەگرێت، پەكەكە لە چەقدایە وەك هێزی بەرگریكار بۆ ئەو پێشنیارە سیاسیە بان نەتەوەییە.»هاووڵاتی كۆما جڤاكێن كوردستان» لەسەر بنەمای دڵسۆزی بۆ قەوارەیەكی سیاسی نوێ دروست دەبێت، لە پاڵ هاووڵاتی پەیوەست بە خاكەوە. كۆنفرانسەكە نەخشەی دەزگاكانی دەوڵەتی داڕشت كە هاوشان و ئەلتەرناتیڤە بەو دەوڵەتانەی لە ئێران، عێراق، توركیا و سوریا هەن.
پێدەچێت پەكەكە لە هەوڵی بەدی هێنانی ئەم نەخشەیەدا بێت ئەگەر هەلومەرجەكە گونجاو بێت.
ئەو هەموو شتێك دەكات كە لە دەسەڵاتیدا بێت بۆ ئەوەی گەمەی سیاسی بە بارودۆخەكەوە بكات. تاوەكو ئێستا تاكە قەوارەی نیمچە سەربەخۆی كوردی لە عێراقدا بوونی هەیە، لەلایەن خەڵكە لۆكاڵیەكەوە بەڕێوەدەبردرێت. ئێران و توركیا ئەوەندە بەهێزن كە ناتوانرێت كوردستانێكی لۆكاڵی لە چوارچێوەی ئەو دوو وڵاتەدا دروست بكرێت. لەگەڵ ئەوەشدا، سووریا لە كێشەو تەنگژەدایەو باشترین دەرفەت بۆ دروستكردنی كوردستانی(سووریا) لەم وڵاتەدا بوونی هەیە. حاڵی حازر كوردەكان بە سەركردایەتی پەكەكە لە باكووری سووریا و لەسەر سنوورەكانی باشووری توركیا لە چاوەڕوانیدان.
بە پێی وتەی ئەو كەسانەی سەردانی چیای قەندیل دەكەن، سەركردایەتی پەكەكە پلانی چۆڵكردنی شارۆچكەو گوندە عەرەبەكانی باكوور دادەنێت و هەوڵی دروستكردنی پارێزگایەكی كوردی دەدات( كە دواتر ببێتە پاشكۆیەك) یان ببێتە بەشێك لە دەریای سپی ناوەڕاست. حكومەتی توركیا ئاگاداری ئەم پلانەیەو دەیەوێت دەستێوەردان لە سیاسەتی سووریادا بكات بۆ ئەوەی حكومەتی سووریای دوای ئەسەد بە شێوەیەك بێت كە بتوانێت كاریگەری خۆی بەسەریەوە هەبێت. لەگەڵ ئەوەشدا، نە ئێران و نە ئیسرائیل خوازیاری ئەمە نین. لەبەر ئەوە پێكەوە، لەگەڵ بەشار ئەسەددا كە ئێستا دووچاری نائومێدی بووە هاوكاری پەكەكە دەكەن بۆ ئەوەی شوێنێكی خۆیان هەبێت لە ناو خاكی سووریادا.
ئەوەش ئاشكرایە كە نە سەركردایەتی هەرێمی كوردستان و نە حكومەتی توركیا خۆشحاڵنین بەم پێوەندیە ئاڵۆزە. هەر لەبەر ئەمەشە بەڕێز مەسعود بارزانی و بەڕێز جەلال تاڵەبانی هەوڵی ئاشتەواییكردن لە نێوان پەكەكە و توركیادا دەدەن. هەرچۆنێك بێت، بە لەبەرچاوگرتنی ڕەوتی ڕووداوەكان لە ئێستایدا پەكەكە هەوڵی یاریكردن بە كات و پتەوكردنی جێ پێی خۆی دەدات لە سووریا تا بتوانێت تێیدا ئیدارەی خۆبەڕێوبەری خۆی دابمەزرێنێت ئەوەش بە پشتیوانی ئەو حكومەتانەی پێشتر ئاماژەمان پێكردن.
لەم قۆناخەدا گفتوگۆ لەسەر دوو مەسەلە كرا. یەكەمیان باسكردنی» چارەسەركردنی كێشەی كورد لە چوارچێوەی توركیاو لە نێوان گەلاندا بە شێوەیەكی ئاشتیانە» بە شێوەیەك كە پێشتر پێشینەی نەبووە. ئەوەش لەلایەن خاتوو لەیلا زانا، كە داكۆكیكارێكی دێرینی كێشەی كوردە، و سەڵاحەددین دەمیرتاش، هاو-سەرۆكی پارتی ئاشتی و دیموكراسی. یەكەمیان وتی، دەكرێت كێشەكە لەسایەی سەركردایەتی سەرۆك وەزیران ڕەجەب تەیب ئەردۆغاندا چارەسەر بكرێت و پێویستە ئێمەش هاوكاری بكەین. دووەمیان داوای لە پەكەكە كرد چەك دابنێت و وتی نابێت پێشبینی ئاگربەست یان دەستپێشخەری ئاشتی نە لە پەكەكە و نە لە پارتی دادو گەشەپێدانەوە بكەین، بەڵكو دەبێت خەڵكی لە نێو خۆیاندا ئاشتەوایی بكەن. هەردوو لێدوانەكە بەتاڵن، توندوتیژی و پابەندبوون بە چارەسەری سەربازییەوە هۆكاری بەردەوام بوونی ناكۆكیەكە بوون.
گووتاری دووەم پەیوەستە بە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی سەربازی نەشتەرگەری ئاساوە لەلایەن هێزە چەكدارەكانی توركیاوە لە چیای قەندیل. ئەم پرسیارە لە سەرۆكی دەستەی ئەركانی سوپا، جەنەراڵ، نەجدەت ئۆزێل كراوە. ئەو وتویەتی ڕەنگە كارێكی وا بكرێت «ئەگەر دەسەڵاتی سیاسی مۆڵەتمان پێبدات و ئەگەر بتوانرێت بەرگەی ژمارەی قوربانیەكان بگیرێت.» ئەمە دەقاو دەق خواستی پەكەكەیە: ڕاكێشانی توركیا بۆ شەڕی كوردەكان(كوردەكانی توركیا و ئێران و سووریا) كە بوونەتە وزەو سەرچاوەی چەكدارەكانی خۆی، بە دڵنیاییەوە دانیشتووانی كوردی عێراق كە دەكەونە نێوان سنووری توركیا و كەمپەكانی پەكەكەوە لە چیای قەندیل ئەگەر ئۆپەراسیۆنێكی لەم شێوەیە ئەنجام بدرێت و لەم شەڕەدا زیانیان پێدەگات، لەبەر ئەوەی هەڵمەتە سەربازیەكە دەگۆڕێت بۆ ناكۆكیەكی سەرتاسەری لە نێوان تورك و كورددا. لەوەش زیاتر، ئەگەر سوپای توركیا چەكدارێكی كەمتر لەناو ببات لەوەی چاوەڕوان دەكرێت ئەوا ئۆپەراسیۆنەكە بە شكستخواردو دادەنرێت و بە دڵنیاییەوە ئەمەش وەك سەركەوتنێك بۆ پەكەكە لێكدەدرێتەوە. بەمەش حكومەتی توركیا لە ڕووی سایكۆلۆژیەوە لاواز دەكات.
لە نێو جەرگەی ئەم كەش و بارە گرژاوییەدا، ئێمە لە ماوەی ڕابردووداو لە توركیادا هەفتەیەكی پڕ لە گفتوگۆی گەرم و بە خۆداچوونەوەی قووڵمان بە كۆتا هێنا.
* ئوستادی زانستی سیاسەتە لە زانكۆی فاتح لە توركیا و پسپۆر و تایبەتمەندە لەسەر دۆزی كورد و یەكێكە لەنووسەرە دیارەكانی توركیا